Fetibe Romà tao Tyumen, Sary avy amin'ny  RG72 tao amin'ny Wikimedia Commons. Nampiasaina araka ny lisansa  CC BY-SA 4.0.

Tsy mahay mamaky teny sy manoratra ny ankamaroan'ny vahoaka Romà tao amin'ny Fanjakana Rosiana tamin'ny faran'ny taonjato faha-19: 2–4 isanjaton'ny fitambaran'ny mponina ao aminy ihany no afaka mamaky teny sy manoratra tamin'ny teny Rosiana. Nisolo tena vondrona manokana nipetraka tany amin’ireo tanàna lehibe ireo mpitendry zavamaneno Romà. Saingy mbola nijanona ho tsy mahay mamaky teny sy manoratra amin'ny ampahany ity vondrom-piarahamonina ity. Tafiditra anatin'ny politika ankapobeny momba ny vahoaka zandriny sy ny fiteniny nandritra ny Ampira Rosiana, ary taty aoriana ny Fanjakana Sovietika ny politika momba ny teny Rômà nandritra io vanim-potoana io. Ny tsy fananany faritany manokana no antony nahatonga ny satan'ny mponina Rômà sy ny fahafahana manome fahafaham-po filàna ara-mpampianarana ho ambany be lavitra noho ny an'ny olon-kafa, eny fa na dia ireo vitsy an'isa kokoa noho ny Rômà aza.

Ankizy Romà mandihy eny an-dalamben’i Moskoa, taona 1925. Tsy fantatra ny mpaka sary. Sary avy amin'ny Wikimedia Common. Azon'ny rehetra ampiasaina.

Na izany aza, tamin'ny taona 1920 sy 1930, 15 taona mahery teo ho eo, nanohy ny politikam-pampandrosoana demaokratika ho an'ny zandriolona an'isa ny mpitarika an'i URSS, izay nipaka tamin'ny vahoaka Romà. Niorina ny fikambanan'ny vahoaka Romà sy ny teatra ““Romen” (mbola misy). Natsangana ny tarika mozika Romà, fizarana Romà ao anatin'ny Sendikan'ny Mpanoratra Proletarianina, ary ny Sendikan'ny Romà Rosiana rehetra.

Nanomboka tamin'ny taona 1917 ka hatramin'ny fiandohan'andian-taona 1930, ao anatin'ny politikan'ny “fiverenana any amin'ny fakany” (коренизация amin'ny teny Rosiana, fanohanana ny fiteny sy ny kolontsaina ara-poko), nanohana ny fanitarana ny fitenin-drazana ho an'ny vahoakan'ny URSS ny manampahefana Sovietika. Noforonina ho azy ireo ny abidy mifototra amin'ny soratra Latinina na Syrilika sy ny fenitra ara-literatiora, ary namolavola kolontsaina sy fampianarana faobe tamin'ireo fiteny ireo ny fanjakana.

Ao anatin'ny fandaharam-pianaram-pirenena, nampiharina ny fandaharam-pampianarana manokana voalohany maneran-tany ho an'ny Rômà. Maro ny kilasy sy ny sekoly Rômà nosokafana nampianarana tamin'ny teny Rômà ny taranja eny amin'ny sekoly fanabeazana fototra, ary najoro ny kolejy fanofanana mpampianatra ho an'ny Rômà. Satria niompana tamin'ny fanafoanana ny tsy fahaizana mamaky teny sy manoratra ny politika tamin'izany fotoana izany,  dia noforonina ny fanoratam-piteny Romà mifototra amin'ny fitenin'ny iray amin'ireo am-pielezana, ny Rômà Rosiana. Nanomboka tamin’ny taona 1928 ka hatramin’ny taona 1938, boky 300 teo ho eo amin’ny teny Rômà Rosianina no navoaka, anisan’izany ny boky fianarana, sanganasan'ireo mpanoratra Rômà (30 eo ho eo), sy fandikana ny teny Rosianina mahazatra.

Araka ny nosoratan'ny tetikasam-pampianarana Arzamas , navoaka tamin'ny teny rômà vao noforonina ihany koa ny lahatenin'i Stalinina. Tamin'ny taona 1920 sy 1930 navoaka ihany koa ny fitaovam-pampianarana ho an'ny teny Rômà, anisan'izany ny “Lohalaharana ho an'ny sekoly rômà”, tari-dalana momba ny fitsipi-pitenenana sy ny fitsipi-panoratana amin'ny teny Romà, ary ny boky fianarana ny teny Romà hatramin'ny kilasy faha-4. Raha ny fitambarany, tamin’ny taona 1938, dia boky fianarana 13 amin’ny fiteny Rômà no navoaka, ankoatra ny boky literera amin’ny fiteny Rômà sy ny amboaraben’ny literatiora Rômà.

