Nirongatra ny herisetra ara-poko tao Papouasie-Nouvelle-Guinée tamin'ny herinandro lasa. Pikantsary tao amin'ny lahatsary YouTube ABC News In-depth. Fampiasana malalaka.

Fifandonana teo amin'ny foko maro tao amin'ny firenena Pasifika ao Papouasie-Nouvelle-Guinée no nitarika fahafatesan'olona miisa 50 raha kely indrindra ary voatery nifindra toerana ireo vondrom-piarahamonina tao amin'ny faritra avo. Nolazain'ny governemanta fa iny vono olona tamin'ny 18 Febroary iny no herisetra ara-poko nahatsiravina indrindra teo amin'ny tantaran’ny firenena.

Nilaza ny polisy fa vatana mangatsiaka miisa 50 no voaisan-dry zareo tamin'ny 19 Febroary tany amin'ny faritanin'i Enga, saingy mety ambony noho ny tatitra sy araka ny fijoroana vavolombelona nataon'ireo mpitondra tany an-toerana ny isan'ireo namoy ny ainy.

Ny ady lavareny nisy teo amin'ny foko Sikin sy ny foko Kaikin ary ny foko Ambulin no niteraka ny herisetra noho ny adin-tany tsy nisy vahaolana. Nilaza ny polisy fa nanakarama mpikarama an'ady avy amin'ireo tanànakely manodidina ireo foko miady ireo.

Nanamarika ny manampahefana fa nampiasa fitaovam-piadiana miaramila ireo mpiady, izay manondro ny asa maloton'ireo mpamatsy fitaovam-piadiana sy ny fisian'ny varomaizina ara-pitaovam-piadiana tsy ara-dalàna sy baomba.

Nandrisika ireo mpitarika ny vondrom-piarahamonina mba hifampidinika ny kaomisera, David Manning:

These ethnic fights stem from wicked people who in the end cause the deaths of their own people when they stir up a fight.

While I recognise it is hard because there are threats and intimidation involved, but community leaders have to step up, work with police to identify the ringleaders.

Ny olon-dratsy no nahatonga ireo adim-poko ireo, izay niafara tamin’ny fahafatesan'ny vahoakany ihany rehefa raikitra ny adin-dry zareo.

Raha miaiky aho fa sarotra izany satria misy ny fandrahonana sy ny fampitahorana ao anatin'izany, saingy mila miditra an-tsehatra ireo mpitarika vondrom-piarahamonina, miara-miasa amin'ny polisy mba hamantarana ireo atidoha nikotrika.

Saingy nomelohin'ny mpitarika ny mpanohitra teo aloha, Belden Namah, ho tsy manana fanapahan-kevitra matotra amin'ny fiarovana ny olom-pirenena ny mpitandro ny filaminana:

We are sending the same old people, the soldiers and the police and they are fraternising with the tribal fighters, with the lot of people on the ground and not effecting any arrests.

In fact, they are standing around with the warriors carrying their guns, soldiers and police carrying their guns, where are we heading?

Ireo olona efa antitra ireo ihany no alefanay, ny miaramila sy ny polisy ary miara-misalahy amin'ireo mpiadin'ny foko ry zareo, ka maro ny olona eny an-kianja ary tsy iharan'ny fisamborana akory.

Raha ny marina, mijorojoro manodidina miaraka amin’ireo mpiady mitondra ny basiny ry zareo miaramila sy ny polisy milanja ny basiny, ho aiza isika?

Tao amin'ny matoandahatsoratra iray, nanoratra momba ny firodanan'ny fitarihana nentim-paharazana avy amin'ireo mpitarika ara-poko i Post-Courier:

Sadly, the traditional or community leadership's grip on authority has crumbled in recent years, because governments, past and present have, failed to empower those in this role with resources, skills, knolwedge, and legislations for them to effectively perform in partnerhsip with competent state institutions in the rapidly changing world PNG lives in today.

Penniless, illiterate and isolated from the formal contemporary governance system, the community leaders fight an uphill battle everyday to administrate justice and deal with crime in their rural communities.

Mampalahelo fa nirodana tao anatin'ny taona vitsivitsy izay ny fahefan’ny mpitondra nentim-paharazana na amin’ ny vondrom-piarahamonina, satria tsy nahavita nanohana ireo manana andraikiny ny fitondram-panjakana, taloha sy ankehitriny,  eo amin'ny fitaovana, fahaiza-manao, fahalalana ary ny lalàna mba ahafahan'izy ireo manatanteraka amim-pahombiazana miaraka amin'ny andrim-panjakana mahefa ao anatin’ny tontolo miovaova haingana izay misy ny PNG amin'izao fotoana.

