Ireo kandidà ho filoham-pirenena Indoneziana nifanatrika nandritra ny adihevitra tamin'ny fahitalavitra tamin'ny Desambra 2023. Pikantsarin'ny lahatsarin'ny NST Online tao amin'ny YouTube.

Nentanina ireo Indoneziana kandidà ho filoham-pirenena hamaha ny olan'ny zon'olombelona mialoha ny fifidianana amin’ny 14 febroary.

Manodidina ny 205 tapitrisa ny olona afaka handrosa-bato ary hifidy izay ho filohan’ny firenena, filoha lefitra, mpikambana ao amin'ny Antenimierampirenena ary ireo parlemantera eo an-toerana. Voasakana tsy hilatsaka fanintelony intsony ny filoha am-perinasa Joko “Jokowi” Widodo araka ny lalàmpanorenana.

Nanasongadina ny zava-bitan'i Jokowi tamin'ny fanamafisana ny fanoloran-tenan’ny firenena amin’ny resaka zon'olombelona ny fampielezan-kevitra tamin’ny fifidianana. Anisan'ny fampanantenana nataony tamin'ny fifidianana tamin'ny taona 2014 ary naverina indray nandritra ny fampielezan-keviny tamin’ny fifidianana taona 2019, ny fampanantenana hanao fanadihadiana momba ny habibiana nataon'ny mpitandro ny filaminana, indrindra tamin'ny fitondran'ny jeneraly Suharto, izay nitondra ny firenena nandritra ny telopolo taona mandra-pahatongan'ny fitroarana faobe nanery azy hiala tamin'ny taona 1998.

Nanamarika ny Amnesty International tamin'ny taona 2023, fa niaiky i Jokowi tamin'ny farany fa nanitsakitsaka ny zon'olombelona ny tafi-panjakana teo aloha, saingy tsy nahavita nanenjika ireo tompon’andraikitra tamin’izany izy.

Despite these improvements, there is as yet no concrete roadmap for seeking accountability and providing truth, justice, and redress to the victims of these 12 gross human rights violations.

Na dia eo aza ireo ezaka ireo, dia mbola tsy misy ny sori-dalana mivaingana hitadiavana tamberin'andraikitra sy hanomezana ny marina, ny rariny ary hanarenana ireo niharam-boina tamin’ireo fanitsakitsahana goavana tamin’ny zon’olombelona miisa 12 ireo.

Namintina ny lova navelan'i Jokowi momba ny zon'olombelona ihany koa ny vondrona:

Indonesia continues to fail to guarantee people’s rights to express their opinions peacefully amidst a shrinking civic space. It also fails to deliver on its commitment to end the impunity of the security forces suspected of being responsible for human rights violations, and to provide access to justice and effective remedies to victims of gross human rights violations and crimes under international law.

Mbola tsy mahavita miantoka ny zon'ny olona haneho ny heviny am-pilaminana ao anatin'ny tontolom-piarahamonina mihatery i Indonezia. Tsy mahavita manatontosa ny fanoloran-tenany ihany koa izy hamarana ny tsimatimanota ataon’ireo mpitandro ny filaminana ahiana ho tompon'andraikitra tamin'ny fanitsakitsahana ny zon'olombelona, ary ny fanomezana rariny sy vahaolana mahomby ho an'ireo niharan'ny fanitsakitsahana goavana tamin’ny zon'olombelona sy ny helokabevava araka ny lalàna iraisampirenena.

Navoitran’ ny Human Rights Watch tao amin'ny tatitra farany nataony fa “hiatrika olan'ny zo maro isan-karazany ny governemanta manaraka, ao anatin'izany ny fehezan-dalàna vaovao niteraka olana be momba ny heloka bevava, ny fitohizan'ny fanorisorenana sy ny fanavakavahana atao amin'ireo vitsy an'isa ara-pivavahana sy ireo vondrona hafa voahilikilika, ary ny fanararaotana lalim-paka atao amin'ny vehivavy.”

President @jokowi‘s term ends with a whimper on rights, making no real efforts to address discrimination and abuses against marginalized groups in Indonesia https://t.co/v4cH6QYyFM

— Andreas Harsono (@andreasharsono) January 11, 2024

Mamarana ny fe-potoana iasany amin-toloko amin'ireo zo ny filoha @jokowi, tsy misy tena ezaka hamahana ny fanavakavahana sy ny fanararaotana atao amin'ireo vondrona voahilikilika ao Indonezia.

Hanan-kery amin'ny taona 2026 ity fehezan-dalàna momba ny heloka bevava vaovao noresahin'ny Human Rights Watch ity. Natao “hanalana izay endriky ny fanjanahantany” ao amin'ny fehezan-dalàna ady heloka bevava nampidirin'ny Holandey mpanjanaka, saingy nitazona ireo andininy azo ampiasaina hanakanana ny zo. Ohatra, ny fehezan-dalàna vaovao dia manohy manome fahefana hatrany ny manampahefana hiampanga ireo olona manaratsy ny voninahitra sy ny hasin'ny filoha sy ny filoha lefitra ary ny andrim-panjakana. Nampitandrina ny fiantraikan’izany lehibe amin'ny fahalalaham-pitenenana i Adnan Yazar Zulfikar avy amin'ny Fakiolten'ny Lalàna ao amin'ny Oniversite Padjadjaran:

Instead of guaranteeing internet freedom, these clauses have made every single corner of the digital sphere unsafe for expressing aspirations or criticisms towards the government, as anyone could be abruptly charged with a criminal offense at any time.

