Sarin'i Daniel Abugre Anyorigya sady nomeny rahatelo, nahazoana alalana

Avy amin'i Umasoye Franca Igwe

Tafatafa hanasongadinana ireo mpikatroky ny fiteny sady Wikimediana, mikaroka ny fomba hitahirizana, hampiroboroboana ary hamelomana indray ny fiteniny amin'ny alalan'ny tetikasa Wikimedia, mampiasa fitaovana ankihy hizakàna ny tanjony ankapobe. Amin'ity lahatsoratra ity Umasoye Franca Igwe niantsafa an'i Daniel Abugre Anyoriga, mpanao gazety, mpiaro ny fiteny, ary mpiara-manorina ny vondrom-piarahamonina Wikimedia Gurene, izaràna ny tantarany manome vahana ny mpikambana ao amin'ny vondrom-piarahamonina Gurene handrakitra sy hizara fahalalàna amin'ny fitenin'izy ireo, dia ny Gurene, fantatra ihany koa amin'ny hoe Farfare ary ampiasain'olona maherin'ny 660.000.

Rising Voices (RV): Mba lazao anay ny momba anao azafady

Daniel Abugre Anyoriga (DAA): My name is Daniel Abugre Anyorigya, and I am a journalist, language advocate, and co-founder of the Gurene Wikimedia Community. My passion lies in preserving and promoting Indigenous languages through digital platforms. Through my work, I focus on empowering communities to document and share knowledge in their native language, particularly Mole-Dagbani languages especially my mother tongue Gurene, one of the Gur languages spoken in Ghana.

Daniel Abugre Anyoriga (DAA): Daniel Abugre Anyorigya no anarako, ary mpanao gazety aho, mpiaro ny teny, ary mpiara-manorina ny Fokonolona Wikimedia Gurene. Ny fitahirizana sy fampiroboroboana ny teny indizeny amin'ny alàlan'ny sehatra ankihy no tena tiako. Ao amin'ny asako no ifantohako amin'ny fanomezana vahana ireo vondrom-piarahamonina mba handrakitra sy hizara fahalalàna amin'ny fitenin-drazany, indrindra ny fiteny Mole-Dagbani fa singaniko ny fitenin-dreniko Gurene, iray amin'ireo fiteny Gur ifampiresahana ao Ghana.

RV: Manao ahoana ny toetry ny fiteninao amin'izao fotoana izao anjotra sy ivelan-jotra? 

DAA: Gurene, like many Indigenous African languages, faces challenges both online and offline. While people actively speak it in parts of northern Ghana and parts of southern Burkina Faso, its presence in digital spaces is still limited. However, efforts are being made to change this through initiatives such as the Gurene Wikimedia Community, which seeks to increase the availability of Gurene-language content on Wikipedia and other digital platforms. Additionally, Paul Azunre added the Gurene language to his language learning app called the Khaya App.

From an educational perspective, Gurene was taught at the University of Education, Winneba, Ghana, for several years. However, it was only about two years ago that the government approved its inclusion in the basic school curriculum. Within its communities, Gurene is spoken in daily conversations and is recognized in some local media and educational settings, but it lacks widespread formal documentation and institutional support.

DAA: Miatrika fanamby tahaka ireo fiteny Afrikana teratany maro ny fiteny Gurene na anjotra na ivelan-jotra. Raha mazoto miteny izany ny olona any amin'ny faritra avaratr'i Ghana sy any amin'ny faritra atsimon'i Burkina Faso, dia mbola voafetra ihany ny fisiany amin'ny habaka ankihy. Na izany aza, ezahina ovaina izany amin'ny alalan'ny hetsika toy ny Fokonolona Wikimedia Gurene, izay mikatsaka ny hampitombo ny fisian'ny votoaty amin'ny teny Gurene ao amin'ny Wikipedia sy ireo sehatra ankihy hafa. Fanampin'izany, nampian'i Paul Azunre ao amin'ny fampiharana fianarana fiteny antsoina hoe Khaya App ny fiteny Gurene.

Avy amin'ny fomba fijery ara-panabeazana, nampianarina tao amin'ny Oniversiten'ny Fanabeazana, Winneba, Ghana, nandritra ny taona maromaro ny fiteny Gurene. Vao roa taona teo ho eo anefa izay no nankatoavin’ny fanjakana ny hampidirana azy ao anatin’ny fandaharam-pianarana fototra. Ao anatin'ny vondrom-piarahamonina misy azy, tenenina amin'ny resaka isan'andro ary fantatra amin'ny haino aman-jery sasany eo an-toerana sy eo amin'ny sehatry ny fanabeazana ny fiteny Gurene, saingy tsy manana lahatahiry ofisialy sy fanohanan'ny andrim-panjakana.

RV: Inona no manosika anao manokana handray anjara amin'ny fikatrohana nomerika ho an'ny fiteninao?

DAA: Language is a powerful tool for identity, culture, and knowledge preservation. The digital world is becoming the primary space where information is shared, and if our language does not have a presence there, it risks being forgotten by future generations. My motivation stems from the belief that every language deserves a space in the digital landscape. Seeing how other Indigenous languages have been marginalized in online spaces reinforces my commitment to ensuring that Gurene thrives digitally.

DAA: Fitaovana mahery vaika ny fiteny amin'ny fitahirizana ny mari-panondroana, ny kolontsaina ary ny fahalalàna. Lasa sehatra voalohany izarana ny vaovao ny tontolo ankihy, ary raha tsy hita ao ny fitenintsika, dia mety ho hadinon'ny taranaka hoavy izany. Hery manosika ahy ny finoana fa  mendrika hanan-toerana ao amin'ny tontolo ankihy ny fiteny tsirairay. Ny fahitana ny fomba ametrahana ireo fiteny teratany hafa anjorom-bala ao amin'ny habaka anjotra no nanamafy ny fanoloran-tenako hampiroborobo ny fiteny Gurene amin'ny lafiny ankihy.

