Ny trano Svrzo : varavarankelin'ny fiainana andavanandro fahiny tao Sarajevo
Trano iray efa tranainy ao Sarajevo ny Trano Svrzo, izay naorina tamin'ny fotoana nitondran'ny Fanjakana Ottoman. Sary: Velija Hasanbegović, tamin'ny alàlan'ny Balkan Diskurs, nahazoana alalana.
Lahatsoratra iray nosoratan'i Amina Sejfić ary efa nivoaka tao amin'ny Balkan Diskurs, tetikasan'ny Foiben'ny fikarohana taorian'ny ady na (PCRC). Navoakan'ny Global Voices indray ny endrika nasiam-panitsiana araka ny fifanarahana mifampizara votoaty.
Anisan'ny trano tsara indrindra amin'ny maritrano Ottoman, miorina ao afovoan-tanànan'i Sarajevo renivohitr'i Bosnia sy Herzegovina, ity trano tranainy Svrzo ity.
Miavaka tanteraka ity tranobe manan-tantara tamin'ny taonjato faha-18 ity, noho ny haitao miavaka nanorenana azy. Trano fahagola nipetrahana fianakaviana iray manana ny naha izy azy tao Sarajevo izy ity; ary ankehitriny dia lasa toerana fitehirizambakoka, izay entina hampirantiana sy hahatsiarovana ny vakoka ara-kolotsain'i Bosnia sy Herzegovina. Tsy ny hakantony sy ny hatsarany ihany anefa no manamarika azy, fa varavarankely iray mampahatsiaro ny fahiny ihany koa ny fahitàna azy, izay mampahatsiaro ny antsipiriam-piainana andavanandron'ny mponina tamin'ny vanim-potoana Ottoman.
Fianakaviana iray malaza avy any Sarajevo mitondra ny anarana hoe Glodo no nanangana ity tranobe manan-tantara ity. Anisan'izany i Effendi Munib Glodo, olona manam-pahaizana manokana na qadi (Mpitsara Silamo) avy amina fianakaviana agha sy ulema ary vakif (olona nomem-boninahitra mpanao asa soa eo amin'ny fiaraha-monina). Nanamboatra famatsian-drano miala ao Sedrenik hatrany amin'ny Moske Čurćić izy tamin'izany, izy ihany koa no namerina tamin'ny laoniny ny tranobe iray antsoina hoe waqf an'i Gazi Husrevbeg. Tsy ireo ihany anefa, fa izy ihany koa no mpitarika ny fikomiana tamin'ny fitondrana Ottoman. Nony avy eo tsy nisy lehilahy intsony ny fianakaviana, ka lasan'ny fianakaviana iray nanana ny naha izy azy io trano Svrzo io tamin'ny alalàn'ny fifamatorana ara-pianakaviana.
“Trano nonenan'olontsotra, fianakaviana Svrzo, ny Trano Svrzo hatramin'ny taona 1952. Taty aoriana, namidy tamin'ny tanànan'i Sarajevo izany trano izany, ka nanjary lasa Tranombakoky ny tanànan'i Sarajevo, nampiana fanaka sy nosokafana ho mozea azon'ny olona rehetra tsidihina rehefa avy nohavaozina sy nohatsaraina tamin'ny taona 1965″ raha ny fanazavan'i Amra Madžarević, mpanolon-tsaina eo anivon'ny rafi-panjakana misahana ny tranombakoka ao Sarajevo.
Ny fiovan'ny trano fonenana ho lasa tranombakoka ihany no hany fiovana nandritra izay taona maro izay, raha ny tontolo sosialy sy kolontsaina no resahina, hoy ihany izy nanamarika.
Trano fahagola efa niorina ela tany Sarajevo ny trano Svrzo, tamin'ny fotoana nitondran'ny Fanjakana Ottoman ny faritra. Sary : Velija Hasanbegović, nandalo Balkan Diskurs, nahazoana alàlana.
Nanazava i Madžarević
Izuzetno značajan potez tadašnjih gradskih vlasti je odluka da se kuća, odnosno stambeni kompleks, pretvori u muzejsku postavku. S obzirom da je porodica živjela u tom prostoru, te da su ostavili i značajan dio predmeta koji su i danas sastavni dio postavke, ali i da su sami održavali taj prostor, Svrzina kuća je bila jedan od bolje očuvanih stambenih cjelina iz 19. stoljeća i ranije u gradu.
