[1]Ny farihy Rani Pokhari talohan'ny horohorontany tamin'ny taona 2015. Sary avy amin'ny mpisera Flickr Anup Adhikari. CC BY-NC 2.0
Anisan'ny kolontsaina sy fomban-drazana lehibe ireo farihy ao amin'ny Lohasahan'i Kathmandu [2] sy ny lemaka atsimon'i Nepal. Raha voatahiry tsara [3] ny farihy sasany ao amin'ny lohasaha, ny hafa kosa dia tafiditra ao anatin'ny fanorenana maoderina na nanjavona tanteraka noho ny tsirambina nataon'ny manampahefana.
Noritina i Rani Pokhari [4], ‘Ilay Farihin'ny Mpanjakavavy’, misy ny Tempolin'i Balgopaleswor manan-tantara ao afovoany, mba hanorenana indray ny tempoly. Nanapa-kevitra ny hanavao ny farihy iray manontolo ny manampahefana rehefa simban'ny horohorontany nandravarava [5] tamin'ny taona 2015 ilay tempoly.
Ankehitriny, nivory ireo mpikatroka sy ny mponina ao amin'ny Lohasahan'i Kathmandu mba hamonjena ity farihy tranainy ao afovoan'i Kathmandu ity:
केही वर्षमा हामीले रानीपोखरीको यो हविगत बनायौं। एउटै स्थानबाट खिचेको दुई फोटो। #बाँदरको_हातमा_नरिवल। pic.twitter.com/9TLKxSDbMy [6]
— Brazesh Khanal (@brazeshk) October 21, 2017 [7]
Tao anatin'ny taona vitsivitsy, nanao izany ho an'i Rani Pokhari isika. Sary roa nalaina teo amin'ny toerana iray.
Ny hatsarana sy ny lanjan'ny tantaran'i Rani Pokhari
Vakoka tany amin'ny taonjato faha-17 i Rani Pokhari ary noheverina fa naorin'i Mpanjaka Pratap Malla [8] tamin'ny taona 1670 taorian'i Jesoa Kristy mba hampiononana ny Mpanjakavavy Anantapriya [9] izay nalahelo noho ny fahafatesan'ny zanany faralahy.
Misokatra ho any daholobe indray mandeha isan-taona ny Tempoly Balgopaleswor ao afovoan'ny farihy, rehefa mitsidika ny tempoly mandritra Bhai tika, ilay ‘Fetiben'ny mpiray tampo’ amin'ny andro farany amin'ny fetiben'i Tihar [10], dimy andro fankalazana ny fetiben'ny hazavana Haindò ny olona tsy manana iray tampo. Misokatra ho an'ny daholobe ihany koa ny farihy mandritra ny Chhath fetiben'ny Haindò [11].
View of Rani Pokhari, 1919 pic.twitter.com/TQKKSGvTaf [12]
— Nepal In Pix (@NepalInPix) December 7, 2017 [13]
Rani Pokhari, tamin'ny taona 1919
pic.twitter.com/EGUWZ4NhA0 [14]
— Old photos of Nepal (@oldphotosNepal) January 10, 2017 [15]
Rani Pokhari. Volamena ny Tranainy : Rani Pokhari talohan'ny horohorontany (Bikram Era) tamin'ny taompolo 1990
Fantatra noho ny hakantony sy ny lanjany ara-tantara, voahodidina Ghantaghar (tilikambon'ny famantaranandro) sy ny Kolejy Trichandra , oniversite voalohany any Nepal atsinanana, ary ny Lisea Durbar, ny lisea voalohany ao Nepal andrefana ny farihy. Misy ny sarivongan'i Mpanjaka Pratap Malla sy ny zanany roa lahy mitaingina elefanta ao amin'ny morondrano atsimo. Tsikaritra eny rehetra eny ireo Tempoly natokana ho an'ireo andriamanitra sy andriamanibavy Haindò .
Adihevitra, Fanorenana Misavoritaka
Niteraka fifandonana teo amin'ny Departemantan'ny Arkeolojia ao amin'ny governemanta sy ny mponina ao an-toerana ary ny Tanàndehiben'i Kathmandu (KMC) izay manao ny asa ny fanarenana indray ilay farihy [16]. Najanona ny asa fanorenana teo amin'ny tempoly rehefa nanao hetsi-panoherana manohitra ny fampiasan'ny orinasa ny fananganana varafasy ny mpikatroka.
