Fahatsiarovana ny fandripaham-bahoaka Bosniaka ao Tuzla: ‘Tsy mitafy fankahalana izahay, fa tsy hanadino velively’
Fanambaràna ny fotoam-pahatsiarovana ny fandripaham-bahoaka bosniaka 2023 — famakiana ny anaran'ireo olona 8372 novonoina tao Srebrenica — tao amin'ny lalana iray tao Tuzla, Bosnia sy Herzegovina. Saripika avy amin'ny Students’ Council of the Philosophy Faculty of the University of Tuzla, nahazoana alalana.
Navoaka voalohany tao amin'ny Balkan Diskurs, tetikasan'ny Foibem-Pikarohana Aoriam-Pifandirana (PCRC) ity lahatsoratr'i Ramo Tučić ity. Navoakan'ny Global Voices indray ny dika nasiam-panovana noho ny fifanarahana fifampizaràna votoaty.
Iaraha-mahatsiaro isaky ny volana jona sy jolay ao Tuzla, toerana nandehanan'ireo sisam-paty taorian'ny faharesen'i Srebrenica tamin'ny jolay 1995, ny fandripaham-bahoaka tao Srebrenica. Hita tamin'ny fankalazana fanao isan-taona tamin'ity taona ity ny fihetsiketsehana nitaky ny rariny sy nanantitrantitra ny maha zava-dehibe ny fahatsiarovana, diabem-pahatsiarovana, fitanisana ny anaran'ireo niharan'ny fandripahana, ary ireo hetsika sy lanonana ara-kolontsaina hafa. Mazava ny hafatry ny fahatsiarovana: “Tsy mankahala izahay, fa tsy hanadino mihitsy”.
Namoy 18 tamin'ny fianakaviany akaiky tamin'ilay fandripahana i Nura Begović, filohan'ny Fikambanam-behivavin'i Srebrenica. Nitondra fanaintainana indray ny fizotry ny fitadiavana sy ny famantarana ny sisa tavela amin’ireo havany, fa nitondra fanamaivanana ihany koa. Nalevina tao amin'ny fasan'ny foibem-pahatsiarovan'i Srebrenica ao Potočari ireo olon-tiany maty tamin'ny fandripahana, afa-tsy ny nenitoany, izay mbola tsy hita ny razana. Ny sisa tavela amin'ny havany dia tsy hita afa-tsy ampahany, ary ny sisa tavela amin'ny anadahiny no kely indrindra.
“Ny tsy fahafantarana hoe aiza no misy ny sisa tavela amin'ireo olon-tianao no tena mandratra indrindra. Rehefa hitanao anefa ny tavela, vao hitanao ny tena halehiben’ny heloka bevava. Avy eo vao azonao ny zavatra nataon'izy ireo tamin'ireo olon-tianao, ” hoy Begović.
Mikasika ny faha-28 taonan'ny fandripaham-bahoaka tany Srebrenica, nilaza izy fa tena maharary ny fizirizirian'ny fandavana fandripahana. “Lasa tamin'ny fandripaham-bahoaka ny olon-drehetra ary avy eo misy milaza fa tsy nisy mihitsy ny fandripahana. Tena maharary sy mangirifiry izany. Toy ny tsy nanana na iza na iza aho,” hoy izy.
Manao fihetsiketsehana ao Tuzla ny Vehivavin'i Srebrenica isaky ny faha-11-n'ny volana mba hiantohana fa tsy hohadinoina na oviana na oviana ny fandripahana sy hitakiana ny rariny. “Mitaky izahay mba hosaziana izay nanao izany, hohazonina ho tompon’andraikitra. Tsy ny rehetra no meloka. Manana anarana ireo nahavanon-doza”, hoy i Begović, nanasongadina ny maha-zava-dehibe ny fitadiavana sy ny famantarana ireo nahavanon-doza. Nasongadiny fa tsy mitahiry fankahalana na iza na iza ry zareo, saingy tsy hohadinoin’izy ireo mihitsy ny zava-nitranga. “Rehefa mandà ny fandripahana olona ireo, dia mandà ny fisian'ireo olon-tianay koa. Iza no naka azy ireo taminay?” hoy izy nanontany.
