Ao anivon'ny vondrom-piarahamoniny, noraisina ho toy ny zava-pady ho an'ny vehivavy iray ny milaza tsy ampihambahambàna ny faniriany, nefa zavatra nandrasana taminy ny hijanona ho mampitsiriritra any an-katakonana. Ireny zavatra andrandraina nefa mifanohitra ireny, dia ny ho vady tonga lafatra, no nandoko ny traikefa niainany.
Soa ihany fa nahatakatra ny adin-tsainy ny vadin'i Jane ka nitondra fanohanana ho azy tamin'ny fanaingàna azy hanaiky ny ara-pananahany. Taorian'ny taona maro nifampizahàna, dia nihamafy ny fifamatoran-dry zareo, niafara tamina fifandraisana akaiky sy mahafa-po tanteraka.
Oganda dia manana kolontsaina sy fiteny marolafy, ka manana dindo lehibe ao anatin'izany ny voambolana, afaka ny ho aingampanahy na hanimba. Mitàna anjara toerana goavana ny resaka fananahana ao anatin'io toedraharaha io. Marobe ireo fombandrazana sy fiteny ampiasaina ao amin'ny firenena, izay mifàka lalina any anatin'ny kolontsaina, no mandray anjara ankolaka amin'ireo fitantaràna sy mampaharitra ny herisetra ara-nofo sy mifototra amin'ny maha-lahy na vavy (SGBV).
Mba handalinana io lohahevitra saro-bahàna io, tsy maintsy alalinintsika ireo fiovàna ara-piarahamonina nentin'ny lasa, ireo fenitra ara-kolontsaina sy ny fiantraikan'ny dindon'ny Tandrefana. Mety ho nisy zavatra very ve tao anatin'ny fandikàna? Inona avy ireo antony mety hahatonga ny fifandraisana akaiky ho mora mivadika ho fanararaotana?
Amin'ny fiteny Luganda, iray amin'ireo fiteny lehibe ao Oganda, fampiasan'ireo vahoaka Baganda, ny fomba fiteny hoe kasolo (midika hoe lataka) dia midika ara-bakiteny ho biby bitika. Io fanjavozavoan'ny fiteny io dia mety hampiditra ao an-tsain'ny lehilahy ny fiheveran-tena ho matanjaka ao anatin'ny fifaneraserana manokan-dry zareo. Ilay hoe “biby bitika” dia toy ny manosoka ny hevitra fahavononana mandrakariva hanafika, mandray anjara amin'ireo fitantaràna mampihorohoro sy mampifandrohy ny lehilahy amina fitondrantena toy ny biby, mamaritra an-dry zareo ho toy ny “mpihaza.” Vokatr'izay, mety hojerena tahaka ny zavatra efa nampoizina ary andraisana valisoa mihitsy aza ny herisetra ataon'ny lehilahy, nofaritana ho ilay “biby bitika”.
Mifanohitra amin'izay, ny fampiasàna fomba fiteny malefaka kokoa, toy ny “mamy” mba hanondroana ny taovam-pananahan'ny vehivavy dia manamafy ny fitantaràna iray momba ny maha-saropady ny maha-vehivavy. Tsy natao ho fanaingoana fotsiny ireny fomba fiteny ireny; mitondra dika tena manandanja izay manefy ny fomba fijery izy ireny. Mametraka rafitra ho amin'ny fampijaliana amin'ny famaritàna ny fihetsiky ny lehilahy sy ny andraikitra ara-môralin'ny vehivavy mifandraika amin'ny vatan'izy ireo. Feran'io fitantaràna io ny fizakantenan'ireo vehivavy tsy hanana ny safidiny amin'ny resaka fananahana, ny fanarahamaso ny toe-batan-dry zareo, ary ny fanomezana tsiny azy ireo raha misy ny trangam-panararaotana. Mety tsy ho tonga saina ireo vehivavy fa ho voatery hanaraka fotsiny, satria efa voafaritra mialoha tamin'ireo fiteny ampiasaina ny anjara andraikitr'izy ireo.
Io fandrafetana ny fiteny io no manasongadina ilay endrika izay mazàna odian-tsy hita rehefa miresaka herisetra eo anivon'ny fifandraisana. Ny fomba ampiasàna ny fiteny dia tsy hoe fotsiny mampiseho ny hetsiky ny fahefana, fa koa mandidy ny tokony ho fitondrantenan'ny olona manoloana toedraharaha rômantika na ara-pananahana. Lasa any ambadik'ireo fenitra ara-piarahamonina manao ho laharam-pahamehana ny fanjakazakana sy ny fifehezan'ny lehilahy ny fetra sy ny fanirian'ny vehivavy.
Fahiny, ny Ssengas dia nitàna anjara toerana goavana tao anatin'ny vondrom-piarahamonin'ny Baganda tamin'ny fanamoràna ny fifampiresahana momba ny resaka fananahana. Tsy tapaka ny naka torohevitra tamin'ireo nenitoa ireo tovovavy, momba ireo lohahevitra toy ny fahatanoràna, ny firaisana ara-nofo, ny fifandraisana ary ny tontolon'ny maha-vehivavy. Nitàna toerana lehibe ireny fifampiresahana ireny teo amin'ny fitarihana ireo ankizivavy hiditra amin'ny fiainana maha-olondehibe, tamin'ny alàlan'ny fampitàna ho an-dry zareo ny fahalalàna momba ny tokantrano sy ireo zavatra andrasana mifandraika amin'ny miralenta.
