Ankizy feno hafaliana mandritra ny fakan-drivotra any an-tsekoly. Sary tao amin'ny Pexels. Azo ampiasaina malalaka.

Avy amin'i Raby S. Diallo sy Stéphanie Manguele

Mbola fanamby lehibe hatrany ny fanabeazana ho an’ny zazavavy na dia nahitana fandrosoana amin'ny fitovian-jon'ny lahy sy ny vavy sy fivoarana lehibe teo amin'ny fanabeazana aza ny firenena Afrikana any atsimon'i Sahara. An-tapitrisany ny tovovavy no mbola tsy manana fahafahana mankany any an-tsekoly. Na dia mankany aza izy ireo dia zara raha mahavita ny fianarany. Efa ho 32,6 tapitrisa amin'izao fotoana izao ny zazavavy manana ny taonan'ny sekoly fanabeazana fototra sy ambaratonga faharoa amin'izao fotoana izao no tsy mianatra. Niakatra ho 52 tapitrisa ity isa ity any amin'ny ambaratonga faharoa ambony kokoa (lisea). Fantatra tsara anefa fa ny fanomezan-danja ny vehivavy no mitondra ny firoboroboana ara-toekarena, izay tsy ho tratra raha tsy misy ny antoka amin’ny fahafaha-misitraka fanabeazana.

Sakana ara-tsosialy sy ara-kolontsaina raiki-tapisaka

Tsy azo fintinina amin'ny resaka fidirana an-tsekoly fotsiny ny fanabeazana ny zazavavy any Afrika; tsy maintsy vahana ny tsy fitoviana ara-drafitra sy ny fenitra fanjakazakan-dray izay manakana ny fandrosoany.

Lalim-paka any amin'ny fiarahamonina maro any Afrika ny fanavakavahana eo amin'ny lahy sy ny vavy ary mitoetra ao anatin'ny rafitra sosialy, anisan'izany ny sekoly. Manasarotra ho an'ny tovovavy hirotsaka an-tsehatra amin’ny andraikitra mihoatra izay efa mahazatra nomena azy ireny fitongilanana ireny. Matetika manamafy izany tsy fitoviana eo amin'ny lahy sy ny vavy izany ny fitaovam-panabeazana: zara raha manana andraikitra amin’ny fitantanana ny vehivavy fa amin'ny raharaha any an-tokantrano ihany izy ireo no asongadina. Mampiseho izany fifanoherana izany ny torolalana vao haingana navoakan’ny sampan-draharaham-pirenena sasany tany Sénégal izay namelana ny vehivavy hirava aloha amin'ny asany mandritra ny Ramadany mba hikarakara ny raharaha ao an-tokantrano. Tsy azo atao tsinontsinona ity ohatra ity satria maneho ny fitsinjarana asa miraiki-tapisaka amin'ny mahalahy sy mahavavy izay mametraka ny vehivavy hisahana ny ankohonana raha mitana toerana stratejika amin'ny fanapahan-kevitra ao amin'ny orinasa kosa ny lehilahy.

Takian'ny fanabeazana tsimanavaka ny politika miantoka ny hananan’ny ankizivavy tontolom-pampianarana azo antoka sy mizàka. Zava-dehibe noho izany ny fanavaozana ny votoaty ara-panabeazana mba handravana ny fijery vilana ary handrisihana ny fandraisan'ny zazavavy anjara amin'ny sehatry ny siansa sy teknika.

Tsy maintsy ankatoavina koa ny fisian'ny sakana ara-toekarena. Mitaky fandaniana be ny fanabeazana ny ankizy, ka manery ny fianakaviana hisafidy na hanabe zazalahy na zazavavy. Satria ny fandefasana ny zanakavavy hanambady dia heverina ho toy ny fomba hivoahana amin'ny fahantrana, hany ka tsy heverina ho laharam-pahamehana ny fandaniam-bola amin'ny fianarany, fa tsy toy ny ankizilahy, izay ampiroboroboina ny fahombiazany sy handaniam-bola.

Araka ny voalazan’ny Banky iraisampirenena sy ny UNESCO, taraiky 30 taona aorian’ireo firenena mandroso ny fanabeazana ny zazavavy any Afrika atsimon'i Sahara. Ilaina ny fepetra maika mba handravana ny rindrina fanavakavahana ny lahy sy ny vavy, hametrahana ny zon'ny zazavavy hobeazina amin'ny alalan'ny lafin-javatra telo lehibe dia ny fanairana ny sain'ny fiarahamonina ny maha zava-dehibe azy, ny fanomezana vatsim-pianarana sy fanohanana ara-bola ho an'ireo fianakaviana sahirana, ary ny famoronana tontolom-panabeazana any an-tsekoly iombonana sy azo antoka.

