Tranoben'ny Ministeran'ny Raharaha Ivelany, ny Fiarahamiasa ary ireo Maoritaniana any am-pielezana ; Saripika an'i Jean Sovon, fampiasàna nahazoana alàlana.

Iharan'ny fisamborana sy fandroahana avy any Maoritania ireo mpifindramonina avy any atsimon'i Sahara. Araka ny lazain'ireo sasany mpisehatra avy amin'ny fiarahamonina sivily ao Maoritania, io dia vokatr'ilay fifanarahana nifanaovan'i Nouakchott sy ny Vondrona Eorôpeàna.

Tany am-piandohan'ny taona 2017, nasehon'ny Vondrona Eorôpeàna (UE) ny fahavononany hanakana ny làlan‘ireo mpifindramonina, indrindra fa ireo avy any Afrika atsimon'i Sahara. Tamin'ny 2024, notombanan'ny UE ho 239 000 ireo mpifindramonina tsy ara-dalàna nanandrana nandingana ny sisintanin'ilay faritra, nisy fihenàna 38% raha mitaha amin'ny taona 2023.

Hatreo, nohatsarain'i Bruxelles ny politikany momba ny fifindràmonina, amin'ny alàlan'ny fiarahana miasa amin'ireo firenena fandalovan'ny mpifindramonina, toa an'i Maraoka, Tonizia, Libia, ary vao haingana dia i Maoritania izay ny torapasika ao aminy no ampiasaina ho teboka fiaingana.

Tamin'ny Febroary 2024, Maoritania dia nanao sonia fifanarahana iray fiarahamiasa amin'ny UE, narahana famatsiambola 210 tapitrisa euros (mihoatra ny 230 tapitrisa dôlara amerikàna) mba hananganana tahirimbola iray atao hiadiana amin'ireo mpampita olona sy ny fitantanana ireo fiindramonina an-tsokosoko miainga avy ao amin'ilay firenena.

Nanefa ny adidiny i Maoritania satria tamin'ny Septambra 2024, marobe ireo mpifindramonina voaroaka niala ny faritry ny taniny. Araka ireo tarehimarika nomen'i Mohamed Ahmed Ould Mohamed Lemine, minisitry ny atitany ao Maoritania, ary notanisain'ny tranonkala Info Migrants, nisy 10 753 ireo mpifindramonina voaroaka, nisy fitomboana 14 % raha mitaha amin'ny taona 2023.

Hatramin'ny faran'ny Febroary 2025, miatrika andiana fandroahana vaovao faobe ireo mpifindramonina avy any atsimon'i Sahara tonga tao Maoritania. Heverin'ireo manampahefana ao amin'ilay firenena fa anaty toejavatra tsy ara-dalàna ireto farany. Ka tsy lasa zandarin'i Eorôpa ve izany i Maoritania? Mba hamaliana io fanontaniana io, tamin'ny alàlan'ny Whatsapp no nitafan'ny Global Voices tamin'i Khally Diallo, solombavambahoaka ao amin'ny antenimieram-pirenena maoritaniana.

Jean Sovon (JS) : Inona avy ireo antony manosika ny fandroahana ireo mpifindramonina avy any atsimon'i Sahara hiala ny firenenareo?

Khally Diallo (KD) : Nahazo tohana ara-bola misimisy ihany i Maoritania, 210 tapitrisa euros (mihoatra ny 230 tapitrisa dôlara amerikana), avy amin'ny Vondrona Eorôpeana sy i Espaina, ao anatin'ny ady hanoherana ny fifindramonina tsy ara-dalàna. Io fiarahamiasa io dia tafiditra ao anatin'ny paikady iray midadasika kokoa ikendrena ny fanafoanana ny tosaky ny fifindramonina avy any Afrika Andrefana, tato anatin'ny taona vitsivitsy, lasa toerana fiampitàna tian'ireo mpifindramonina marobe ho any Eorôpa i Maoritania.

Amin'ny firotsahany ho anatin'io fifanarahana io, eken'i Maoritania ny hanamafy ny ezaka ataony amin'ny fanarahamaso ny fifindramonina. Na izany aza, azo marihana ihany anefa ny fisian'ny fetra amin'ny fampiharana io pôlitika io. Eny tokoa, matetika ireo hetsika atao eny an-kianja no mivadika ho andiana fisamborana sy fandroahana, indraindray efa misy kendrena mialoha, izay miteraka fanontaniana momba ny fanajàna ny zo maha-olona sy ny ho fahombiazana maharitr'ilay fomba fiasa noraisina.