Na zavadehibe tokoa aza ny dindon'ireo Ssengas tamin'ny fanorenan-tokantrano noho izy ireny nanome ireo torohay sarobidy, dia nanamafy ankolaka ny fampianaran-dry zareo ihany koa ireo hevitra raiki-tampisaka manokana sasantsasany momba ny maha-lahy na maha-vavy.
Araka ny lazain'ireo mpikaroka, any anivon'ny sasany amin'ireo vondrom-poko ao Oganda, toy ny Batooro, ireo vehivavy avy amin'ny lafin-dray no tena tompon'antoka voalohany indrindra amin'ny fanabeazana ara-pananahana, indrindra fa ny nenitoa, ny reny ary ny renibe avy amin'ny ray, ary aorian'ny fanorenan-tokantrano, dia ny fianakaviana avy amin'ny vady, toy ny rafozambavy, ireo zaobavy, na reniben'ny vady. Ara-tantara, ary mbola toy izany amin'ny faritra sasany amin'izao fotoana izao, dia omena taridàlana ihany koa ireo tovovavy amin'ny alina voalohany iainany ny tokantranony, momba ny fomba fanaovana firaisana ara-nofo.
Matetika anatina toedraharaha miavaka no atao io fampianarana io, toy ny akasaka – toerana manokana, azo antoka ao an-trano, voaravaka ahitra manokana antsoina hoe ekigaasi, ka ao ireo ankizivavy no mahazo ny fampianarana momba ireo olana mifandraika amin'ny resaka fananahana. Andrasana foana ny fandraisana anjara amin'ny akasaka, na alohan'ny mariazy (any an-tokatranon'ny ray aman-dreny) na aoriana (any amin'ny vady). Alohan'ny tokantrano, ampianarina an'ireo ankizivavy ny momba ny “fikitikitihana diso toerana,” amin'ny fanindriana fa voaràra eny imasom-bahoaka ny fanehoam-paniriana firaisana, toy ny orokoroka.
Aorian'ny mariazy, mitohy ny fandraisana anjara amin'ny akasaka, miaraka amin'ny rafozana izay mitari-dàlana ireo vinatovaviny vaovao hizotra amin'ny anjara andraikiny eo anivon'ny fianakaviana. Raha manampy ny fidiran'ilay vinantovavy hifanaraka tsara amin'ny ao an-tokantrano io taridàlana io, dia mazana itarafana ny fomba fijery nentindrazana momba ny anjara andraikitra toy ny mpanompo ataon'ny vehivavy eo anivon'ny tokantrano.
Omen-danja ihany koa ny fampianarana momba ny resaka firaisana ho an'ireo tovolahy ary amin'ny ankapobeny dia ireo ray niteraka no manao izany, na ireo dadatoa sy ny raibe. Kanefa, mifanohitra amin'ny an'ny vehivavy, tsy manana fotoana manokana atokana ho azy ireo hampianarana azy ny resaka firaisana ara-nofo ny ankizilahy, fa fampianarana tsy manaraka rafitra mitohy rehefa misy ny hirika ahafahana manao izany.
Sylvia Tamale, mpanolotsaina momba ny lalàna, dia manipika ny lanjan'ny fanaovana adihevitra momba ny fananahana mba hahatakarana tsara ireo fenitra ara-piarahamonina. Asongadin'i Tamale ny fomba mahatonga ny fanjakazakan'ireo fiteny mpanjanaka avy any andrefana eny anatin'ireo adihevitra momba ny fananahana ka hanefen'izy ireny ny dika sy famaritana ireo fotokevitra mifamatotra amin'izany mba hitarafana ireo traikefa any ivelan'i Afrika.
Ny ohatry ny fahanginana no entiny manaingo azy io. Any anatin'ny kolontsaina Tandrefana marobe, matetika ny fahanginana no adika ho toy ny mariky ny fanekena (fanompoana) na tsy fanànana hery. Kanefa, any anatin'ny kolontsaina sasany, indrindra fa ho an'ireo Baganda, navadiky ny vehivavy sasany ny fahanginana ho lasa endrika hetsika iray matanjaka. Ohatra, ny andry Ssenga dia mampianatra ny vehivavy fa tsaratsara kokoa ny manontany sy mangataka rehefa manao firaisana ara-nofo, amin'ny fanasongadinana ny fifandraisan'ny zavatra andrasana sy ny safidy manokan'ny tena. io no mampiseho ny fomba namolavolan'ny tontolo ara-kolontsaina ny fahatakarana ireo fihetsika, no sady manome hery ny tsirairay hamerina hamaritra amin'ny tena tokony ho izy ireo andraikitra nentindrazana.
Ankehitriny, idiran'i Jane amin'ny fomba miavaka ny firesahana amin-janany ny lohahevitra momba ny firaisana. Resahany tsy miolankolaka ireo lohahevitra mifandraika amin'ny fananahana sy ny fanararaotana ary amporisihany ny zanany mba tsy hisalasala hiresaka amin'izy mivady momba ny vatan-dry zareo sy ny fifandraisany.
Izy dia tena mpino mafy mihitsy hoe ny fitarihana amin'ny alàlan'ny ohatra no fomba mahomby indrindra hampianarana olona. Manana fifandraisana mafy be izy mivady, tsy tapaka ny miditra amina fifampiresahana momba ny fahasambaran'ny zanak'izy ireo, ny tetibolan'ny ankohonana, ary ny hoavin'ny fianakaviany. “Mamerina mamolavola ny andraikitry ny lahy sy ny vavy izahay ary manabe ny zanakay momba ny fiaraha-miasan'ny lahy sy ny vavy ao anatin'ny tokantrano,” hoy i Jane tamin-kafaliana.