Ireo mpilatsaka an-tsitrapo nanampy tamin'ny fanadiovana ny arabe taorian'ny telo andro nisian'ny korontana sy fandrobana tao an-tanàndehiben'i Honiara. Sary natolotry ny ZFM 99.5 My Favourite Music Station, nahazoana alalana.

Mpilatsaka an-tsitrapo an-jatony no namaly ny antso nataon’ny governemanta tao amin’ny Nosy Solomon  mba hanampy amin'ny fanadiovana ny renivohitra Honiara taorian'ny korontana sy fandrobana nandritra ny telo andro tao amin'ny distrikan'i Chinatown ao an-tanàndehibe.

 Nipoaka tao an-drenivohitry ny firenena Pasifika Atsimo tamin'ny 24 Novambra ny hetsi-panoherana mitaky ny fialan'ny praiminisitra Manasseh Sogavare, izay nivadika ho herisetra taty aoriana, nahatonga ny manampahefana nametraka ny fanakatonana nandritra ny 36 ora.

Araka ny tombana nataon’ny Banky Foiben'ny Nosy Solomon, trano miisa 63 no may, anisan'izany ny sekoly sy ny tobin'ny polisy, mpiasa miisa 1.000 no very asa, ary mety hahatratra hatramin’ny 534 tapitrisa dolara amerikana ny totalin’ny fahavoazana ara-toekarena.  Very 36 tapitrisa dolara amerikana teo ho eo ny governemanta tamin’ny mety ho fidiram-bola azo avy amin'ny hetran'ny sigara fotsiny. Ny 30 isanjaton'ny harinkarena faobe ao amin'ny firenena no hita ao Honiara.

Tamin’ny 3 desambra lasa teo, nisambotra olona miisa 217 voarohirohy ho nandray anjara tamin’ny rotaka ny polisy.

Nanoratra mikasika ny fiantraikan'ny herisetra tao an-tanàna ilay mpanao gazety Robert Iroga:

Within just three days, life in Honiara — which has been rebuilt steadily over the years since the ethnic tensions and the 2006 riots — has been turned into a nightmare.

Our public transport has been interrupted, shops are closing or burned down and life has been turned upside-down. Such is the new normal for Honiara, but surely more painful days are ahead.

Tao anatin'ny telo andro monja, nivadika ho nofy ratsy ny fiainana tao Honiara — izay naorina tsikelikely nandritra ny taona maro taorian'ny fifanolanana ara-poko sy ny korontana tamin'ny taona 2006.

Nitsahatra ny fitateram-bahoaka, mikatona na may ny tranombarotra ary nivadika ambony ambany ny fiainana. Izany no andavanandron'i Honiara vaovao, saingy azo antoka fa hisy andro mampahory kokoa hoavy.

 Nalahelo tamin’ny fihetsiky ny mpirotaka ny Filankevitry ny tanànan’i Honiara:

We bring hardships and struggles upon ourselves, our family members, relatives and community members by involving in unlawful activities like riots, arson and looting. We are the ones who will suffer. The hardships we will face are huge and catastrophic.

We also appeal that we realize the harm we bring upon the traditional owners of Honiara. Because of our actions, innocent lives were lost during the burning and looting. The spilled blood desecrated the land traditionally owned by people of Tandai.

Mitondra fahasahiranana sy adim-piainana ho an'ny tenantsika, ny fianakaviantsika, ny havana ary ny mpiara-belona amintsika ihany isika amin'ny alalan'ny fandraisana anjara amin'ny hetsika tsy ara-dalàna toy ny rotaka, fandoroana sy fandrobana. Isika ihany no hijaly. Goavana sy loza ny fahasahiranana izay hanjo antsika.

Manao antso avo ihany koa izahay mba hahatsapantsika ny fahavoazana mahazo ny tompon'i Honiara hatry ny ela. Noho ny fihetsika nataontsika, namoy ny ainy ireo tsy manan-tsiny nandritra ny fandorana sy fandrobana. Nanimbazimba ny tany nentim-paharazana izay fananan'ny mponin'i Tandai ny rà nandriaka.

Chinatown on Friday and Chinatown today pic.twitter.com/AuWTpHwjRz

— Georgina Kekea (@ginakekea) November 28, 2021

Chinatown tamin'ny zoma sy Chinatown androany

Taorian'ny nifaranan'ny korontana, nidina an-dalambe nanadio ny tanàna ireo olom-pirenena voakasika, vondron'olom-pirenena, ary hatramin'ny vahiny aza.

