Sarin'i Harinjaka Andriankoto Ratozamanana ; nahazoana alàlana

Jean Sovon (JS) : Mandalo krizy henjana ny tontolo nomerika malagasy. Fa misy inona? 

Harinjaka Andriankoto Ratozamanana (HAR) : Nanomboka tamin'ny 1 Aprily, nanaitra ireo Malagasy mpampiasa azy ny fiakarana tampoky ny vidin'ny aterineto sy ny fampiharana rafi-bidy vaovao iray. Io didy navoakan'ny governemanta io dia nametraka vidiny farany ambany ho an'ny 1 gigabyte, noferana ho 4 153 ariary (0,95 dôlara amerikàna), raha toa ka tafakatra hatrany amin'ny 10 000 ariary (  2,26 dôlara amerikàna) ny tolotra hafa amin'ny aterineto eo amin'ny tsena. Manome fisondrotana mihoatra ny 100% io vidiny farany ambany vaovao io:  2 000 ariary (0,45 dôlara amerikàna) ny vidiny talohan'ilay fiovàna, ao anatina fiarahamonina iray izay ny salanisan'ny vola miditra isambolana dia 188 891 ariary (43 dôlara amerikàna). Vetivety foana dia nampifanaraka ny tolotra fanomeny tamin'io ry zareo goavana mpamatsy tolotra aterineto, tonga hatramin'ny 10 000 ariary ( 2,26 dôlara amerikàna) kanefa tsy nampiomana mialoha akory ireo mpampiasa azy.

Ny minisitra misahana ny fampiroboroboana ny nomerika, ny fanovàna nomerika ary ny paositra sy ny fifandraisandavitra dia nanamarina io fepetra io tamin'ny fanamafisana fa hoe hanome vàhana ny fidirana miparitaka kokoa amin'ny aterineto mpanerana ny firenena izy io. Noho ny tsy fisian'ny fahefa-mividy mifanaraka aminy anefa dia vao mainka io fepetra io manasarotra ny fahafahana mahazo io loharanom-pitaovana sarobidy io ho an'ireo Malagasy marobe, manaratsy kokoa ny fivakisana nomerika efa misy ao amin'ilay firenena.

Mampanahy manokana io toedraharaha io any amin'ireo faritra lavitr'andriana, izay 6,5 % monja amin'ny mponina no manana herinaratra, raha mitaha amin'ny 15% any an-tanandehibe (tarehimarika avy amin'ny Banky Iraisampirenena). Ankoatra izay, ny tsy fitovian'ny kalitaon'ireo tolotra eny amin'ireo faritra jeôgrafika samihafa dia mitondra fahasarotana fanampiny ho an'ireo mpampiasa aterineto. Hatramin'ny nisian'io fanovàna vidiny io, marobe ireo mpampiasa aterineto no tsy maintsy nametra ny fandaniany mifandraika amin'ny fifandraisana aterineto, na mandeha mamonjy ireo cybercafé, nanova ilay tolotra, izay tena azon'ny rehetra nidirana teo aloha, ho lasa vokatra iray raitra / lafovidy ao Madagasikara.

JS : Ahoana no nandraisana io fisondrotan'ny vidin'ny aterineto io?

HAR : Niteraka ahiahy goavana teny anivon'ireo marobe mpampiasa azy ao amin'ny firenena io fisondrotan'ny vidin'ny aterineto io. Raha ny marina, lasa misakana ireo hetsika fandraharahàna sy ny fampandrosoana ara-toekarena izy io satria noho ny tsy fisian'ny famoronana asa (zara raha misy ao amin'ilay firenena), rehefa nandeha ny fotoana dia ny Facebook no lasa sehatra iray ho an'ny varotra an-tambajotra malagasy.