RV: Azonao faritana antsipiriany kokoa ve ny fikatrohanao anjotra amin'ny fiteny, anisan'izany ny ezaka fandraisanao anjara amin'ny tetikasa Wikimedia? 

DAA: My online language activism is centered on creating and promoting Gurene-language content on digital platforms, with a strong focus on open knowledge platforms. As part of the Gurene Wikimedia Community, we actively work to develop Gurene Wikipedia by translating articles, improving existing content, and encouraging community participation in editing and content Creation.

Additionally, we leverage Wikimedia Commons, a sister project of Wikipedia's, to upload media related to Gurene culture, including audio pronunciations, videos, and images that reflect our heritage. Wikidata, another sister project of Wikipedia's, also plays a crucial role in structuring information about Gurene, linking it to other languages and knowledge bases.

Beyond Wikimedia, we engage in digital literacy programs, workshops, and outreach efforts to encourage young people and community members to contribute to online language activism. The goal is to build a vibrant digital ecosystem where Gurene can thrive and be recognized globally.

DAA: Mifantoka amin'ny famoronana sy fampiroboroboana votoatin-teny Gurene amin'ny sehatra ankihy ny fikatrohako anjotra, Mifantoka fatratra amin'ny seha-pahalalàna tsimanavaka. Ao anatin'ny vondrom-piarahamonina Wikimedia Gurene izahay mavitrika amin'ny fampivelarana ny Wikipedia Gurene amin'ny fandikana lahatsoratra, fanatsarana votoaty, ary fandrisihana ny vondrom-piarahamonina handray anjara amin'ny fanitsiana sy famoronana votoaty.

Fanampin'izany, mampiasa Wikimedia Commons izahay, izay tetikasan'ny Wikipedia hafa, mba hanesika media mifandraika amin'ny kolontsaina Gurene, anatin'izany ny fanononana feo, horonan-tsary ary sary maneho ny lovanay. Mitana anjara toerana lehibe amin'ny fandrafetana ny torohain'ny Gurene ny Wikidata, tetikasan'ny Wikipedia iray hafa, mampifandray izany amin'ny fiteny hafa sy tobim-pahalalàna.

Ankoatra an'i Wikimedia, dia miroboka amin'ny fandaharan'asam-pampianarana mamaky teny sy manoratra ankihy koa izahay, sy amin'ny atrikasa sy ezaka fanentanana handrisihana ny tanora sy ny mpikambana ao amin'ny vondrom-piarahamonina handray anjara amin'ny fikatrohana ankotran'ny fiteny. Tanjona ny hanorina tontolo iainana ankihy mavitrika ahafahana mampiroborobo ny fiteny Gurene sy ho fantatra manerantany.

RV: Inona avy ireo fanamby natrehinao amin'ny fiarovana ny fiteninao ao amin'ny tetikasa Wikimedia Foundation, ary ahoana no nandresenao ny sasany tamin'izy ireo?

DAA: The challenges we face include the lack of secondary sources to support our edits on English Wikipedia, leading to frequent rejections from editors and administrators. Additionally, there is a lack of technical on-wiki tools for editors of our local language wiki, most of whom are students in tertiary institutions in Ghana. Furthermore, inadequate funding remains a significant challenge for Indigenous-language focused groups such as the Gurene Wikimedia Community.

However, we have found ways to overcome some of these challenges. To address the issue of secondary sources, we encourage our community members to write and publish articles, thereby increasing the availability of literature online and on other publication platforms. We also rely on partnerships with other Indigenous language communities to amplify our impact, including our collaboration with our parent organization, the Dagbani Wikimedians User Group. Additionally, we provide continuous mentorship to strengthen our editor base, recognizing that our work is driven entirely by volunteers in Ghana.

DAA: Fanamby natrehinay ny tsi-fisian'ny loharanom-baovao faharoa hanohanana ny fanitsiana ataonay ao amin'ny Wikipedia teny anglisy, ka mahatonga ny fitsipahana matetika avy amin'ny mpanitsy sy ny mpitantana. Fanampin'izany, tsy ampy teknikam-pikirakiràna wiki ny tonian-dahatsoratry ny wiki amin'ny fiteny eto an-toerana, izay mpianatra ao amin'ny sampam-pianarana ambony ao Ghana ny ankamaroany. Fanampin'izany, mbola fanamby lehibe ho an'ireo vondrona mifantoka amin'ny teny indizeny toy ny Fokonolona Wikimedia Gurene ny tsy fahampian'ny famatsiam-bola.

Na izany aza, nahita fomba handavoana ny sasany amin'ireo fanamby ireo izahay. Mba hamahàna ny olan'ny loharanom-baovao faharoa, dia mandrisika ny mpikambana ao amin'ny vondrom-piarahamoninay izahay mba hanoratra sy hamoaka lahatsoratra, ka hampitombo ny fisian'ny literatiora anjotra sy amin'ny sehatra famoahana hafa. Miantehitra amin'ny fiaraha-miasa amin'ireo vondrom-piarahamonin'ny mpiteny indizeny hafa ihany koa izahay mba hahamafy orina kokoa ny ataonay, anatin'izany ny fiaraha-miasa amin'ny fikambanana akaiky toy ny Dagbani Wikimedians User Group. Fanampin'izany, tsy tapaka manome toro-hevitra izahay mba hanamafisana orina ny tobim-panitsiana, amin'ny fankatoavana fa ny mpilatsaka an-tsitrapo manontolo no mitarika ny asanay eto Ghana.