Sarin'ny tranombakoky ny fanjakana Bamoun ; Pikantsary avy amin'ny fantsona YouTube Actu Noun

Ny 13 Aprily 2024, notokanan'i Kamerona ny tranombakoka iray ho fankalazàna ny faha-600 taona maherin'ny tantarany amin'ny alàlan'ireo haren'ny fanjakana Bamoun, iray amin'ireo fanjakana tranainy indrindra eto ambonin'ny tany kanefa mbola velona.

Niorina tamin'ny 1384, ny  fanjakana Bamoun no misolo tena amin'izao fotoana izao ny ampahany lehibe amin'ny tantaran'i Kamerona. Ara-jôgrafika, ny Bamoun – vondrom-piarahamonina iray ara-kolontsaina – dia misandrahaka amina velarantany  7 700 kilometatra toradroa ary ahitàna vahoaka mihoatra ny roa tapitrisa. Ny fakalazàna ity zava-tsarobidy ity dia manamafy ny fahitàna io fanjakana io, izay tsy fantatra loatra any ivelan'ilay faritra.

Firenena mampiasa fiteny roa i Kamerona; 70% mampiasa ny frantsay ary 30% no mampiasa ny anglisy amin'ireo vahoaka tombanana ho mihoatra ny 29 tapitrisa. Manana foko 270 ilay firenena, izay mifandray amina fiteny nasiônaly marobe mitsinjara anatina fianakaviana lehibe maro: ireo semi-bantous, ny bantous, ny sémites, ny hamites, ary ny sodaney. Ny Bamouns dia ao anatin'ny vondrona semi-bantou miaraka amin'ny Kaka, Baya, Widekum, Tikar, Bamiléké, sy maro hafa.

Ilay tranombakoka

Miorina ambony velarana 5 000 metatra toradroa ao amin'ny tanànan'i Foumban (renivohitr'ilay fanjakana ao amin'ny faritra andrefan'i Kamerona), ilay zava-naorina dia hetsika natomboka tamin'ny 2013, fony fitondràn'itompokolahy Ibrahim Mbombo Njoya (1992-2021), mpanjaka faha-19, ary rain'i Mouhammad-Nabil Mforifoum Mbombo Njoya, ilay mpanjakan'ny Bamoun amin'izao fotoana izao nanomboka tamin'ny 2021.

Ny taotrano manaitra amin'ilay tranombakoka dia mampivoitra marika manandanja: bibilava iray manana loha roa izay maneho tanjaka sy hery ; ala goavana be iray maneho ny asa sy ny fahendrena ; ary lakolosy roa hanehoana ny fitiavan-tanindrazana sy ny firaisankina. Nandritra ny fitokanana, ny 13 Aprily 2024, Mouhammad-Nabil Mforifoum Mbombo Njoya nilaza teo amin'ny fandraisampeon'ny Voice of America (VOA) fa :

Ilay tranombakoka dia fomba iray entinay mirehareha amin'ny lasanay mba hanorenana ny hoavy sy hanehoana fa tsy mpanafatra eritreritra i Afrika.

Zavatra aranty ao anatin'ilay tranombakoka ireo zavatra manana endrika asatànana sy artistika:  fanapotsirana (ranom-boankazo), kisarisary bamouns, fikosehana vary ; ary hatramin'ireo zava-masina mifamatotra amin'ny fahefan'ny mpanjaka : fitaovam-piadiana, sarontava, zava-maneno isankarazany, pipa ary sarivongana kely. Misy koa ireo sora-tànana sy milina iray fitotoana katsaka noforonin'ny mpanjaka Ibrahim Njoya (1889 – 1933).

Momba ny lova navelan'ny mpanjaka Ibrahim Njoya, dia hoy ny mpanjaka amin'izao fotoana izao tao amin'ny Voice Of America :

Omenay voninahitra ny mpanjaka iray izay sady mpiambina no mpialoha làlana (…), fomba iray entinay mirehareha amin'ny lasanay mba hanorenana ny hoavy sy hanehoana fa tsy mpanafatra eritreritra i Afrika.

Ity lahatsary ity, navoaka tao amin'ny fantsona YouTube an'ny Carrefour Télévision no mitantara ny tantaran'ilay tranombakoky ny fanjakana Bamoun.

Fahatsapàna fireharehàna

Ny fametrahana amin'ny toerany io habaka ara-tantara io dia mariky ny fankatoavan'ilay firenena ireo harena marobe nentindrazana ananan'ilay fanjakàna.