Cleanup starts for some in Chinatown. Locals manning the shop can not control the mob that looted the hardware & plumbing shop. pic.twitter.com/kkjfItlaFe

— Georgina Kekea (@ginakekea) November 27, 2021

Manomboka ny fanadiovana ho an'ny sasany ao Chinatown. Tsy voafehin’ireo tompon’andraikitra eo an-toerana ireo andian’olona nandroba ny trano fivarotana fitaovana elektronika sy fantson-drano.

 Naneho fankasitrahana ireo izay nanolotra fanampiana ho an'ireo vondrom-piarahamonina nafindra toerana izay rava trano na orinasa ny fikambanan’ny Shinoa ao amin’ny Nosy Solomon:

Many Chinese individuals and families have lost literally everything and are also homeless.

The Chinese community extends their gratitude towards the many peace-loving Solomon Islanders who have offered their support and sympathy during this difficult time.

The Indigenous Solomon Islanders will also be heavily affected such as through loss of employment, and lack of timely supplies for their businesses and canteens.

Olona sy fianakaviana Shinoa maro no namoy ny zava-drehetra ary tsy manan-kialofana ihany koa.

Manolotra ny fankasitrahany ho an'ireo mponin’ny Nosy Salomon tia fihavanana izay nanolotra ny fanohanany sy ny fangorahany nandritra izao fotoan-tsarotra izao ny vondrom-piarahamonina Shinoa.

Ho voa mafy amin’ny fahaverezan'asa, sy ny tsy fahampian'ny zavatra ilaina ara-potoana ho an'ny orinasany sy ny trano fisakafoany ihany koa ireo tompotany ao amin’ny Nosy Salomon.

Selwyn College Old Student's Association #SOSA netball team participating in a cleanup session this afternoon in #Honiara ? Pictures by Robert Iroga @LukeIroga pic.twitter.com/FQOWjx6LIO

— Georgina Kekea (@ginakekea) November 28, 2021

Ny fikambanan’ny ekipan’ny mpianatra mpanao netball ao amin’ny Kolejy Selwyn  #SOSA mandray anjara amin'ny fanadiovana ny tolakandro tao #Honiara ? Sary avy amin'i Robert Iroga

Inona no nahatonga ny rotaka?

Ny ankamaroan'ireo nanatevin-daharana ny hetsi-panoherana tamin'ny 24 Novambra dia avy ao amin'ny Nosy Malaita, faritany iray izay. nanohitra tsy tapaka ny fanapahan-kevitry ny governemanta Sogavare hanapaka ny fifandraisana ara-diplaomatika amin'i Taiwan tamin'ny taona 2019 ary handray ny politika “Shina Iray“. Niteraka adihevitra ity fanapahan-kevitra ity satria nitazona ny fifandraisana ara-diplaomatika tamin'i Taiwan nandritra ny 36 taona ny Nosy Solomon talohan'ny nametrahan’ny praiminisitra Sogavare ny fifandraisana ara-dalàna tamin'i Beijing. Toa vao mainka nampitombo ny disadisa teo amin'ny firenena ity fanapahan-kevitra mampiady hevitra ity.

Nandà ny fanampiana Shinoa ny manampahefana Malaita ary nanohy ny fifandraisana tamin'i Taiwan. Nambaran’izy ireo fa niteraka valifaty nanimba ny fiveloman’ny olom-pirenena sy ny toekarenan’ny Nosy ny fanakianan’ny faritany ny politika raharaham-bahinin’ny governemantan’i Sogavare.

Namoaka fanambarana ny Lehibe Mpanatanteraka ao amin'ny Faritany Malaita manameloka ny herisetra saingy naneho ny fihetseham-pon'ireo mpanao fihetsiketsehana ihany koa:

Solomon Islands state is a house built on sand, unless the provinces have more autonomy and the issues of land, natural resource control and indigenous benefit are meaningfully addressed.

From 2019 to 2021, Malaitan attempts to develop its own affairs have been blocked and frustrated by central government, which ultimately resulted in the protests which have spiralled out of control this past week.

Trano naorina ambony fasika ny fanjakan'ny Nosy Solomon, raha tsy hoe manana fizakan-tena bebe kokoa ny faritany ary mahomby ny resaka mikasika ny olana amin’ny resaka tany, ny fifehezana ny harena voajanahary ary ny tombontsoan'ny indizeny.

Nanomboka ny taona 2019 ka hatramin'ny 2021, nosakanan'ny governemanta foibe ny fikasan'ny Malaitan hamolavola ny raharahany manokana, izay niafara tamin'ny fihetsiketsehana tsy voafehy tamin'ny herinandro lasa teo.

 Nanoratra tao amin'ny bilaogy DevPolicy i Transform Aqorau fa “niorina hatry ny ela ny fahatsapana fanavakavahana, ny tsy fananana fahefana ary ny tsy firaharahiana,” tsy ao Malaita ihany fa any amin'ireo nosy hafa koa.