JS : Mizaka zompirenena inona avy ireo lasibatr'io hetsika io? Tsy atahorana hiteraka fifanenjanana amin'i Maoritania sy ireo mpifanolobodirindrina aminy ve ny pôlitika tahàka izany?

KD : Tsy misy zompirenena kendrena mazava amin'ireo hetsika atao, saingy ny fomba fanao tsikaritra ho feno famoretana, na atao aza hoe mamaly ny baiko momba ny fiarovam-pirenena izy ireny (araka ny ambaran'ny governemanta), dia indraindray maneho fomba fiasa tsy voalanjalanja momba ny fitantànana ny trangan'ny fifindramonina. Hita ho tsy mifanaraka amin'ireo zavatra takian'ny pôlitika iray mitodika kokoa amin'izao tontolo izao, mijery ny maha-olona ary maharitra, izay tokony hifototra amin'ny fahatakarana ny antony lalina mahatonga ny fifindramonina sy ny fanajàna tsy misy fepetra ny hasin'ireo olona voakasik'izany.

Tsy maintsy am-pahamalinana sy anaty fanajàna tanteraka ny zon'olombelona no anaovana ireny hetsika ireny, mba hisorohana ny safotofoto na fomba fitondra tafahoatra mety hanohintohina ny fahitàna an'i Maoritania eo amin'ny sehatra iraisam-pirenena, indrindra fa amin'ireo firenena niavian'ireo mpifindramonina. Ny fomba fijery tahàka izany dia mety hanaratsy ireo ezaka natao sy hiteraka fifanenjanana ara-diplaomatika tsy misy dikany.

Any amin'ireo firenena niavin'ireny mpifindramonina ireny, sarotra levonina ireny fandroahana ireny. Ao Mali, niteraka fiakaran'ny maripàna teny anivon'ireo manampahefana ireny fepetra fandroahana ireny. Tao Sénégal, nandray an-tànana ny raharaha ilay solombavambahoaka Guy Marius Sagna tamin'ny fitakiana hanaovana iraka parlemantera. Tao amin'ny pejiny Facebook, hoy izy:

Pikantsary avy amin'ny ranty nataon'ny solombavambahoaka senegaly Guy Marius Sagna tao amin'ny Facebook nadika eto ambany

Betsaka ny vaovao azoko avy any amin'ny Repoblika Islamikan'i Maoritania. Henoko ny momba ny fanitsakitsahana zon'olombelona sy ny fanentanana fankahalàna vahiny atao an'ireo teratany Senegaly, Maliàna, Ivoariàna ary ireo avy amin'ny firenena afrikana hafa. Tato anatin'ny fotoana vitsivitsy, isanandro no voaraiko ny vaovao momba ny fitànana am-ponja sy fandroahana tsy manaja ny maha-olona.

Firenena manana ny fiandrianany i Maoritania, manana zo hametraka ny fitsipiny ary ireo teratany Senegaly izay manapaka hevitra ny ho any Maoritania dia tsy maintsy manaja azy ireny.

Tolokevitra ho arosoko ny hananganana ao amin'ny Antenimieram-Pirenena ao Sénégal  iraka iray hanangom-baovao any Maoritania mba hahatakarana ny toedraharaha momba ireo Senegaly mpiray tanindrazana amintsika, ireo teratany anatin'ny vondrona CEDEAO, sy ireo avy amin'ny firenena afrikàna ary ireo mpifindramonina.

Hiantso ny governemanta ihany koa aho momba ny toedraharaha manjo ireo Senegaly mpiray tanindrazana amintsika ao Maoritania.

GMS

JS : Inona no lazain'ireo fikambanana mpiaro ny zon'olombelona momba io toedraharaha io?

KD : Ireo fikambanana mpiaro ny zon'olombelona, mpisehatra marobe avy amin'ny fiarahamonina sivily, ary na ny tenako koa aza amin'ny maha-solombavambahoaka ahy, dia naneho hevitra mafy momba io toejavatra io. Melohinay fatratra ireo fihoaram-pefy tsikaritra mandritra ireo hetsika fanarahamaso, indrindra fa ireo fisamborana fahatany, ireo fepetram-pitazonana, ary hatramin'ireo fandroahana atao tsy misy fanajàna ny dingana voasoritry ny lalàna.

