Ny Krismasy, fankalazana iray izay nentin'ny Espaniola tao Peroa tany amin'ny fanombohan'ny taonjato faha enina ambin'ny folo, dia neken'ireo vondrom-piarahamonina samihafa tao amin'ny firenena tsikelikely nandritra ny taona maro. Iray amin'ireny indrindra , ny vondrom-piarahamonin'ny mainty hoditra, izay saiky niara-tonga tamin'ireo Eropeana, sady Kistianina mafàna fo, no nahavita nampiditra ny maha-izy azy tao amin'ilay fety, naneho ny zavatra niainany manokana tanaty asa famoronana ara-javakanto natao ho fanomezam-boninahitra ilay fety.
Angamba ny tanànan'i Lima amin'izao fotoana izao dia efa azo sainina ho lasa mestizo sy Andean, tsy maneho intsony ny dindo lehibe notànan'ny mainty hoditra tao Lima nandritra ny an-jato taona maro, izay nandritra ny fanjanahan-tany dia fantatra tamin'ny anarana hoe Zamba Taloha [es]. Araka ny nambaran'ilay “folkloriste” mainty hoditra ngezalahy iray Nicomedes Santa Cruz : “Lima taloha dia faritra iray nifamatotra kokoa tamin'i Karaiba noho ireo faritra sisa ao Peroa, satria izy ireo nanangana kolontsaina metisy nandritra ny telonjato taona tany ambadika tany. Tsy nisy mponina teny an-tendrombohitra izany. Tsy nisy olona niresaka momba izany Huaylas na Muliza izany. Anarana tokana no nisy : “Serranitos, serranitos mandihy’.”
Afaka ny hianatra zavatra avy amin'ireny kolontsainan'ny Mainty hoditra ao Lima ireny isika avy amin'io “Fandihy Krismasy” io. Ilay Festejo dia iray amin'ireo dihin'ny Afro-Peroviana izay efa nisy hatramin'izay ary lasa malaza manerana ny firenena. Ny tonon'ity hira ity dia mitanisa tanàna maro ao Lima, hatramin'ny nahandrony ary ny zava-maniry ao aminy, ankoatra ny zavatra maro hafa. Hira nindramin'i Eva Ayllón efa tamin'ny taona 1999.
Ity manaraka ity, “Hira Krismasy gadon-kira Valse amin'ny endriny Kreola “, na dia tafiditra ao amin'ilay fantatra amin'ny anarana hoe “Mozika Amin'ny Fomba Kreola”, dia tsia tsy hoe tsy manana singa avy amin'ny mozikan'ny mainty hoditra akory. Ny feo dia an'i Marco Romero, ary ilay mozisiana kalaza, Carlos Ayala, no mpitendry gitara.
“Feliz Navidad” ((tratry ny krismasy) dia fomba festejo fihira maoderina an'ilay hira krismasy fanta-daza, amin'ity indray mitoraka ity ataon'ilay olo-malaza Pepe Vasquez , Jose de la Cruz (Guajaja) ary Marco Romero.
http://www.youtube.com/watch?v=qPzoElZq1RE&feature=player_embedded
Ireto lahatsary roa manaraka ireto, araka ny famaritana azy ireo tao amin'ny YouTube, dia “fanehoana ny krismasy Afro-Peroviana. fankalazana an'i Jesoa zazakely miompana amin'ny fankalazana ny Cañete, Chincha ary Pisco. Hira krismasy nataon'ireo tarika mainty hoditra (Hatajo de Negritos) avy ao Sur Chico.” Ilay bilaogy Cañete – Arte y Folklore Negro del Perú, dia manome fanazavana [es] fanampiny :
Por otro lado, Perú Negro realiza cada cierto tiempo un espectáculo llamado Navidad Negra. El número consta de tres partes, la primera consta de unos versos compuestos por el poeta César Calvo, con acompañamiento de guitarras; la segunda parte muestran los villancicos recopilados en El Carmen; y en la última parte se danzan los panalivios de los Hatajos de Cañete y Chincha.
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=V39J6wN6LAQ
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=PAMuHGD5XHk
César Calvo, voalaza ho nanoratra ny tononkira andininy voalohany amin'ilay Krismasy Mainty, dia poety Peroviana avy ao loretano (distrikan'i Loreto), izay, na tsy manam-piaviana mainty hoditra, dia lasa Tale Ara-javakanton'ilay “Black Perú Folkloric Ensemble” fanta-daza. Amin'ity bilaogy natao ho fahatsiarovana an'i Calvo ity, ny tonon'ilay hira etsy ambony dia hita eto : [es]
Navidad Negra – Lamento
César Calvo autor de Letra y MúsicaLavado con noche
igual que yo y tú
nació entre los negros
el Niño Jesús.No bajes, Niño,
no de tu altar,
no sea que el amo
te haga azotar.Su cara morena
es morena Luz,
único consuelo
en la esclavitud.No bajes, Niño,
no de tu altar,
no sea que el amo
te haga azotar.
Tonony sy feony nataon'i Cesar Calvo
Voasasan'ny alina
Toa ahy sy ianao
Teraka teo anivon'ireo mainty hoditra
ilay Jesoa zazakely.
Aza midina ianao, ry zaza,
Avy eo amin'ny Alitaranao,
Amin'ny tahotra ny
ho kapohan'ny lehibenao.
Ny tarehinao mainty
Dia fahazavana mitsilopilopy
hany fiononana tokana
anaty fanadevozana.
Aza mietry ianao, ry zaza,
Avy eo amin'ny Alitaranao,
Amin'ny taohta ny
ho kapohan'ny lehibenao.
Tsara ny hamaranana ity lahatsoratra ity amin'ilay olona voalaza tatsy aloha Nicomedes Santa Cruz. Amin'ny zavatra ataony manaraka eto izay antsoina ihany koa hoe krismasy mainty, atombok'i Nicomedes amin'ny “jolgorio” [es] iray, ary tohizany amin'ny fitanisàny décimas vitsivitsy amin'ny fombany manokana , izay toy ny kabarin'ireo zokiolona Lima mainty taloha.
http://www.youtube.com/watch?v=u2Re3wCJ8Do&feature=player_embedded
Ohatra sombitsombiny amin'ny lova goavana ara-kolontsainan'ny Afro-Peroviana ihany io, ary mbola misy ohatra maro maneho ny fomba nandrafetana ny fankalazana ny Krismasy ao Peroa ho ao amin'ny kolontsaina sy ny fanehoana ara-javakantontsika.
1 hevitra