Solomon Islands has been drifting to self-destruction. It is one of the most aid dependent countries in the world. Significant donor support is given to its health and education sector. Yet, its ministers and senior government officials treat its people poorly, and allow them to be exploited by loggers and miners.

Mirona mankany amin'ny fandringanan-tena ny Nosy Solomon. Iray amin'ireo firenena miankin-doha ara-panampiana indrindra eran-tany izy io. Omena ny sehatry ny fahasalamana sy ny fanabeazana ny fanohanana lehibe avy amin’ny mpamatsy vola. Na izany aza, mampalahelo ny fomba itondran’ny minisitra sy ny manampahefana ambony ao amin'ny governemanta ny mponina ao aminy, ary avela izy ireo ho araraotin’ireo mpitrandraka hazo sy mpitrandraka harena an-kibon’ny tany izy ireo.

Nifanome tsiny ny fitondrana sy ny antoko mpanohitra ny amin’izay tompon’antoka tamin’ny herisetra nahazo ny renivohitra tamin’ny volana Novambra. Nilaza ny praiminisitra fa hita niresaka tamin’ireo mpanakorontana sy mpandroba talohan’ny 24 Novambra ireo mpitarika ny mpanohitra. Nandrisika ny mpitondra teo an-toerana izy mba tsy hiray petsapetsa amin’ny “mpampihorohoro ao an-toerana”. Nandritra izany fotoana izany, nilaza ny mpanohitra fa ampiasain’ny governemanta amin’ny “resaka politika” ny polisy tamin'ny fanomezana baiko ny fisamborana tsy ara-drariny natao tamin’ireo olom-pirenena tsy manan-tsiny sy mpanao fihetsiketsehana am-pilaminana.

Valinteny avy amin'ireo firenena hafa

Tao anatin'ny korontana, nandefa mpitandro ny filaminana hafa ny avy ao amin'ny firenena Pasifika hafa hanampy ny governemantan'ny Nosy Solomon hamerina ny fandriampahalemana sy ny filaminana. Miaramila miisa 150 mahery no tonga avy any Fiji, Aostralia, Papoazia–Ginea–vaovao, ary Nouvelle Zélande mba hanampy amin'ny fampitoniana ny toe-draharaha.

Nampita ny ahiahiny momba ny toe-draharaha any amin'ny Nosy Salomon ny mpitondra eran-tany, anisan'izany ny praiminisitra ao Fiji:

Out of concern for the safety and well-being of our Pacific sisters and brothers in the Solomon Islands, 50 Fijian troops will dispatch to Honiara tomorrow as part of reinforced platoon embedded with Australian Force Elements to help maintain peace and security. ?????

— Frank Bainimarama (@FijiPM) November 29, 2021

Noho ny fiahiana ny fiarovana sy ny fahasalaman'ireo rahalahy sy anabavintsika any Pasifika any amin'ny Nosy Solomon dia miaramila Fijiana miisa 50 no halefa any Honiara rahampitso ho anisan'ny andia-miaramila hiaraka amin'ny Tafika Aostraliana mba hanampy amin'ny fitandroana ny fandriampahalemana sy ny filaminana. ???

Raha  nanome tsiny an'i Shina ny fampahalalam-baovao sasany ho fototry ny korontana tao amin'ny firenena Pasifika, hafa kosa no filazan’i Shina, niampanga an'i Etazonia sy Aostralia ho mandrisika korontana. Namoaka lahatsoratra niampanga an'i Aostralia ho “nandrisika” ny korontana tao amin'ny Nosy Solomon ny Global Times, media mpamoaka vaovao an’ny fanjakana ao Shina:

It is clear that Australia's overall attitude, and that of the US, is to connive with and even encourage the unrest, even though the Australian troops and police were sent to keep order in the Solomon Islands. What is right and what is not is obvious.

The government of the Solomon Islands and their people know what is really going on there. It is also not hard for the outside world to know.

Mazava fa maneho firaisana tsikombakomba ary mandrisika ny korontana mihitsy aza ny fihetsik'i Aostralia amin'ny ankapobeny, sy ny an'i Etazonia, na dia nalefa hitandro ny filaminana ao amin’ny Nosy Solomon aza ny miaramila sy ny polisy Aostraliana. Miharihary ny rariny sy ny tsy rariny.

Fantatry ny fitondram-panjakana any amin’ny Nosy Solomon sy ny vahoakany ny tena zava-mitranga any. Tsy sarotra ho an’ny any ivelany ihany koa ny mahafantatra izany.