Namboly hazo avaokà ny vahoaka ao Katbare, Etiopia, ny 23 Jona 2011. Sary avy amin'ny Trees for the Future ao amin'ny Flickr CC BY 2.0.

Fanamarihan'ny toniandahatsoratra: Nosoratan'ny vahiny mpandray anjara Sheila Halder ity tantara ity, izay mpandrindra ny rafi-piompiana ao amin'ny Send a Cow. 

Tsy misy isalasalàna — tsara ho an'ny planeta ny hazo. Nanjaka ireo lohateny vaventy ny herin'ny hazo nandritra ny fahavaratra manontolo.

Tany amin'ny lohandohan'ny volana Aogositra, nametraka ny tenany ho tompondaka vaovao manerantany i Etiopia tamin'ny fambolena zanakazo 350 tapitrisa tanatin'ny iray andro. Ampahanà pôlitika goavana kokoa momba ny fambolena hazo io hetsika io, izay natomboky ny Praiminisitra Etiopiana Abiy Ahmed, ny fitantanany izay mikendry ny hanohitra ny fandripahana ny ala sy ny fiovan'ny toetrandro amin'ny fambolena hazo miisa 4.7 lavitrisa ny volana Oktobra amin'ity taona ity.

Tamin'ny Jolay, namoaka fandinihana iray ny Crowther Lab ao amin'ny ETH Zurich izay nahita fa ny fambolena hazo an-davitrisa manerana ny tany no fomba mahomby sy takatry ny vola indrindra hanoherana ny fiovan'ny toetrandro.

Tsy vitan'ny hoe manadio ny rivotra iainantsika sy miady amin'ny fiovan'ny toetrandro fotsiny ihany ny hazo — fa mampiroborobo ny fahasamihafan'ny valanjavaboary ihany koa izy ireo. Nisy fandinihana natao tao Costa Rica  nahitàna fa ny fambolena hazo iray monja dia mety hampiakatra ny isan'ny karazam-borona miainga manakaiky ny haotra ka hatramin'ny 80.

Ny hazo ihany koa dia manome tombontsoa tsy tamby isaina sy hita maso ho an'ireo mpiompy sy mpamboly. Manatsara ny kalitaon'ny tany izy ireny, mampihena ny fihotsahan'ny tany, ary manome fialofana ho an'ireo biby fiompy sy ireo voly. Zava-dehibe izany raha jerena ny haben'ny tany lonaka ananan'ny mpamboly sy mpiompy eran-tany – maro be ny hazo azo volena amin'izany.

Fahombiazana tsy mampino izany mamboly zanakazo 350 tapitrisa izany, kanefa mila fotoana ny fitomboany ho hazo lehibe sy ny hahatrarany ny fahafahany feno hihazona ny karbaonina.

Ny Send a Cow, fikambanana iray tsy miankina miasa manerana firenena Afrikanina enina, dia mandrisika ireo mpamboly sy mpiompy madinika mba hamboly hazo ahavitàna zavatra maro samihafa izay afaka hanome vokatra mihoatra ny iray. Ohatra, mamboly karazan-kazo izay manome voany hohanina sy hamidy nefa koa manome kitay na mampiditra azota anatin'ny tany. Manome antony bebe kokoa ho an'ireo mpamboly sy mpiompy hamboly sy hikarakara hazo ireo tombontsoa ireo, na dia anaty faritra voafetra aza.

Nanaraka ny dian'ireo hetsika fambolena hazo marobe natao tao Sina sy Inde i Etiopia. Mampientanentana ireo tetikasa fambolena hazo marobe, kanefa tsy mora araka izay eritreretina foana ny vahaolana. Mandritra ity fotoana sarobidy hitomboany ity, tsy maintsy arovana amin'ny fanaisorana sy ny fanimbàna ireo hazo no sady tsy maintsy arovana koa ireo ala efa lehibe misy.

Tena ilaina ireo zavaboary hafa, isan'izany ny hazo, amin'ny fihazonana ny karbaonina. Niteraka famotsorana gazy karbonika maro mampanahy eny amin'ny rivotra iainana ny fandorana ireo angovo ambanin'ny tany sy ny fandringanana ny ala, miteraka fiovàna haingana, tsy azo ihodivirana eo amin'ny toetrandro.

Manala ny gazy karbonika eny amin'ny rivotra ny hazo, mitahiry izany ao anatiny sy anatin'ny tany, ary mamotsotra oksizena eny amin'ny rivotra iainana. Ny “permafrost“, sy ny fompotra ary ny saha maitso midadasika, (izay samy ahitàna azy na any amin'ireo faritra misy tendrombohitra na ireo faritra maina ao Etiopia) koa anefa dia mahavita mihazona io gazy karbonika io ary ilaina harovana sy harenina koa.