Midika fampiasam-bola hanomezan-danja ny vehivavy sy ny fampandrosoana an'i Afrika ny fampiasam-bola amin'ny fanabeazana ny zazavavy. Na izany aza, tinakin'ny tena fandrosoana ny miasa mihoatra ny sekoly mba handravana ny fenitra ara-piarahamonina mametraka ny ankizivavy ho ambany fifehezana hatramin'ny fahazazany.

Fiantohana ny zon'ny zazavavy hahazo fanabeazana

Mitaky fanoloran-tena avy amin'ny mpandray anjara rehetra ny fampiroboroboana ny zon'ny zazavavy hahazo fanabeazana. Ilaina bebe kokoa ny ezaka mba hanomezana vahaolana mifanaraka amin'ny zava-misy sarotra aty Afrika. Tsy maintsy mandray anjara avokoa ny rehetra ary samy manana ny anjara toerany avokoa ny fiarahamonim-pirenena, ny governemanta ary ny fikambanana tsy miankina. Ny fitondram-panjakana indrindra indrindra no manana andraikitra amin'ny fiantohana io zo io ary tsy maintsy mandray ny fepetra rehetra ilaina ho amin'izany.

Na dia nampanantena aza ny fanjakana afrikanina fa hanome fampianarana fanabeazana fototra sy ambaratonga faharoa maimaim-poana mandritra ny 12 taona ho an'ny ankizy rehetra — lahy sy vavy — dia matetika zara raha ampiharina ny politika toy izany noho ny fahantrana sy ny fenitra ara-tsosialy sy ara-kolontsaina mbola manjaka ao anatin'ny vondrom-piarahamonina eny an-toerana izay mamelona ny tsy fitovian'ny lahy sy ny vavy.

Noho izany, tsy maintsy mivaingana ny fanavaozana ataon'ny governemanta Afrikana amin'ny politikam-panabeazana ary ampitomboiny ny fampiasam-bola mba hiantohana fa tsara kalitao ny fanabeazana  ny tovovavy Afrikana rehetra. Tafiditra ao anatin'izany ny fanafoanana ny sakana ara-tsosialy amin'ny fandehanan’ny zazavavy any an-tsekoly, fametrahana rafitra ara-dalàna mba hiantohana ny zazavavy rehetra hamita ny fianarany hatramin'ny faha-16 taonany, ny famatsiam-bola ho an'ny fanabeazana maimaimpoana tsy maintsy tanterahina amin'ny alalan'ny fanomezana ampahany betsaka kokoa amin'ny teti-bolam-pirenena ho an'ny sekoly ambaratonga voalohany sy faharoa, ary ny fiantohana ny tontolom-panabeazana azo antoka sy mahazaka — anisan'izany ny fanavaozana ny fandaharam-pianarana mba hanafoanana ny fijery vilana manoloana ny lahy sy ny vavy.

Tsy maintsy mamolavola safidy fanofanana arak'asa ho an'ny reny tanora sy tovovavy marefo ihany koa izy ireo mba hisorohana ny fanilikilihana azy ireo, ary handray fepetra mifanaraka amin'izany hisorohana ny fanambadiana aloha loatra. Na ahoana na ahoana, tsy maintsy ampiharina ny rafitra fanaraha-maso sy fanombanana mba hahazoana antoka fa mihatra (sy) mahomby ireo politika ireo.

Raha heverina fa manolotra hatramin'ny 90 isanjaton'ny fidiram-bolany ho an'ny fanasoavana ny fianakaviany sy ny fiaraha-monina ny ankamaroan'ny vehivavy, raha ampitahaina amin’ny an’ny lehilahy izay 30 sy 40 isanjato monja, dia zava-dehibe ny mampitombo ny loharanom-bola, ny lalàna, ary ny maha-olona hanohanana ny fanabeazana ny zazavavy. Ankoatra ny fanatsarana ny toe-piainan'ny tsirairay, hametraka fototra ho amin'ny tena fanovana eo amin’ny fiarahamonina Afrikana io fampiasam-bola io.