Ny fankalazan'i Sao Tome sy  Principe ny faha-36 taonan'ny fahaleovantenany, ny 12 Jolay, dia nahitàna hetsika ara-kolotsaina sy ara-pomban-drazana natao nanerana  ny firenena. Tandindon'ny taonjato dimy nahazanatany an'i Sao Tome fahiny ireny hetsika ireny, ka nandritra izany dia mpiasa marobe no napetraka mba hamokatra siramamy, kakao sy kafe. Ankoatra izany, nitàna ny toeran'ny  “seranam-pifanakalozana ara-barotra azy ho an'ireo sambo  mpijirika andevo teo amin'ny Tandrefana sy ny Tanibe Afrikana izy”, mbola mitoetra foana mandraka ankehitriny ao anatin'ny fomba amam-panao any an-toerana ny tandinon'ny fandalovan'ireo vahiny .

Na mbola somary manify ihany ny fidiran'ireo avy ao Sao Tomé “amin'ny aterineto”, ny bilaogy Património de São Tomé (Lovan'i Sao Tome), niforona tamin'ny 2008 ary nofahanana nandritra ny taom-pianarana iray monja mikasika ny Lova Ara-tantara, niainga avy amina tetikasa momba ny Fizahantany, dia nitàna anjara toerana lehibe tokoa tamin'ny fampahafantarana ny fomban-drazana mampiavaka manokana ny firenena. Ny mpitantana ilay laikilasy, Marta Gomes mpampianatra, dia nanazava [pt] :

Tchiloli avy amin'ny Grupo Forrmiguinha da Boa Morte – São Tomé, Aogositra 2009. Lahatsary avy amin'i Alexandra Dumas tao amin'ny YouTube.

São Tomé e Príncipe constitui um centro de congregação de vários povos. Como resultado desta mistura, temos a assimilação de várias tradições, costumes e culturas trazidas essencialmente pelas pessoas que vieram trabalhar nas ilhas a título de trabalho contratado.

Seranana iray fidirana ho an'ireo kolotsaina

Nanome aingam-panahy ho anà mpanakanto vahiny marobe i Sao Tome, sy asa famoronana mifandrohy amin'ireo taranany any ampielezana. Toy ny an'ilay hira Capeverdeana malaza nosoratan'i Cesaria Evora Sodade (Longing) ary ny fitanisàna ilay kere Capeverdeana tamin'ny 1947 (Fome 47, nosoratan'i Simentera), izay nitarika ireo Portioge mpanjanaka hamindra olona an-jatony ho ao Sao Tomé. Saingy tsy avy amin'ireo firenena mampiasa sy miteny Portioge ihany ireo voanjo nandeha tany Sao Tome. Ny fifandraisana iraisampirenena avy aminà tany samihafa eran'ny vazantany amin'izao tontolo izao no nanjary lasa kasinga nandrafitra ny kolotsain'i Sao Tomé (kolotsaina Santomeana).

Isan'ny ohatra iray tena miavaka amin'ny tandindon'ny kolotsaina vahiny ao amin'ny firenena izao – mahatonga ny maro hilaza fa [it] fa izay no tena misongadina indrindra – dia ny antsoina hoe  Tchiloli. Ny  loharano nipoiran'ny mpanoratra azy [pt] sy ny  fomba nanmpidirana azy [pt] tao Sao Tome dia tsy dia mazava loatra: na izy io “tonga avy any Frantsa, nandalo an'i Espana, ary angamba aza tany Portugal” na raha to aizy io nosoratan'ilay Portioge jamba mpanoratra tononkalo avy ao amin'ny nosy Madeira, antsoina hoe Baltazar Dias, na raha nentina avy any Brezila, mizarazara by fomba fijery. Ny zavatra fantatra dia ny Tchiloli:

lalaovin'ireo olona manana ny toerany ao amin'ny fiarahamonina avy amina tanàna samihafa eo amin'ny nosy (…). Ny anjara fototra amin'izany dia ifampitàna amin'ireo taranaka mifandimby. Mitafy amin'ny fomba Eraopeana  (ny fitafim-behivavy indrindra indrindra) sady mitondra saron-tava, ireo lehilahy mpiantsehatra indray mitantara ny Renaissance (fahaterahana indray) miaraka amin'ny feon-javamaneno sy ny dihy, mahatonga ny fampisehoana ho fihetsiketsehana ara-kolotsaina tsy manam-paharoa momba ny lova ara-kolotsaina Afrikana sy Eraopeana.