Hazo inona no tsara indrindra?

Nampitandrina ny amin'ireo loza azo avy amin'ny fambolena karazan-kazo tsy avy ao an-toerana, izay mety hanimba ny zavaboary fa tsy hanatsara azy akory, ireo mpanakiana ilay hetsika “Green Legacy” an'i Etiopia.

Ara-tantara, nampiasa hazo kininina avy any Aostralia i Etiopia mba hamerenana haingana ireo ala any amin'ireo faritra nofoanana mba hanaovana fambolena. Nampidirina tany amin'ny faran'ny taonjato faha19 tany io hazo io ary karazan-kazo kininina ampolony mahery no nambolena tao Etiopia tanatin'ny taonjato lasa — nampiasaina indrindra ho loharanon-tsolika sy ho an'ny asa fananganana. Na dia haingana aza ny fitombony, mitroka rano be io karazana fampiasa io, manafaingana ny fihotsahan'ny tany ary mandritra ny otrikaina anatin'ny tany.

Tamin'ity indray mitoraka ity kosa anefa dia namboly masombolinà karazan-kazo kininina zanatany na tsia ary hazo avaokà ireo olompirenena. Nivoatra tao amin'ny firenena niaviany tanatin'ny arivo taona ireo karazana hazo zanatany ireo ary nahazo tanjaka hiadiana amin'ireo aretina misy amin'izao fotoana. Toa mitaratra ny fihemorana amin'ny fambolena hazo kininina bebe kokoa ny fomba fiasan'ny governemanta Etiopiana.

Na izany aza anefa, indraindray dia toa mitombona ihany ny fampiasàna ireo karazan-kazo tsy avy ao an-toerana. Ohatra, misy karazan-kazo botry iray antsoina hoe calliandra, avy any Amerika Afovoany, tena mandaitra amin'ny famokarana vilona feno proteinina fatao sakafom-biby ao Afrika Atsinanana. Hita aminà toerana maro ny masomboly Calliandra ary takatry ny fahefa-mividin'ireo mpamboly sy mpiompy madinika. Toy izany koa, rehefa mila hazo amin'ny fanamboarana sy hatao kitay ny olona, mety tsy ho ireo ao an-toerana no mety kokoa, sy mitombo haingana indrindra. Amin'ireo tranga ireo, tsy maintsy mieritreritra izay hampiasainy ny hazo amboleny sy ny tontolo iainany ao an-toerana ireo mpamboly sy mpiompy, no tsy maintsy miankina amin'ny drafitra ekolojika tsara ihany koa.

Misoroka ireo toejavatra ratsy ho an'ny zavamaniry hafa ireo lohasaha mora difotry ny tondradrano misy hazo mitróka ny rano. Afaka rantsanana ihany koa ny hazo kininina mafy — teknika fitantanana izay mahakasika ny fanapahana hazo any amin'ny fotony sy ny famelàna azy ireo haniry indray. Noho izany, safidy malaza io ho an'ny fanaovana kitay noho ny fahafahany mamatsy mandavan-taona.

Tsy manana vahaolana milatsaka avy any an-danitra ny krizin'ny toetrandro, saingy kosa ampahany amin'ny vahaolana ny fambolena hazo.

Mitovy amin'ny lanjan'ny fambolena hazo vaovao ny fiarovana ireo ala sy zavaboary hafa efa misy. Afaka mandray anjara ihany koa ireo mpandrindra tanàndehibe amin'ny fifehezana ny fivelaran'ny tanàna sy ny fiarovana ny tany tsy hivadika ho fotodrafitrasa vitan'ny tànan'olombelona. Tsy maintsy mahita hoavy mahavelona amin'ny fambolena sy ny fiompiana ny tanora any ambanivohitr'i Afrika Atsinanana ary manolo-tena hiaro ny tany.

Tsy maintsy atao ihany koa ny fanenàna ireo solika misy entona karbaonina toy ny arintany, ny menaka ary ny gazy.

Mety hisy fiantraikany be eo amin'izao tontolo izao ny fambolen-kazo: Vao haingana izay no nisy vondrompiarahamonina iray mahatsapa tena ho tomponandraikitra tao Etiopia ka nanolotra ny fotoanany sy nanome vola hamelomana indray ny tany mirefy valo hekitara. Nandany ora maro ireo mpikambana niasa ny tany ary niara-namboly hazo miisa 5.000 sy tapatapakà bozaka miisa 1.200 narahin-dry zareo fikasàna hampiditra hazo fihinam-boa tsy ho ela.

Halaivo sary an-tsaina ny fiantraikany raha toa ka notrandrahana eran'izao tontolo izao ny toetsain'ity vondrona ity.