Teo amin'ny fandraisampeon'ny Radio France Internationale (RFI), Alexis Mouliom, mpiasa miandraikitra ny raharaha mahakasika ny kolontsaina ao anivon'ny lapa Bamoun sady sekretera jeneralin'ny Orina Nguon, mihevitra fa ela ny ela,  azon'ny rehetra raisina ny tantaran'ilay fanjakàna. Milaza izy fa :

Ara-tantara, isaky ny mifarana ny fitondràm-panjaka iray,  (…) angonina daholo izay rehetra marika goavana namantarana ilay mpanjaka ary apetraka ao amin'io trano io, ao amin'ny firenena Ndagu izay razamben'ilay tranombakoka Bamoun. Araka izany dia nandritra ny 600 taona tamin'ny tantaran'ny fanjakana Bamoun, nisy angona iray goavana be navory sy nomena lanja nandritra ireo fanjakàna, ka zavatra miisa 12.500 any ho any ny fitambaran'izany.

Etsy ankilany, notsipihan'i Armand Kpoumié Nchare, dokotera momba jeôgrafia, manampahaizana manokana amin'ny vakoka ara-kolontsaina, voatanisa ao anaty lahatsoratra iray an'ny Voice Of America, fa :

Ho an'i Kamerona, tokamiavaka ny tranombakoka tahaka izao, natokana ho an'ny tantarana fanjakana iray, na amin'ny halehibeny izany, na tamin'ny fientanem-po nanodidina ny fitokanana azy. Io no iray amin'ireo fanjakana tsy fahita firy nahavita nijoro sy nitahiry ny maha-izy azy, na teo aza ny fisian'ireo misionery, mpivarotra ary mpanjanaka nitantana azy.

Nitsidika ilay tranombakoky ny fanjakana Bamoun i François Bingono Bingono, antrôpôlôgy sady mpampianatra amin'ny anjerimanontolo. Raha nitafàn'ny Africanews, mino izy fa ireo zavatra aranty ao amin'ilay tranombakoka vaovao dia mihoatra lavitra noho ny fombandrazana sy ny kolontsaina Bamoun. Ho azy dia ny harem-bakoka kameroney no voasolo tena ao:

Tsy ny kolontsaina Bamoun ihany. Hitako ao ny kolontsain'ny ala, izany hoe ny ala any atsimo, ireo faritra any atsinanana, ny afovoany ary ny atsimo. Hitako ny kolontsain'ny vakoka Loum, ny kolontsain'ny vakoka Haut Plateaux, ny avy any avaratra. Araka izany, farafaharatsiny dia io no toerana iray lafatra azo aleha hiverenana an-doharano raha toa ianao ka mitady loharano mifandraika amin'ny lova ara-kolontsaina kameroney.

Tamin'ny alàlan'ny fanokànana io tranombakoka io, manamarika ihany koa ny tantaran'i Kamerona ireo vahoaka Bamoun no sady manome sary vaovao ny lova ara-kolontsaina. Io hetsika io dia tonga manampy ny fetibe Nguon (hetsika ara-kolontsaina an'ny fanjakana Bamoun)  izay, efa hatramin'ny Desambra 2023, no voarakitra ho lova ara-kolontsaina sy tsy hita maso ao amin'ny UNESCO. Ny andiany manaraka amin'ny fetibe Ngoun dia hatao amin'ny 29 Novambra hatramin'ny 8 Desambra 2024 ao an-tanànan'i Foumban.

Marobe no mbola voatazona any amin'ny tranombakok'ireo mpanjakana ny asakanton'ireo firenena afrikàna izay mbola miady mafy mandrakariva ny hamerenana tanteraka ireny harena ara-kolontsaina ireny. Raha ny firenena sasany, toa an'i Bénin sy Nizerià nahavita nahazo, tamin'ny ampahany, ny fampodiana ny vakok'izy ireo, tsy mba toy izany kosa i Kamerona. Vitan'ilay firenena, na izany aza, tamin'ny Janoary 2024, ny nahazo ny fanapahankevitr'ireo tomponandraikitra alemàna mba hamerenana ilay sarivongana masina ho an'ny vahoaka Nso. Tamin'ny ampahany betsaka izy io dia tolona notarihan'i  Njobati Sylvie, mpikatroka panafrikàna ho an'ny zavakanto sy ny kolontsaina. Io sarivongana io dia nangalarina 120 taona lasa izay, ary aranty any amin'ny tranombakoka iray ao Berlin.

Nanomboka tamin'ny 2022, nametraka vaomiera iray irasain'ireo ministera ilay firenena, ka iraka ho tanterahany ny hiandraikitra ny fampodiana ireo asakanto sy harena ara-kolontsaina kameroney naondrana any ivelany.