Tsy misy vola, tsy mahay mamaky teny sy manoratra ary lavitra ny rafi-pitantanana ofisialy ankehitriny, miady mafy isan'andro ireo mpitarika vondrom-piarahamonina mba hitantanany amin'ny rariny sy hiatrehana ny heloka bevava any amin'ny vondrom-piarahamonina ambanivohitra misy azy ireo.

Tao anaty matoandahatsoratra iray hafa, nangataka tamin'ny governemanta i Post-Courier mba hanome rariny ho an'ireo niharan-doza:

We suggest that the right thing to do now, in the face of the terrorism presented by tribal fighters in Wapenamanda, is to deal with the situation head on. Send the full force of the law, police, army, and warders, declare a full-on state of emergency in Engam and seek out and bring those tribal lawless warriors to justice.

Go in head on and deal with the troublemakers. Let the gunmen know there are laws in this country that protect the citizens of our nation.

Manolo-kevitra izahay fa ny mety atao amin'izao fotoana izao, manoloana ny fampihorohoroan'ny mpiadin'ny foko ao Wapenamanda, dia ny miatrika ny toe-draharaha. Mandefa ny hery manontolon'ny lalàna feno, ny polisy, ny miaramila ary ny mpiasan’ny fonja, hanambara ny hamehana manontolo ao Engam ary hitady sy hitondra ireo mpiady ara-poko ho eny amin'ny fitsarana.

Andao atrehina ny toe-draharaha ary miatrika amin'ny mpanakorontana. Avelao ho fantatr'ireo olona mitam-piadiana fa misy lalàna eto amin’ity firenena ity izay miaro ny olom-pirenentsika.

#Wapenamanda #massacre: #PNG leaders #angry over #tribal #war ‘barbarity’ #AsiaPacificReport #pngpostcourier @kenneth_gorethy #tribalwarfare #highlands #Enga @newsroom_the @PACNEWS2 @PngPles @PNGReport https://t.co/E0pydydQSr pic.twitter.com/CM1j8OHPMC

— David Robie (@DavidRobie) February 20, 2024

Vono olona tany Wapenamanda : Tezitra tamin'ny habibiana tamin'ny ady ara-poko tany Azia Pasifika ireo mpitarika ao Papouasie-Nouvelle-Guinée.

Nilaza tamin'ny fampahalalam-baovao momba ny fiantraikan'ny fifandonana tamin'ireo fianakaviana any amin'ny faritra avo i Dorothy Tekwie, mpanorina ny Vehivavy Mpanao Politika ao Papouasie-Nouvelle-Guinée:

Any woman would be emotional…and I am also calling on women throughout Papua New Guinea to stand up. Enough is enough of violence of all forms.

We are asking for accountability from our members of Parliament. It doesn't matter whether they are in government or in opposition. This is a national crisis.

Mihetsi-po avokoa ny vehivavy rehetra…ary miantso ny vehivavy manerana an'i Papouasie-Nouvelle-Guinée ihany koa aho mba hijoro. Atsaharo ny herisetra amin’ny endrika rehetra, ampy izay.

Mangataka amin'ireo solombavambahoakantsika aho handray handraikitra. Na izany ao amin'ny governemanta na ao amin'ny mpanohitra. Krizim-pirenena no resaka eto.

Naneho ny ahiahiny momba ny tranga farany niseho tamin'ny herisetra ara-poko tao Papouasie-Nouvelle-Guinée ireo firenena ao Pasifika sy andrim-panjakana tahaka ny Pacific Islands Forum. Nanamarika i Richard Howard, mpandrindran'ny Firenena Mikambana ao amin'ny firenena, fa “vao mainka mampitombo ny adim-poko sy ny fiantraikan'izany amin'ny fiainan'ny olona ny fitomboan'ny fampiasana fitaovam-piadiana maoderina.”

Roa volana izay no nisahotakotaka i Papouasie-Nouvelle-Guinée. Namely ny renivohitra Port Moresby ny rotaka sy ny fandrobana tamin'ny Janoary, izay nahafatesana olona miisa 20 fara-fahakeliny. Tandindonin-doza ny sehatry ny fitaterana anabakabaka noho ny krizin'ny solika. Nanimba betsaka ny fahamarinan-toeran'ny governemanta sy ny fandriampahalemana ary ny filaminana ao amin'ny firenena ireo fifandonana teo amin'ny foko tato ho ato.