Fanapahana ny ala ao Borondi. Sary nalain'i Ferdinand Mbonihankuye. Nahazoana alalàna ny fampiasana azy

Lahatsoratra navoaka ao anaty tokotanin-tsehatry ny rariny ara-toetrandro ao Afrika

Manana anjara andraikitra lehibe amin'ny fiovaovan'ny toetr'andro ny fisian'ny ala noho izy misintona ny etona mangeja hafanana, izay manimba ny sosona ôzôna. Mbola tolona anefa ny famerenana ny tontolo ho maitso ao Burundi, na hita aza ny fanoloran-tena.

Latsaky ny 20 isanjaton'ny velarantanin'ny firenena 27,834 km2 ihany no rakotra ala. Nanamarika ny tatitry ny Global Forest Watch tamin'ny taona 2020 fa :

En 2020, Burundi possédait 465 kha de forêt naturelle, s'étendant sur 17% de sa superficie. En 2023, elle a perdu 2,35 kha de forêt naturelle, ce qui équivaut à 2,41 Mt d'émissions de CO₂.

“Ny taona 2020, nanana ala voajanahary maherin'ny 465.000 hektara, izay nandrakotra ny 17 isanjaton'ny faritaniny i Burundi. Ny taona 2023 nanjavona ny 2.350 hektara tamin'io, izay mitovy amin'ny famoahana etona CO2 hatramin'ny 2,41 tapitrisa taonina.”

Na dia mandrakotra ny iray ampahatelon'ny firenena aza ny ala, mbola tandindonin'ny fandripahana ala ireo zava-maitso ireo. Noho ny asan'ny famaky, tsofa ary ny milina dia lasibatra ny hazo ary milamaka ny tany hambolena vokatra fihinana, na hanamboarana trano na lalana.

Ala tandindonin-doza

Anisan'ny antony voalohany mahatonga fandripahana ala ny fiitaran'ny fambolena. Mihamihena ny tany azo ambolena nefa tsy mitsaha-mitombo ny vava mihinana, kapaina ny ala hanomezan-toerana ny vokatra ara-tsakafo.

Antony iray hafa koa ny solika. Mipetraka any ambanivohitra ny 85 isanjaton'ny Borondey, ary miantehitra amin'ny afo kitay hahandroana sakafo ny ankamaroany, efa ho ny 80 isanjato mihitsy aza.

Miteraka loza hafa koa ny doro ala, matetika niniana natao hahazoana tany hovolena na ihazana. Mbola ratsy kokoa ny toe-draharaha noho ny fitrandrahana ala tsy ara-dalàna sy ny tsy fisian'ny fitsipika mahomby. Manampy trotraka izany ny tinady arina an-tanandehibe. Ilaina loatra hikarakarana sakafo ka miha-vitsy sy miha-lafovidy. Nitaraina ny tompon'andraiki-panjakàna iray, tsy nitonona anarana, raha nitafatafa tamin'ny Global Voices :

Le prix du charbon de bois a triplé. Le coût de la ration journalière varie dans la même proportion mais le salaire reste fixe.

“Nitombo avo telo heny ny saran'ny arina fandrehitra. Miakatra manaraka izay koa anefa ny vidin-tsakafo isan'andro, ny karama anefa tsy mitombo.”

Mitaraina avokoa ireo rehetra manori-trano noho ny fiakaran'ny vidina gorodona manoloana ny fiakaran'ny vidim-piainana hatramin'ny 38,1 isanjato tamin'ny volana Janoary 2025.

Setriny malefaka loatra avy amin'ny manampahefana Borondey?

Manoloana izany toe-java-misy izany, toa tsy dia nandray andraikitra firy ny manam-pefahana Borondey hampitsaharana ny fandripahana ala. Nanamarika i Sylvain (solon'anarana), raha niresaka tamin'ny Global Voices fa :

On cultive, on construit, on trace des routes, bref on détruit, ces habitations de plusieurs espèces d’animaux qui constituent de bonnes sources de revenus sur le plan touristique!

“Mamboly, manangan-trano, manamboatra lalana, izany hoe ravaintsika ny fonenan'ireo karazam-biby maro, nefa fidiram-bola tena tsara amin'ny fizahantany.”

Miaiky ny zava-misy ihany koa ny manam-pahaizana manokana sasantsasany. Nandritra ny fifanakalozan-kevitra an-tsehatra iray tamin'ny 28 Janoary 2025, tao amin'ny Ivotoerana Frantsay ao Bujumbura, renivohitr'i Burundi; Nanazava i Philippe Guizol, mpikarakara ala sady manam-pahaizana ara-tsosialy miasa miaraka amin'ny CIRAD, Foibem-pikarohana Frantsay misahana ny fambolena ho amin'ny fampandrosoana iraisampirenena ao an-toerana hoe :

On observe une inertie des autorités burundaises dans le domaine de la protection des forêts de 2000 à 2025, dans ce pays densément peuplé aux paysages variés agro- sylvo- pastoraux avec une biodiversité unique. Le Burundi doit réfléchir s'il doit refaire des boisements industriels, investir beaucoup plus sur l'agroforesterie et l'agroécologie.