Mariho fa manana olona 3,8 tapitrisa mampiasa media sôsialy ilay Nosy Lehibe, ary saika mampiasa ny tambajotra sôsialy Facebook daholo ireo. Fanampin'izany, ahian'ny Malagasy ny ho fiantraikan'io fampisondrotana io amin'ny fahafahan'izy ireo mifandray amin'ireo havany sy ny fahafahany miditra amin'ireo tolotra an-tambajotra omen'ny fanjakàna. Eny tokoa, mitàna anjara toerana lehibe tokoa amin'ny maha-vavahadim-baovao azy ireo sehatra toy ny Facebook, izay toerana amoahan'ny fanjakàna ihany koa ny fanambaràny sy ny fanapahankeviny. Eny amin'ireny sehatra ireny ny olompirenena any aminay no mandray anjara mavitrika amin'ny fiainana sivika, ary izany dia manipika misimisy kokoa ny lanjan'ny fahafahana miditra aterineto amin'ny fampiharana ny demaokrasia sy ny fitantànana mangarahara.

Vakio: Voasakantsakana ny fihetsiketsehana manohitra ny filantsahan-kofidian'ny Filoha Andry Rajoelina eto Madagaikara

JS : Iza ihany koa no voadona amin'io?  

HAR  : Io fepetra io dia sakana lehibe iray ho an'ireo mpisehatra marobe izay miankina amin'ny aterineto ny fiainany andavanandro. Miatrika fisondrotan'ny sandan'ny fampihodinan-draharaha ireo mpandraharaha nisafidy ny tetikady varotra an-tambajotra, ary koa ny fidinan'ny vola maty, satria tsy hita isanandro tampotampoko teny anaty tambajotra intsony ireo mpanjifa an-dry zareo, noho ny fihenan'ny fahafaha-mifandray ananan'ireo mpanjifany.

Mba hahafahany miditra amin'ireo vondrona fifampiresahany sy ireo fitaovana an-tserasera dia misedra fahasarotana ny mpianatra, raha ireo olompirenena kosa mahita fidinan'ny fahafahany mahazo vaovao sy ny fahafahany maneho hevitra ary mandray anjara amina adihevitra ifanaovan'ny daholobe. Ankoatra izany, io fanapahankevitra io dia manohintohina ny fampandrosoana ny toekarena nomerika sy ny fanavaozana ao amin'ny firenena, miteraka ahiahy eny  anivon'ireo mpahay toekarena manoloana ny endriny manohitra ny toekarena.

JS : Tsy fomba iray koa ve io hanivànan'ireo manampahefana ny mpanakiana azy eny anaty tambajotra?

HAR : Ara-drariny ny fiahiahiana hoe ezaka ataon'ny mpitondra hanakendàna ny fahalalahana maneho hevitra an-tambajotra io fanondrotana ny vidin'ny aterineto io. Lalovan'i Madagasikara ny vanim-potoana iray izay tena namoretana tamin'ny fomba henjana ireo hetsipanoheran'ny mpanohitra, ireo adihevitra momba ny zom-pirenena roa ananan'ny filohan'ny repoblika ary ireo fihetsiketsehana momba ny nahalàny azy indray izay  nampametra-panontaniana ny maha-ara-dalàna azy.

Vao haingana, niteraka ahiahy momba ny fanajàna ny zon'olombelona sy ny fahalalahana maneho hevitra ny nandroahana ilay ramatoa solontenan'ny Vondrona Eorôpeàna (UE) noho ireo fanakianany ilay lalàna niteraka resabe momba ny famosirana ireo mpanolana zaza, ny fanodinkodinana ny vola natao ho an'ny Covid ary ny fanjavonan'ny vola natokana hikojakojàna làlana, (ny UE no mamatsy ampahany betsaka amin'ny fotodrafitrasa ho an'ny làlana ao amin'ny firenena). Ankoatra izany, nampitombo ny fihenjanana pôlitika ny fanesorana tamin'ny toerany ny filohan'ny antenimieram-pirenena, nataon'ny Fitsarana Avo Momba ny Lalàmpanorenana noho izy nanakiana ny tsy fandehanan-draharahan'ny governemanta hatramin'ny niakarany teo amin'ny fitondràna.

