Mpiambina ala mametraka fandrika fakàna sary ao amin'ny valanjavaboary nasiônaly Boumba Bek. Saripika natolotr'i Leocadia Bongben.

Eo ampitarihana tarika iray misy lehilahy 12, vao mangiran-dratsy i Donatien Amendo, 30 taona, dia mandao ny tobiny miorina eo ampototry ny renirano Bek, ao amin'ny iray amin'ireo faritra mazavazava ao anaty alan'ny valanjavaboary nasiônaly Boumba Bek, atsimo-atsinanan'i Kamerona.

Miato tampoka i Amendo, mandefa toromarika amin'ireo mpanara-dia azy mba tsy hisy hihetsika intsony. Mihaino am-pahamalinana ireo feo any lavitra any izy; avy eo mibitsibitsika, « Babakoto. » Tsy misy mihetsika ilay tarika, mijery babakoto efatra mandroso miditra lalina mankany anaty kirihitra. Telo taona i Amendo no efa niasa tao amin'ilay valanjavaboary, izay naka ny anarany avy amin'ny toerana misy azy eo anelanelan'ireo renirano Boumba sy Bek. Azony alaina an-tsaina avy amin'ny alàlan'ny feo fa mety hahatratra mpihaza izy na tsy maintsy hiandry am-paharetana ireo babakoto sy elefanta mba hanohy ny làlan-dry zareo. Milazalaza amintsika momba ny asany i Amendo :

I am Baka, and I work in the forest with eco-guards to follow the trails of animals. When we spot something ahead of us, we pause to see if someone or an animal is passing by. As we make our way to the watchtower, we note the names of the animals that passed by,

Manam-piaviana baka aho, ary tafiditra amin'ny asako ny fitiliana ireo soritra navelan'ny biby any an'ala, miaraka amin'ireo mpiambina ny tontolo iainana. Raha vao mahatsapa fisiana eny amin'ny làlana izoranay izahay dia mijanona mba handinika sao misy olona na biby akaikikaiky eo. Eny an-dàlana mamonjy ny toerana fanarahamaso, raisinay ny anaran'ireo biby nifanena taminay.

Manampy izy : « Fantatray daholo ny momba ny ala sy ireo biby, vitanay ny  mamantatra azy ireny amin'ny alàlan'ny hiakany, ny dian-tongony na ny tainy. »

Amendo dia isan'ny ao anatin'ny ekipa mpanaramaso biôlôjika, ahitàna Kameroney enina mpiambina ny tontolo iainana, olona dimy hafa avy ao amin'ilay faritra ary mpiasa iray avy amin'ny Tahiry Erantany ho an'ny Natiora (WWF). Ny fanarahamaso biôlôjika dia fomba iray ilàna ny maha-eo tsy tapaka ny olombelona sy ny fampiasàna ireo fakantsary fandrika mba hanarahana maso ny fihetsiketsehan'ireo mponina ao an'ala. Mba hiantohana hoe mahatsapa ho tsy anjorom-bala ireo ekipa tsirairay miasa ao amin'ilay valanjavaboary, misy teratany roa hatrany ao anatiny ( Bakas roa ary Bantous telo), mba ho voasolo tena ny rehetra ary ho afaka ny hisitraka ireo fahalalàna ananan'ny eo an-toerana momba ireo mponin'ny ala.

Ao anatin'ny fanarahamaso biôlôjika dia mitàna toerana lehibe ireo teratany. Izy ireo no manome torohevitra momba ny fomba fihetsika manoloana ireo biby ao an'ala. Mihaino ny tontolo manodidina azy izy ireo ary amin'ny alàlan'ny fifindran-toerany dia afaka mamantatra izay rehetra biby sy ireo mpihaza ao. Ngawa Muna, mpiambina ala, manazava hoe « raha tsy eo ry zareo, tsy afaka ny hivezivezy samirery ao anaty ala izahay ary mety ho very any amina faritra sasantsasany. »

