Ny vongan-dranomandry Perito Moreno, valam-pirenena Los Glaciares, ao Arzantina. Sary an'i Amanderson2 ao amin'ny Flickr. CC BY 2.0 DEED.

Tamin'ny 13 Febroary 2024 ity lahatsoratra ity, nosoratan'i David Feliba, no navoaka tao amin'ny Climate Home News [en]. Dika nasiana fanovàna no averin'ny Global Voices avoaka etoana ao anatin'ny fifanaraham-piarahamiasan'ny media. [Mitondra mankany amin'ny tranonkala amin'ny fiteny espaniôla ny rohy rehetra raha tsy asiana fanamarihana manokana.]

Mandrangaranga fihemorana eo amin'ny lafiny lalàna momba ny tontolo iainana ny filoha vaovao liberaly ao Arzantina, lalàna lasa loza mitatao ho an'ny ala sy ny vongan-dranomandry. Javier Milei, izay milaza ny fiovàn'ny toetrandro ho « laingan'ny sôsialista », dia manandrana manalefaka ireo fepetra mifandraika amin'ny fitrandrahana harena ankibon'ny tany eny akaikin'ireo vongan-dranomandry ary hanaisotra ireo fiarovana napetraka ho an'ny ala.

Saingy ireo fanovàna noeritreretina dia niteraka hetsipanoherana [fr] , ary hatramina fanangonan-tsonia sy taratasy misokatra. Araka izany, voatery nisintona ilay drafi-panavaozana liberaly midadasika kokoa ny filoha Milei, drafitra izay niaty ireo fanovàna andalana. Hita mantsy fa tsy nanànany ny isam-bato nilaina mba hampandaniana izany tao amin'ny antenimieram-pirenena.

Na vato 56 aza no nahalàny an'i JAvier Milei ho filoha tamin'ny Novambra 2023, latsaky ny ampahadimin'ny seza ao amin'ny antenimieram-pirenena no azon'ny antokony ary latsaky ny ampahafolo ao amin'ny Loholona. Io fisoloantena io no mahatonga ny fampandaniana volavolan-dalàna iray ho fanamby goavana, izay miankina betsaka amin'ny vaton'ireo tsy miankina.

Fitsinjaran'ny toerana ao amin'ny Kaongresy arzantina, Kisary avy ao amin'ny Climate Home News. Nahazoana alàlana.

Tsy mbola namoaka izay dingana manaraka momba ilay drafi-panavaozana i Javier Milei. Manana safidy marobe ny governemanta: manolotra fanindroany ilay volavolan-dalàna eny amin'ny parlemanta mba hanaovana fifidianana iray hafa, mampiditra ny endrika sasany amin'izy io ho anaty didy fampiharana, na hametraka azy hanaovana fitsapankevi-bahoaka.

Gaboraraka

Taorian'ny taompolo maro nanjakan'ny governemanta avy amin'ny elatra havia tao Arzantina, voafidy i Javier Milei noho ny fampanantenany hampihena tanteraka ireo fandaniambolam-bahoaka, hiady amin'ny fidangan'ny vidim-piainana ary hanainga ny fitomboana ara-toekarena.

Lucas Ruiz dia mpahay momba ny vongan-dranomandry, avy ao amin'ny masoivohon'ny governemanta arzantina, ny Filankevi-pirenena momba ny fikarohanan siantifika sy teknika (Conicet). Nohazavainy fa ny fandaharanasan'i Javier Milei  amin'ny resaka tontolo iainana dia miompana amin'ny « fanalefahana ireo fepetra sy fampihenana ireo faritra arovana, amin'ny fanolorana tohankevitra hoe mifanohitra amin'ny fampandrosoana ara-toekarena izy ireny ».

Ho an'i Enrique Viale, filohan'ny fikambanan'ireo mpisolovava mpiaro tontolo iainana ao Arzantina, Javier Milei « dia miditra amin'ilay fironana erantany izay mihevitra fa toy ny fahavalo iray ny tontolo iainana ». Noderain'ingahy filoha ihany koa ireo filoha tany aloha avy amin'ny elatra farany havanana:  Jair Bolsonaro tao Brezila, ary Donald Trump tao Etazonia.

Na dia vonona aza izy ny hijanonan'i Arzantina ao anatin'ny Fifanarahan'i Parisy momba ny toetrandro sy hitazona ny tanjony amin'ny tsy hisian'ny entona karbôna amin'ny 2050, vetivety be ny nanafoanan'i Javier Milei ny ministeran'ny tontolo iainana sy nanolorany drafi-panavaozana iray midadasika sy mahery vaika.