Anatina rivo-piainana izay efa mahatandindonin-doza rahateo ny fahalalahan'ny asa fanaovana gazety, mety ho ampiasaina io fanondrotana vidin'ny aterineto io ho toy ny antony hanivànana ireo feo mpanakiana sy mpanohitra,   arakaraky ny maha-akaiky ny fifidianana solombavambahoaka voalahatra ho amin'ny 8 hatramin'ny 29 May ho avy izao ao Madagasikara. Fanitsakitsahana mibaribary ny zon'olombelona ny fepetra tahaka izany ary loza mety hananontanona ireo fotokevitra demaokratika ao amin'ilay firenena satria ny aterineto dia isan'ireo tetikady navoitran'ireo avy amin'ny fanoherana ho entina mampitaha ny voka-pifidianana.

Etsy andaniny, ny fanapahankevitra vao haingana navoakan'ny Fitsaràna Avo Momba ny Lalàm-panorenana hanafay mafy izay rehetra fanoherana avoaka eny anaty tambajotra sôsialy an'ireo didy avoakany, mety hidirana am-ponja, dia manamafy ireo ahiahy momba ny famoretana mitombo manjo ny fahalalahana maneho hevitra.

Vakio: Madagascar: Mafampàna ny raharaha mialoha fifidianana filoham-pirenena

JS : Misy vahaolana manangasanga ve?

HAR : Mba hamerenana ny vidin'ny aterineto ho takatry ny Malagasy mpampiasa aterineto, fomba firoso mijery tontolo marobe (marolafy) no tsy maintsy hirosoana. Takian'izany ny hanombohana fifampiresahana mankany amin-javatra miabo eo amin'ireo manampahefana, ireo mpanome tolotra telefaona, ny fiarahamonim-pirenena ary ireo fikambanan'ny mpanjifa, mba hahafahana mampivoitra ny fiantraikan'io fanondrotana io sy ny vokany, ary hahitàna vahaolana maharitra.

Tena ilaina ny fanalalahana ny tsenan'ny aterineto,  ny mampiroborobo fifaninanana marina ao anatin'ny sehatry ny fifandraisan-davitra ary ny fankatoavana pôlitika hanao ny aterineto ho azon'ny rehetra sitrahana, indrindra fa hoe efa tonga amina haavo tsy azo tsinontsinoavina ny isan'ireo mpampiasa aterineto ao Madagasikara (ny tarehimarika nomena dia manakaiky ny 4 tapitrisa amin'ireo vahoaka miisa 28 tapitrisa) izay ahafahan'ireo rehetra mpanome tolotra mahita ny ho arapany daholo, eny fa na dia miaraka amina dokambarotra miezinezina momba ny ho fahatongavan'ny Starlink eo amin'ny tsena atsy ho atsy aza.

Ary koa, ilaina ny fanarahamaso tsy tapaka sy  ny fanetsehana ny olompirenena mba hiantohana fa ny tombontsoan'ireo mpanjifa dia ho voaray anaty kajikajy rehefa mandray ireo fanapahankevitra mifandraika amin'ny fahafahana miditra amin'ny aterineto. Tato anatin'ny andro vitsivitsy dia efa noeritreretina ny hanao fanangonana sonia an-tambajotra mba hahafahan'ireo olompirenena maneho malalaka ny heviny momba io olana io, satria toa tsy nalaina ny hevitr'ireo mpampiasa aterineto talohan'ny nandraisana io fanapahankevitra io.  Na ireo mpanome tolotra koa aza dia tratry ny tampoka tamin'ny andron'ilay fanondrotana.

Ilaina ny fietritreretana hanangana fikambanan'ny mpampiasa aterineto mba hanaovana hetsika, indrindra fa ireo fampielezankevitra fanentanana sy ireo taratasy misokatra atodika mivantana amin'ireo manampahefana mba hanehoana ny ahiahintsika. Tena zavadehibe koa ny mipetraka an-databatra miaraka amin'ireo mpanome tolotra mba hiady hevitra, amin'ny fanantenana fa tsy ho tara loatra ny hanjohian-dry zareo ny ady ataontsika, satria very ampahany goavana amin'ny tsena ihany koa ry zareo ao anatin'ity raharaha ity.

Ao anatin'izany toejavatra izany, tena zavadehibe ny fidirana an-tsehatr'ireo manampahefana mba ho azon'ny Malagasy rehetra sitrahana indray ny aterineto.

Vakio ny firaketanay manokana : Madagascar, une société déstabilisée (Madagasikara, fiarahamonina mitsingilahila) [fr.]