Isaky ny maraina amin'ny 7h00, mandao ny toby ilay ekipa mba hamakivaky ireo faritra mazavazava ao an'ala sy hamory angondrakitra eny an-dàlana mitondra mankany amin'ny tilikambo fitiliana. Ny teknika fanarahamaso araham-pamoronana tahaka izany  («Permanent Presence Biomonitoring System» ) dia ampiharina ao amin'ilay tilikambo ho fanarahana maso biôlôjika ireo biby. Hatramin'ny 2021,  nampiasaina izy io nandritra ny 25 hatramin'ny 30 andro teo ho eo, raha 15 andro isambolana monja tamin'ny 2017, rehefa teraka izy io taorian'ny fiantombohana nanahirana, indrindra ny tsy fahampian'ny fitaovana, ary ireo teratany sy ireo vondrom-piarahamonina avy ao an-toerana naniry handray anjara tamin'ilay tetikasa. Rene Meigari, mpanampy ao amin'ilay valanjavaboary, manazava hoe: « Arahana maso ao anatina toerana mazavazava miisa telo ireo biby, amin'ny alàlan'ny fanarahamaso mivantana, sy tsy mivantana amin'ny fampiasàna ireo fandrika fakantsary. Tarika roa no mifanolo mba hiantohana fa voahangona sy voafakafaka isambolana ireo angondrakitra. »

Araka ny lazain'i Meigari, mamonjy ireo toerana mazavazava ao an'ala ireo biby mba hisakafo sy hiteraka. Ao anatin'ilay tilikambo fanarahamaso, raketin'ireo mpikambana ao amin'ny tarika ny ora nahatongavan'ireo biby, ny karazany ary ny fombafombany. Satria tsy ny biby rehetra no tsy maintsy manatona ireo faritra mazavazava, araka izany dia azo atao ny mamantatra an-dry zareo amin'ny alàlan'ny hiakany, na manara-maso an-dry zareo amin'ny alàlan'ireo fandrika fankantsary. Ampian'i Meigari hoe :

As a zone with a high concentration of animals, it is tempting to poachers; keeping the zone secured through constant presence monitoring contributes to deterring poachers and to the growth or stabilization of wildlife.

There has been a noticeable drop in poaching and a gradual increase in the frequency of wildlife visits to the clearings, as evidenced by data from bio-monitoring and surveillance analyzed from firsthand observations and imagery from camera traps

Ny fivangongoan'ireo biby amin'io faritra io no manintona ireo mpihaza; ny fiarovana ny valanjavaboary amin'ny fametrahana fanarahamaso henjana dia manampy amin'ny fandresena lahatra azy ireny tsy ho avy, ary mandray anjara amin'ny fitomboana sy ny fifandanjan'ny biby miaina anaty ala.

Somary nidina ny fihazàna ary nitombo tsikelikely ny fahatetehan'ny fahatongavan'ireo biby mamonjy ireny faritra mazavazava ireny, araka ny hita ao anatin'ny famakafakàna ireo angondrakitra vokatry ny fanarahamaso biôlôjika sy ny fanarahamaso ekôlôjika voaangona nandritra ireo fitiliana mivantana sy ny saripika azon'ireo fankantsary fandrika.

Hoy i Meigari, teo anelanelan'ny 2017 sy 2021, ny isan'ireo bibidia tonga mitsidika an'i Boumba Bek dia tafakatra ho 10 402 raha 8 562 izany taloha, fitomboana milaza fa mahatsiaro ho voaaro ry zareo eo amin'ilay toerana : « Ny 2017 hatramin'ny 2021, tena nihena be ny fihazàna sy ny asa hafa tsy araka ny lalàna nataon'olombelona, tranga 18  lasa 0. Ankehitriny, tsy misy porofon'ny fisian'ny asa tsy ara-dalàna ataon'olombelona ao anatiny na eny akaikin'ireo faritra mazavazava ao an'ala. »

Hatramin'ny nandraisan-dry zareo anjara amin'ny fitahirizana ilay valanjavaboary, nihatsara ny asa fivelomana sy ny filaminantsaina ankapoben'ireo vahoaka baka sy bantou ; ankehitriny izy ireo dia manana loharanom-bola azo ianteherana izay mandresy lahatra an-dry zareo tsy hiditra amin'ny fihazàna. Araka ny voalazan'i Meigari, mihamaro ireo mponina mandray anjara amin'izao fotoana izao ao anatin'ilay fandaharanasa fanarahamaso biôlôjika ; 28 ry zareo tamin'ny 2017 raha 60 kosa ny 2021.

Ireo tsindry mahazo ilay valanjavaboary

Ny valanjavaboary nasiônaly Boumba Bek, izay mivelatra amina velarana 238 000 hektara ao anatin'ny faripiadidiana Yokadouma, Salapoumbé sy Mouloundou, dia manankarena bibidia toy ny elefanta, ombidia, leoparda, ragidro, babakoto ary karazana hafa.