Raha tokony hanome antoka amin'ny fahalalahan'ny aterineto dia mahatonga ny isaky ny zoron-tsehatra nomerika ho lasa tsy azo antoka hanehoana hetaheta na fanakianana ny governemanta ireo fepetra ireo, satria mety ho voampanga amin'ny heloka bevava amin’ny fotoana tsy ampoizina ny tsirairay.

Nasongadin’i Shaleh Al Ghifari, mpisolovavan’ny tombontsoam-bahoaka fa andininy maromaro no mety hamadika ny lalàna ho “fitaovam-pamoretana”. Nampitandrina manokana momba ireo andininy mikasika ny “vaovao sandoka” ny mpanoratra, izay manameloka ny fanaparitahana fitantarana diso ka miteraka rotaka na helingelina.

Who decides whether the news is fake or true? Who is going to measure whether a piece of news could incite a riot? Would conviction be possible with a one-sided testimony from a rioter?

Iza no manapa-kevitra raha sandoka na marina ny vaovao? Iza no mihevitra raha mety hiteraka korontana ny vaovao iray? Azo atao ve ny miampanga mpanakorontana amin'ny fijoroana vavolombelona mitongilana?

Nahitsy tamin'ny Desambra 2023 ny lalàna nasionaly momba ny Lalàna Elektronika sy ny Fampahalalam-baovao (EIT) tao amin'ny firenena mba hanamafisana ny dingana ara-pitsarana saingy notazonina ny andininy momba ny fanalam-baraka. Nampiasa ny Lalàna EIT ny manampahefana handrahonana ireo mpitsikera sy hihazonana ireo mpikatroka. Ohatra, voampanga tamin'ny fanalam-baraka ireo mpikatroka Fatia Maulidiyanti sy Haris Azhar noho ny lahatsary iray niresaka ny andraikitry ny manampahefana amin'ny fitrandrahana harena an-kibon'ny tany. Afaka madiodio tamin'ny 8 Janoary izy roa ireo, saingy nilaza ny mpampanoa lalàna fa hampakatra ny raharaha izy ireo. Nihaika ny didy hampiakatra ny raharaha ny TEMPO media tao amin'ny matoandahatsoratra:

There was no urgency or national interest in taking this case to court, yet alone to the appeal stage. The move by the prosecutors to appeal will only serve to reinforce the impression that they are acting in the personal interests of those in power.

Na dia tsy nisy hamehana na tombotsoam-pirenena aza ny fitondrana ity raharaha ity eny amin’ny fitsarana, eny na dia mandeha amin'ny sehatry ny fitsarana ambony aza. Natao hanamafy ny fahatsapana fa hanamafy ny fiheverana fa ho tombontsoan’ny eo amin'ny fahefana ihany ny hetsiky ny mpampanoa lalàna.

Niangavy ireo kandidà ihany koa ny Reporters Sans Frontières hampitsaharana ny fanararaotana atao amin'ireo mpiasan'ny media, anisan'izany ny fampiasana ny lalàna momba ny fanalam-baraka. Ankoatra izay, nangataka tamin'ny fitondram-panjakana izy ireo hanala ny famerana zarahay nahatra any amin'ny faritanin’i Papouasie. Eo ambany fifehezana henjana ataon'ny miaramila i Papouasie, ary voarara ihany koa ny mpanao gazety hanao tatitra momba ny faritany izay nisy hetsika fisintahana mitolona ho amin'ny fahaleovantenany.

Nandritra izany fotoana izany, namoaka fanambaràna iraisana ny fiarahamonim-pirenena, miangavy ny manampahefana mba tsy handroaka ireo Rohingya mpitsoa-ponenana amin'ny sambo. Notafihin'ny mponina tao amin'ny faritanin'i Aceh tamin-kerisetra ireo Rohingya mpitsoa-ponenana. Vondron’olona vitsy an'isa enjehina ao Myanmar ny Rohingyas ary nandositra tany amin'ireo firenena mpifanolo-bodirindrina toa an'i Bangladesh sy tany amin'ny firenena izay nisy vondrom-piarahamonina nanolotra azy ireo fialofana, toa an'i Malezia sy Indonezia. Saingy, lasibatry ny vaovao diso ny vondrom-piarahamonina Rohingyas nandritra ny fampielezan-kevitra. Nangataka ny manampahefana sy ny kandidà hijery ity raharaha ity ny vondron'ny fiarahamonim-pirenena:

The deliberate spread of false narratives targeting vulnerable groups, such as Rohingya refugees, has added a new layer of complexity. While these disinformation efforts are not confined to the electoral sphere, they intersect with the broader issue of protecting the rights and dignity of refugees within Indonesia.

Nanampy sosoka fahasarotana vaovao ny fiparitahan'ny fitantarana diso niniana natao mikendry ireo vondrona marefo, toy ny an’ny Rohingya mpitsoa-ponenana. Na dia tsy voafetra amin'ny sehatry ny fifidianana aza ireo ezaka fandisoam-baovao ireo, dia mifamatotra amin'ny olana midadasika kokoa amin'ny fiarovana ny zo sy ny hasin'ny mpitsoa-ponenana ao Indonezia.

Ho an’ny Fondation for International Human Rights Reporting Standards, nilaza izy ireo fa tokony hifantoka amin'ny “ady amin'ny herisetra atao amin'ny vehivavy, hanao ho laharam-pahamehana ny vondrom-piarahamonina indizeny, ary hiantoka ny fanatanterahana ny zon'ny manana fahasembanana” ny governemanta vaovao mandritra ny 100 andro voalohany eo amin’ny fitondrana.