Nitsikafona indray ny disadisa rehefa nanomboka nanamboatra ny rindrina varafasy [17] manodidina ny farihy ny orinasa:
The KMC says it wants to “beautify and modernise” Rani Pokhari, complete with a son et lumière fountain, a park and coffee shop. This violates Nepal’s Ancient Monument Preservation Act which says historic sites over 100 years old have to be preserved in their original form.”
— Sipora gurung (@GurungSipora) December 23, 2017 [18]
Nilaza ny KMC fa “hanatsara sy hanavao” ny Rani Pokhari izy ireo, ho asiana loharano misy feo sy jiro izany ary zaridaina sy fivarotana kafe. Manitsakitsaka ny Lalànan'ny Fiarovana ny Vakoka Tranainy Nepaley anefa izany izay milaza fa tokony hotehirizina amin'ny endriny tamim-boalohany ny toerana manan-tantara mihoatra ny 100 taona . “
साढे तीन सय वर्ष देखि रानिपोखरीमा पानी अडेको नै थियो जुन बेला पढेका इन्जिनियर थिएनन । तर अहिले पुनर्निर्माणको नाममा रानीपोखरीको चिरफार गरेपछि आधुनिक इन्जिनियरिङलाइ रानिपोखरीमा पानी अड्याउन महाभारत भएको छ । लाजको पसारो । pic.twitter.com/SsNpGaF6V2 [19]
— Bhuwan Thapa (@nepalibabuu) December 20, 2017 [20]
Nitahiry rano nandritra ny 350 taona ny Rani Pokhari na dia tsy mbola nisy injeniera aza tamin'izany fotoana izany. Saingy mitaky asa goavana ny fitahirizana ny rano ao Rani Pokhari amin'izao fotoana izao ho an'ny famolavolana maoderina taorian'ny korontana tao Rani Pokhari izay nateraky ny fanarenana. Henatra lehibe.
Nanoratra [21] tao amin'ny The Kathmandu Post i Sanjit Bhakta Pradhananga:
Built over a natural aquifer, Rani Pokhari’s tightly-packed topsoil made it ‘waterproof,’ its submerged wells perpetually recharged its water levels, while subterranean canals diverted water to stone spouts like the Teen Dhara and the Bhota Hiti. Never in the 350 odd years thereafter did the pond once dry up or need substantial restoring.
Teo ambony lakandrano voajanahary no nanorenana ny Rani Pokhari ary mihazona voajanahary ny rano ny tany misy azy, mihazona hatrany ny haavony ny loharano ao aminy ary mandefa ny rano mankany amin'ny vavam-bato toa an'i Teen Dhara sy ny Bhota Hiti kosa ny lakandrano ambanin'ilay tany. Tsy mbola ritra mihitsy ity farihy ity tao anatin'ny 350 taona na hoe nilaina navaozina indray.
Vavam-bato maromaro feno ranonorana izay nangonina tao anaty lakandrano ny ‘hiti’. Naorina teo amin'ny manodidina izany ilay farihy mba hamahanana ireo lakandrano sy hihazonana ny rano hikoriana mandritra ny vanim-potoana maina. Manome rano ho an'ny farihy, ny hitis ary ny toeram-pambolena [8] ho an'ny fampiasana andavanandro sy ny fampidran-drano ireo rafitry ny lakandrano .
Clearly many people are concerned with ongoing reconstruction of Rani Pokhari esp use of concrete.. but we have a Mayor who doesn't seem to care.. i don't want reconstruction that may damage our heritage sites.. some places are better left untouched
— Sulav Karki ?? (@SulavKarki) December 26, 2017 [22]
Mazava ho azy fa maro ireo olona no niahiahy momba ny fanarenana indray ny Rani Pokhari amin'izao fotoana izao indrindra ny amin'ny fampiasana vatokely .. saingy toa tsy miraharaha ny Ben'ny Tanànantsika .. tsy mila fanarenana aho satria mety hanimba ny vakokantsika izany… misy ny toerana sasany izay tsy tokony hokitihana.
Taorian'ny tabataba momba ny fanarenana indray, najanona ny asa tamin'ny taona 2016 ary nisy ny komity napetraka [23] mba hanoro hevitra ny governemanta amin'ny famerenana amin'ny laoniny ny farihy [24] amin'ny endriny tany am-boalohany.
Satria mbola nitohy ny fifandirana tamin'ny fanemorana ny fanarenana ny Rani Pokhari, dia nilaza ilay antropolojista David Gellner fa mety hanampy amin'ny fanadihadiana [25] momba ny fitantanana ny vakoka ara-kolontsaina manan-tantara ao Kathmandu ny adihevitra .