Ny fiarovana ireo toerana samihafa dia mitovy amin'ny fiarovana ireo karazam-biby isankarazany mivangongo ao, ary ny fisian'ireo mpiambina tontolo iainana dia mandresy lahatra ireo mpihaza tsy hiditra ao anatin'ilay valanjavaboary. Na izany aza, mbola mitoetra hatrany ny fanamby ho amin'ny fanitarana ireo fepetra ho any amin'ireo faritra mazavazava miisa 27 ambiny. Raha ny nambaran'i Meigari, raha nisy tarika napetraka tany amin'ireo faritra mazavazava 30, dia ho ny vala manontolo no rakotra an'ilay faritra arovana.

Boumba Bek dia faritra iray arovana sy zara raha manana fitaovana ho entina manatontosa tsara ny asany. Hazavain'i Meigari  fa iharan-tsindry maro goavana ilay valanjavaboary noho ny tsy fahampian'ny famatsiambola ilaina mba hiarovana ny faritra manontolo :

To get to the park from Yokadouma requires fuel, feeding, and finances for the team and their families. Also lacking, is material to track down poachers, camera traps and vehicles, GPS, and train eco-guards to be operational, build a better camp and this requires a lot of money.

Raha avy any Yokadouma ka handeha ho any amin'ny valanjavaboary, mila solika, sakafo ary vola ireo mpikambana ao anatin'ny tarika sy ny fianakavian-dry zareo. Tsy ampy ny fitaovanay ho entina manenjika ireo mpihaza, tsy ampy ny fandrika, ny fiara sy ny GPS; tsy maintsy atao ihany koa ny manofana mpiambina tontolo iainana mba ho tena afaka miasa sy mametraka ireo toby. Ilàna vola be daholo izany rehetra izany.

Tsy misy monina ny ilany atsimo amin'ilay valanjavaboary izay voafaritry ny renirano Bek, ary vokatr'izay dia tsy dia marefo loatra. Fitahiana ny fisian'ilay renirano, satria mampanalavitra ireo mpihaza izy. Saingy ny ilany avaratra dia akaiky kokoa ny vohitra, ary ao ny mponina no mihaza ho atao sakafo. Avoitran'i Meigari ihany koa ny filàna manampy isa ny mpiasa mba hahafahana mamaly ny fenitra napetraky ny Fikambanana Iraisampirenena ho Fiarovana ny Natiora (UICN) ho mpiambina iray isaky ny 5 hektara, nefa amin'izao fotoana izao, mpiambina iray miandraikitra 10 000 hektara. Ezahan'ny mpitantana ny manome famporisihana ny fifaneraserana amim-pirahalahiana amin'ireo vondrom-piarahamonina eny an-toerana amin'ny alàlan'ny fampidirana an-dry zareo ireny ho ao anatin'ireo hetsika heverina fa hahaliana an-dry zareo sy amin'ny fampisitrahana azy ireo an'ilay valanjavaboary.

Ny hoavin'ny valanjavaboary Boumba Bek

Ny valanjavaboary nasiônaly Boumba Bek, noforonina tamin'ny 2005 tamin'ny alàlan'ny didim-pitondrana navoakan'ny praiminisitra, dia mety ho afaka hiadiana amin'ny olan'ny fihazàna ao amin'ny faritra avaratra misy azy raha toa ny governemanta ka nivonona ny hampiasa vola tamin'ny resaka zahavoary (Ecotourism). Ankehitriny, Georges K. Azangue, tomponandraikitra avy amin'ny ministeran'ny Ala sy ny Biby, no sady mpitahiry  ny valanjavaboary Boumba Bek, dia miaro eo anoloan'ny governemnata ny tetikasa iray « fanorenana toeram-pivahinianana miaro tontolo iainana (écolodges) sy làlana hahafahan'ireo mpitsidika mijery ireo biby ao anatina toerana mahafinaritra. »

Na efa voalahatra aza hoe hanorina làlana iray eo am-pidirana an'i Boumba Bek, amin'izao fotoana izao aloha dia ireo mpitrandraka ala no iarahan'ny mpitantana ny valanjavaboary miasa, ary koa ireo mpitantsoroka hafa, mba hanaovana ireo làlana efa misy ho azo izorana. Amin'ny maha-mpiara-miombona antoka ara-teknika azy, ny WWF no manohana ny valanjavaboary amin'ny alàlan'ny fanarahamaso ara-tontolo iainana sy ny ady amin'ny fihazàna. Ankoatra izay, ny governeamnta dia efa an-dàlana amin'ny fandrafetana fandaharanasa nasiônaly iray ho an'ireo faritra arovana ao Kamerona, ka isan'izany ny valanjavaboary Boumba Bek, araka ny nolazain'i Georges K. Azangue.