Te-hahafantara misimisy kokoa : Nankatoavin'ny Kôngresy ao Arzantina ny ampahany amin'ny lalàna naroson'ny filoha Javier Milei mikendry fanalefahana ao Arzantina [ang.]

Toko sy andininy an-jatony no hita ao anatin'ilay volavolan-dalàna, izay manosika ny fandaharanasany ho amina sehatra midadasika, ny fizahantany ka hatrany amin'ny divay, mandalo amin'ny fitrandrahana harena ankibon'ny tany sy ny fambolena. Fa ny teboka roa tena niteraka ny hatezeran'ireo mpiaro tontolo iainana dia ny mahakasika ny fanalefahana ireo fepetra natao ho an'ireo hetsika ara-toekarena any anatin'ireo  faritra misy vongan-dranomandry sy ny ala.

Na nahazo ny fanohanan'ireo mpanao lalàna aza ny sasany tamin'ireo toko sy andininy, dia niteraka resabe ireo teboka roa ireo rehefa avy nolavin'ny ankamaroan'ireo siantifika sy fikambanana mpiaro ny tontolo iainana.

Ala sy vongan-dranomandry

Ny iray amin'ireny toko sy andininy ireny dia manome fahefana, etsy ankilany, ireo governemantam-paritra mba hanome alàlana ny fandripahana ala any anatin'ireo faritra izay voaràra amin'izao fotoana izao ny fanaovana izany, ary etsy andaniny, ny fampihenana ny tetibola natokana hiadiana amin'ny fandripahana ala sy ny doro-ala.

Greenpeace manombana hoe miaraka amin'ny fanavaozana tahaka io, ny efatra ampahadimin'ny ala ao amin'ilay firenena no ho lasa tsy misy fiarovana intsony araka ny lalàna. Araka ny hevitr'i Hernán Giardini, mpandrindra ny fanentanana tarihan'ny Greenpeace ho fiarovana ny ala, io dia ho « fihemorana ratsy be ho an'ny resaka tontolo iainana »,  izay hitondra any amin'ny « firoboroboana tsy voafehy » amin'ny fandripahana ny ala.

Tolokevitr'i Javier Milei ihany koa ny hanovàna ny famaritana araka ny lalàna ny atao hoe vongan-dranomandry mba hanavahana tsy ho vondran-dranomandry ireo somary madinika sy ireo tsy mbola voarakitra tany aloha tao anatin'ny rejistra ôfisialy. Araka izany dia tsy ho voaaro eo anatrehan'ny lalàna ireny vongan-dranomandry ireny manoloana ireo orinasa mpitrandraka volamena, volafotsy ary varahina izay mitsiriritra ireo toeram-pitrandrahana any Andes.

Ho an'i Hernán Giardini, ny hevitra milaza hoe mety ho azo atao ny hitrandraka ireo mineraly eny amin'ny sisin'ireo vongan-dranomandry, tsy mila akory manimba ireo vongan-dranomandry, dia toy ny hoe  « manala ny varavaran'ny vata fampangatsiahana no sady mino fa tsy hitsonika ny ao anatin'ny ‘congelateur'». Misy  vongan-dranomandry 17.000 any ho any ao Arzantina, lehibe lavitra noho ny haben'i Trinité-­sy-Tobago. Izy ireny no mamatsy rano fisotro ho an'ireo tanandehibe sy manampy ilay firenena hahazaka ny fiovàn'ny toetrandro.

Nohazavain'ilay mpahay momba ny ranomandry, Lucas Ruiz, fa mandray anjara amin'ny fanalefahana ny fiantraikan'ny haintany ireo vongan-dranomandry, amin'ny alàlan'ny rano omen'izy ireny. « Ny ambana lehibe indrindra atrehantsika izao dia ny fahalotoan'ireo faritra any amin'ireo toerana hakan'ny renirano marobe ny loharanony [noho ny fisian'ny fitrandrahana harena ankibon'ny tany]. »

Tsy mbola azo antoka ny hoavin'ireo fepetra tahàka izany sy ilay volavolam-panavaozana. Na izany aza, i Hernán Giardini  dia mampitandrina manoloana ny fankatoavana azy ireny, izay ho lasa « fihemorana mahamenatra ». Ny tena holemen'ireny fanavoazana lalàna ireny dia  « ny vokatra azon'ireo asa efa natao an-taonany maro », hoy izy. « Ny famotehana azy ireny dia midika fandravàna ireny ezaka rehetra ireny. »