Saingy tamin'ny taona 1938, noho ny fiovana tampoka teo amin'ny politikam-pirenena anatiny, dia natsahatra io dingana io; noravana ireo sekoly sy kilasy Rômà ary natambatra tamin'ny fiteny Rosiana. Voaroaka ny ankamaroan’ny mpianatra Rômà. Lasa iray amin'ireo soratra nofoanana tamin'ny taona 1938 ny soratry ny teny Rômà. Nofaranana avokoa ny fandaharana ara-kolontsaina sy ara-panabeazana nasionaly, ary nosokajiana ho mampidi-doza, manasaraka ny ankizy amin'ny fiainana Sovietika ny rafi-pampianarana rehetra ho an'ny Romà. Tsy tratran'ny fanabeazana ny ankamaroan'ny Rômà, izay nanohy ny fomba fiaina mivezivezy nandritra io vanim-potoana fohy io, na dia nanampy tamin'ny fananganana sosona manify amin'ny vondrona manam-pahaizana ( intelligentsia) Rômà aza, indrindra teo amin'ireo vondrona mpihira an-tanàndehibe.

Fomba fanao mahazatra eo amin'ny fitondrana Bolshevika ny famindra-toerana saranga sosialy sy vahoaka manontolo. Nihamafy ireo dingana ireo nanomboka tamin'ny fiandohan'andian-taona 1930 ka hatramin'ny tapak'andian-taona 1950; Vahoaka 15 sy vondrom-poko 40 mahery no nafindra toerana. Manodidina ny 3,5 tapitrisa teo ny olona noroahina hiala tamin'ny toerana niaviany, ary maro amin'izy ireo no maty nandritra ny famindra-toerana. Maherin'ny valo hetsy tamin'ireo nafindra toerana no lasa tany Siberia. Anisan’ireo nafindra toerana ny vahoaka Romà sasany.

Tamin'ny 5 Oktobra 1956, namoaka didim-panjakana ny Fiadidiana Faratampony Sovietika tao URSS “Momba ny Firotsahan'ny Rômà Mpirenireny hiasa” (fantatry ny Rômà hoe Didim-panjakana Famponenana an-trano). Norahonana hogadraina, nodidiana honina an-trano ny Rômà. Nampindramam-bola ry zareo mba hanorenana trano, ary nandritra ny taona vitsivitsy voalohany, nisy ny fanarahamaso hentitra tamin’ny fihetsik’izy ireo. Nasaina nitady asa ry zareo. Nanomboka niasa tamin'ny toeram-pambolena iombonana  (ho mpikarakara (tranon-t)soavaly, mpiambina, agronomista, sns.) na any amin'ny orinasa akaiky ny sasany tamin'ireo lehilahy. Tsy niasa ny ankamaroan'ny vehivavy, ka ny sasany misikidy/manandro.

Narahan'ny fametrahan'ny mpiadidy ao an-toerana fanaraha-maso amin'izay hetsika na ataon'ny fianakaviana Rômà (izay nitohy nandritra ny folo taona teo ho eo) ny tetezamitan'ny fipetrahan'ny Rôma maharitra amin'ny toerana iray. Vokatr'izany, nitombo ny salanisan'ny fanabeazana eo amin'ny ankizy Rômà, na dia eo amin'ny sehatry ny fanabeazana fototra aza ny ankamaroan'izany, tsy dia mahatratra matetika hatramin'ny kilasy faha-5 na faha-6.

Mbola hita na hatramin'izao aza ity toe-javatra ara-panabeazana ity: mampiseho ny angona ara-tsosialy fa manodidina ny 80 isanjaton'ny ankizy Rômà aorian'ny faha-11 taonany no tsy mianatra. Noho izany, rehefa nisarika ankizy ho any an-tsekoly, tamin'ny taona 1960-1980, dia namolavola maodely fahazoana fanabeazana izay azo ampitahaina amin'ny maodely mampiavaka ny fianakavian'ny tantsaha tany Rosia talohan'ny indostria, sy talohan'ny revolisiona ny ankamaroan'ny Rômà, izay nianaran'ny ankizy mamaky teny sy manoratra aloha voalohany indrindra, ary tsy nanohy fianarana ny 90 isanjaton’izy ireo rehefa feno 12 taona.

Mitohy ity maodely ity satria mampifanaraka ny fomba nentim-paharazan'ny vahoaka Rômà amin'ny fiarahamonina sy mizara ny kolontsainy. Mandritra izany fotoana izany, tsy mamaly ny filan'ny mpianatra Rômà ny sekoly Rosiana, indrindra amin'ny fiteniny sy ny fomba fiteniny. Raha tsy misy fomba fampianarana sy mpampianatra mahay manampy ny ankizy Rômà hianatra ny fiteniny, matetika heverin'ny mpampianatra ho olana ara-pitsaboana, izay tsy misy ifandraisany mihitsy amin'ny zava-misy ny olan'izy ireo amin'ny fianarana.