Amina Hodžić. Loharanontsary: arisiva manokana, nahazoana alalana.
Mahatsiaro ny fandripahana ihany koa ireo mpianatra ao amin'ny Fakiolten'ny Filozofia ao amin'ny Oniversiten'i Tuzla. Telo taona nisesy izao, mikarakara famakiana ampahibemaso ny anaran'ireo lasibatry fandripahana ao amin'ny kianjan'i Sloboda ao Tuzla ny Vaomieran'ny Mpianatra. “Amin'izany, tianay ny handrisika fisaintsainana lalindalina kokoa ny zava-nitranga rehetra ary izany no anton'ny famakiana, hanome feo ho an'ireo lasibatra tsirairay sy hahatonga azy ireo ho hita amin'izany fomba izany,” hoy Amina Hodžić, Filohan'ny Antenimieran'ny Filankevitry ny Mpianatra ao amin'ny Fakiolten'ny Filozofia ao amin'ny Oniversiten'i Tuzla.
Kinendrin'izany rehetra izany ny hambolena kolontsaina fitadidiana. Na izany aza, ny fanamby lehibe indrindra dia ny hoe amin'ny lafiny iray, misy kolontsaina fitadidiana hafa izay ankalazana ny mpanao heloka bevava.
“Tena mandravarava tokoa ny ambolen'ny tanora sy ikolokoloany io kolontsaina io. Tsy maintsy ampiasaina ho aingam-panahy ny zavatra tahaka izao sy izao hetsika izao ho antsika ary hampiseho ny mety sy ny marina ary ny rariny, satria miankina amintsika izao tontolo izao”, hoy i Hodžić namehy.
Kolokoloina amin'ny alalan'ny hetsika isan-karazany, indrindra eo amin'ny sehatry ny kolontsaina ny fambolem-pahatsiarovana manodidina ny fandripahan'i Srebrenica. Hetsika iray toy izany ny Andro Fahatsiarovana ny Fandripahan'i Srebrenica, hetsika izay nokarakarain'ny Foibe ara-kolontsaina Bosniaka ao amin'ny Kantaon'i Tuzla (BKC TK) taona indroa misesy.
Famakian'ireo mpianatra ao amin'ny Fakiolten'ny Filozofia ao amin'ny Oniversiten'i Tuzla ny lasibatr'i Srebrenica. Sary nahazoana alalana.
“Filazalazana boky telo sy fampirantiana didim-pitsarana ny ao anaty fandaharana. Amin'ny fiafaran'ny fandaharana, ny 10 Jolay, misy diabe saimbôlika antsoina hoe ‘Diabe milamina ho an'i Srebrenica 8.372,’ izay anaovan'ny olom-pirenen'i Tuzla dingana saimbolika 8.372 miainga eo amin'ny BKC TK mankany amin'ny Kianjan'ny Lasibatry ny Fandripahan'i Srebrenica,” hoy ny fanazavan'i Nedim Ćudić, manam-pahaizana manokana mpiara-miasa momba ny fifandraisana amin'ny daholobe ao amin'ny tsanganana BKC TK.
Mikatsaka ny hambolena kolontsaim-pitadidiana sy handrisihana ny fifamelana ary koa ny fahatsiarovana tsy tapaka ireo hetsika rehetra ireo. Tsy misy ny fankahalana, fa antenaina ho hita sy halevina ny sisa tavela, mba hanomezana ny havan’ny maty toerana hivavahana sy hahatsiarovana ireo havan-tiany. Mandritra ny taona, ary indrindra amin'ny 11 Jolay, namerina ity vavaka ity ho an'i Srebrenica i Begović:
We pray to almighty God. May grievance become hope. May revenge become justice. May mothers’ tears become prayers. May Srebrenica never happen again.
Mivavaka amin’Andriamanitra Tsitoha izahay. Enga anie ny fitarainana ho tonga fanantenana. Ho tonga rariny anie ny valifaty. Enga anie ny ranomason’ny reny ho tonga vavaka. Enga anie ka tsy hisy intsony ny [fandripahan'i] Srebrenica.