Misy fantina lahatsarin'olon-tsotra ary saripika maro azo jerena ao amin'ny aterineto, hatramin'ny fanadihadiana fohifohy hatramin'ny 1988. Ao anatin'ity tafatafa ity, nomena ny lohateny hoe “Sarontva sy Angano” nosoratan'i Mar Filmes (misy dikanteny amin'ny teny Anglisy), dia manazava ny iray amin'ireo mpilalao ny amin'izay tokony hananana raha te-ho isan'ireo handalo fifantenana (cast) hilalao ny Tchiloli:

Danço Congo (Mandihy  Congo aho), fantatra ihany koa amin'ny hoe  The Captain's Dance, dia iray koa amin'ireo fiakarana an-tsehatra ara-kolotsaina isan'ny tena nentin'ireo mpiasa avy any Congo ho ao Sao Tome sy Principe fony vainvandron'ny fanjanahana. Mazava tsara ny  namaritan'ilay [pt] Angole mpandihy sy mpikaroka, Miriam Machado azy ho dihy  “henjankenjana, maroloko, fanao an-tsehatra, miaraka amina dihy mirindra henjankenjana – matetika mahery setra mihitsy “, izay azo jerena ao amin'ny lahatsary iray novokarin'i Alexandra Dumas ao amin'ny YouTube.

Danco Congo, ao amin'ny bilaogy Patrimonio de Sao Tome

Ny Danço Congo dia matetika no atao mandritra ny fankalazana ny andron'ny fahaleovantena, ary Miriam no miteny amintsika mikasika ny  toetra miavaka mahasondriana ananan'izy io:

O Danço Congo foi proibido na época colonial porque as autoridades alegavam que o seu ritmo frenético extenuava os dançarinos, diminuindo o seu rendimento no trabalho.

Misy fitantarana feno ny tantarany [pt] amin'ny endrika hafa koa navoaka ao amin'ny bilaogyPatrimonio de Sao Tome araka n y nambaran'ny Filohan'ny vondrona ara-kolotsaina  Danço Congo Mine-Carocel de Almeirim, Libiano Frota, izay malahelo fa “manjavona” ny kolotsaina, noho ny fanohanana zara raha misy ataon'ny manampahefana miandraikitra ny sehatry ny kolotsaina saingy tsy izay ihany:

se eu morresse agora, o Danço de Congo morreria no mesmo instante, isto porque os jovens só querem saber de jaca, safu, mangas, cartas e futebol, nada de Danço de Congo.

Antso ho fiarovana ny kolotsaina.

Tanatinà  lahatsoratra ao amin'ny bilaogy Spirito Santo manoritsoritra ny Danco Congo ho toy ny endrika “tsy mampinon'ny fanoherana ara-kolotsaina”, Helder D'ava, olon-tsotra Santomean iray, dia nitondra fanehoan-kevitra hoe[pt]:

É pena que em S.T.P.(terra minha), tanto por parte das autoridades como das comunidades locais, estas actuações não são reconhecidas os seus potenciais valores, o que vem resultando no seu desaparecimento a cada dia que passa.

Danço Congo, dikasary avy amin'i Alxandra Dumas tamin'ny lahatsary nalaina tao amin'ny bilaogySpirito Santo

Vahaolana vitsivitsy ho “fitahirizana ny tantaran'i Sao Tome mba hananan'ireo taranaka ho avy lova mendrika hohajaina sy hotiavina” no naroson’ [pt] ireo mpianatra avy amin'ny sekoly momba ny Lova Ara-Tantara:

os escritores deviam dedicarem-se mais à escrita da história (…) de todas as manifestações culturais;

a televisão São-tomense devia ter um espaço aberto para expor estas manifestações culturais;

o Estado devia actuar de forma mais activa e directa para a promoção destes grupos culturais.

Apelamos, também, à população em geral a respeitar os saberes e as tradições ancestrais como parte do património colectivo de uma nação, lançando campanhas de educação patrimonial, consciencializando as pessoas a valorizarem as suas tradições e o respeito pela diversidade cultural.