Angatahanay mba haneho fahaizana manavaka sy fifehezantena misimisy kokoa ireo manampahefana, satria ny ady atao amin'ny fifindramonina tsy ara-dalàna dia tsy afaka hamarinina amin'ireo fanohintohinana ny zo fototra. Nihamafy io hetsika io taorian'ireo onjam-pahasorenana teny anaty tambajotra sôsialy, izay nahitàna fijoroana vavolombelona marobe nanasongadina hadisoana nataon'ny pôlisy, ary ireo tranganà fanararaotana nibaribary.

Misy fiampangàna mampiahiahy ihany koa milaza fisiana fomba fanao tsy araka ny lalàna, nahitàna ny mpifindramonina sasany terena handoa vola mba tsy horoahana na mba hahazoana sata fonenana tsy azo antoka. Raha voaporofo, fitrandrahana tsy azo ekena atao manoloana ny faharefoan'ireo mpifindramonina ary manimba ireo ezaka hisian'ny mangarahara sy ny fahaiza-mitantana.

JS : Misy ve vahaolana hamahàna io toejavatra io?

KD : Ao anatin'ny fiheverana hoe ifampizaràna ny andraikitra, asaiko ireo teratany tsy Maoritaniàna mipetraka ato anatin'ny faritry ny taninay mba hanaraka ireo fepetra takian'ny lalàna momba ny resaka fonenana. Tena ilaina ny hanamboaran-dry zareo ny momba azy hifanaraka amin'ny lalàna, tsy hoe fotsiny ho an'ny fiarovana ny tenan-dry zareo, fa koa mba hahafahan-dry zareo miaina am-pahamendrehana sy anaty fiadanan-tsaina eto Maoritania. Na izany aza, ity antso ho fampanarahana ny lalàna ity dia tsy maintsy arahana firotsahana an-tsehatra mahery vaika avy amin'ireo manampahefana maoritaniàna.

Izaho mahita hoe tsy maintsy hamoraina ny fahafahana mahazo ny taratasy ahafahana mitoetra, amin'ny fametrahana dingana mazava, azon'ny rehetra idirana, mangarahara ary tsy mitanila. Amin'izao fotoana izao, iaraha-mahita fa marobe ireo vahiny misedra olana mafy tokoa mba hahazoana ireny antontan-taratasy ireny. Io fahasarotana io dia indrisy fa manokatra varavarana mankany amina endrika samihafan'ny fisolokiana, ny fanararaotana ara-pitantànana sy ny kolikoly, manimba ireo tena marefo. Ilaina araka izany ny fanavaozana hatrany ifotony ny rafitra fanomezana ireo taratasy ahafahana mitoetra. Tokony ho hita ao anatiny ny fanamoràna ireo dingana, ny fampihenàna ny faharetan'ny fikarakaràna, ny ady amin'ireo fomba fanao tsy araka ny lalàna, ary hatramin'ny fananganana birao fandraisana sy fanohanana mba hitarihan-dàlana ireo mpifindramonina amin'ireo dingana ataony.

Mbola mijanona ho toeram-pitodiana tian'ireo mpifindramonina avy ao atsimon'i Sahara i Maoritania, tsy ho an'ny fiaingàn-dry zareo ho any Eorôpa ihany, fa koa toy ny ivo ara-toekarena ho an'ireo karazana asa sasantsasany. Araka ny tatitry ny fanadihadiana iray nataon'ny Organisation internationale de la Migration (OIM) – fikambanana erantany misahana ny fifandràmonina- mahakasika ny mombamomba ireo mpifindramonina tao Chami, tanàna iray any avaratra-andrefan'i Maoritania, ny fitadiavana fepetram-piainana tsaratsara kokoa no antony fototra manamarina ny fisian'ireo mpifindramonina an'aliny maro avy any atsimon'i Sahara. Lazain'io tatitra io:

Avoakan'ny fandalinana ireo sehatr'asa ataon'ireo mpifindramonina ao an-tanànan'i Chami fa ny fitrandrahana volamena no mibahana toerana, manetsika ampahany be amin'ireo mpifindramonina (52%), indrindra fa ny lehilahy, izay manome ny 97%-n'ireo mpiasa amin'io sehatra io.

Ao anatin'ity toejavatra ity, afaka ny tsy hila an'ireo hery mpamokatra avy any atsimon'i Sahara ve i Nouakchott?