“Tsy nihetsika ny manampahefana borondey teo anelanelan'ny taona 2020 sy 2025 tamin'ny fiarovana ny ala, ao amin'ity firenena be mponina manana karazan-tontolo maro voavolavolan’ny fambolena, ny ala ary ny fiompiana ity, sy tontolon-javamiaina tsimanampaharoa. Miatrika safidy i Burundi ankehitriny raha hanao fambolen-kazo ilain'ny indostria, sy hampiasa vola bebe kokoa amin'ny fambolenkazo ho ala ary ny fambolena mifanaraka amin'ny tontolo iainana.”

Manoloana izany, efa nanangana tetikasa sasantsasany ihany ny manampahefana. Nandritra ny fanadihadiana nataon'ny Global Voices tamin'i Alphonsine Kanyange, mpikaroka momba ny siansan'ny tontolo iainana sy ny fitantanana ifotony ny tontolo iainana ao amin'ny Oniversiten'i Burundi no nilazany fa :

Le Burundi a mis en place plusieurs initiatives pour protéger et réhabiliter ses forêts. Parmi les initiatives les plus significatives figure le projet national de reforestation lancé en 2018 qui vise à restaurer le couvert forestier du pays.

Nandray fanapahan-kevitra maromaro entina hiarovana sy hanarenana ny ala ao aminy i Burundi. Anisan'ny hetsika goavana indrindra ny tetikasa nasionaly fambolen-kazo natomboka ny taona 2018, entina hamerenana ny firenena ho rakotra ala indray.”

Iray amin'ireo tetikasa nataon'ny governemanta ny “Ewe Burundi Urambaye“, izay midika ara-bakiteny hoe “Burundi miakanjo tsara”. Tetikasa mikendry ny hanairana ny sain'ny mponina mahakasika ny maha-zava-dehibe ny fiarovana ny ala ; ary tafiditra ao anatin'ny fandaharan'asa ny fanabeazana momba ny tontolo iainana amin'ny alàlan'ny fandraisana anjara eny anivon'ny sekoly sy ny rafi-piaraha-monina samy hafa io tetikasa io.

Mpanakanto no sady mpanao slam i Jeanne IRAKOZE, mpikambana ihany koa izy ao amin'ny Komity mpanoro lalana isam-paritry ny tanora ; nofintininy tamin'ity tononkalo izay nataony ny 28 Janoary 2025 ity izany olana ara-tsosialy sy ara-toekarena izany :

Quand les arbres parlent, Il faut qu'on les écoute,
Réhabilitation forestière, c’est l’appel qu’on lance,
Un futur vert , pas juste un rêve, mais une chance.

Les forêts, c’est plus que des racines et des branches,
C’est l’air qu’on respire, c’est la vie qui s’élance.
C’est des rivières qui coulent, des sols qui se renforcent,
C’est le climat qu’on protège, et c’est la planète qui force,
Et quand on en abuse, on se révolte.

La révolte!
La nature nous parle,
Mais à peine on l'écoute;
Des crises climatiques ,
À cause de l’homme, on  tourne pas la page,
Les forêts sont en danger;

La déforestation frappe fort, et  ça fait mal,
Des conséquences néfastes on en voit une centaine, on souffre fort;
Pourtant la réhabilitation reste un  chemin idéal, qu'on ignore.

Rehefa miteny ny hazo, dia mila henoina
Fanarenana ny ala simba, antsonay
Hoavy maitso, tsy ho nofy ihany, ho vintana koa
Ny ala, mihoatra noho ny resaka vahatra sy ratsana
Fa izy no rivotra iainana, fiainana mandroso
Renirano mikoriana, tany mihamafy
Izy no toetrandro arovana, ny planeta izay mitaky ny lalany
Ary rehefa hitsakitsahina, dia mikomy.
Mikomia !
Miantso ny zava-boahary
Fa zara raha henointsika,
Krizin'ny toetr’andro,
Noho ny olombelona, tsy afaka mandalo fotsiny
Ala tandindonin-doza;

Mamely mafy ny fandringanana ny ala, ary maharary
Efa loza an-jatony hitanay, maharary
Ny fambolen-kazo anefa no lalana tena mahomby, saingy variana ankafa isika

Vakio koa : Misy fiantraikany ratsy amin'ny ala sy ny valan-java-boahary any RDC sy Burundi ny tsy fahavokaran'ny tany

Mitaky fampiasam-bola betsaka ny tetikasa fanarenana ny ala, fa indrindra ny fambolen-kazo, ny fitantanana ny harena voajanahary, ary koa ny fanentanana ny vondrom-piaraha-monina ao an-toerana.

Kanefa marefo dia marefo raha ny toe-karena Borondey ary miatrika teti-bola ety dia ety. Mbola sakana lehibe hatrany ny tsi-fisian'ny fampiasam-bolan'ny fanjakana sy ny famatsiam-bola tsy miankina, hanohanana karazana tetikasa mandritra ny fotoana maharitra.

Mametra ny fahafahany hamerina ny ala ihany koa ny mbola fiankinan-dohan'ny firenena amin'ny fanampiana iraisampirenena ; izay sady efa tsy ampy no mbola mitsitaitaika.

Ny finiavana ara-politika matanjaka sy loharanon-karena tena feno ihany no afa-mitondra ny tena fiovàna amin'ny sehatra iray izay mbola tena zava-dehibe ho an'ny fanasovana ny taranaka hoavy.