“Hetsika lehibe nataon'ny kaominina tamin'izany ny fanovana trano fonenana ho lasa tranombakoka. Maro ny entana mbola napetraky ny fianakaviana nikolokolo sy nipetraka tao amin'io trano io izay tena manan-danja. Isan'ireo trano voakolokolo indrindra niorina tao an-tanàna hatramin'ny taonjato faha-XIX sy ny talohan'izany rahateo izy.”
Trano nentim-paharazana Bosniaka raha ny firafitry ny trano Svrzo, ahitana rano mifantsitsitra ohatra alohan'ny hidirana ao amin'io trano io, izay ampiasaina ho fidiovan'izay miditra ao aminy. Anisan'ireo endri-javatra hita ao koa ohatra ny fizaràny ho roa, ahitàna efitrano voatokana ho an'ny lehilahy (selamluk) sy efitrano voatokana ho an'ny vehivavy (haremluk), ny tokontany sy ny zaridaina tena kanto, ny efitrano fidirana (hjat), ny lavarangana (kamarija) ary ny lampihazo manatrika ny arabe. Ny ao anatiny kosa, ahitàna latabatra hazo (minders) sy rindrina kely (musandarams). Endri-javatra iray hafa ihany koa ny fisiana toerana fandroana manokana ao anaty masandara eo akaikina lafaoro vita amin'ny tany. Misy fanaka hafa ihany koa ao toy ny latabatra fisakafoana antsoina hoe (sofra), tsihy fatoriana, seza kely (peškuni) ary fatana arina fanafanàna kafe (mangal), azo afindrafindra daholo ireo rehetra ireo ary azo amboarina araka izay hitiavana azy.
Araka ny fanazavàn'i Madžarević hatrany, miorina amina toerana manan-kaja ao an-tanàna io Trano Svrzo io, ary isan'ny mbola mitàna ny endriny fahiny tsy nasiam-panovàna. Toy ny trano rehetra niorina tamin'ny fotoan'androny tamin'izany, mbola voahodidina tamboho avo manatrika ny arabe izy, entina hanafenana ny haren'ny tompony avy ety ivelany sy ny fiainany manokana, “Eto no tena mitoetra ny tena lanjany” hoy ihany i Madžarević nanantitrantitra.
Niangana tamin'ny ady lehibe voalohany sy faharoa ity trano ity, eny fa na dia ny ady tao Bosnia sy Herzegovina aza. Miteraka fanamby maro ny fitehirizana io trano io, na dia efa nohavaozina sy nohatsaraina tsikelikely aza nandalo ireo vanim-potoana ara-tsosialy sy ara-politika.
Azon'ny mpitsidika atao ny mijery ny trano fonenan'ny lehilahy, ny an'ny vehivavy ary ny an'ny mpikarakara. Sary : Velija Hasanbegović nandalo Balkan Diskurs, nahazoana alalàna.
Hoy i Madžarević
Ovo je vrlo star objekat, građen tada pristupačnim materijalima, ćerpićem i ćeremidom, te s dosta drveta. Održavanje je jako teško i skupo, s obzirom da se radi i o nacionalnom spomeniku. Obnova mora zadržati izvorni izgled objekta i istovremeno produžiti njegov vijek trajanja.
” Trano tranainy ela izy io, naorina tamin'ny fitaovana nisy tamin'izany fotoana izany, ny biriky, ny tafo, ary ny karazan-kazo marobe. Hany ka sarotra, no sady lafo ny fikojakojàna azy satria tsangambatom-pirenena ihany koa izy. Ny fanavaozana izay atao dia tsy maintsy ezahina mba hitahiry ny endriky ny trano sy natao hitsinjovana ny fahatezàny.”
Ny fiarovana ireo lamba sarobidy no tena sarotra, satria asongadina ho hita maso eo ivelany. Anjarantsika tsirairay avy noho izany, hoy ihany i Madžarević, ny miaro araka ny tokony ho izy ireo vakoka misy ao anatin'io trano io sy ny mitady hatrany karazana tsy hosoka.
Ankehitriny, anisan'ireo tranombakoka be mpitsidika indrindra ao Sarajevo io trano Svrzo io, ary toerana fizahantany mampisongadina ny tanàna. Mitàna anjara toerana lehibe eo amin'ny fanabeazana ihany koa izy io, indrindra ho an'ireo mpianatra tao-trano sy zavakanto, eo ihany koa ireo endrika mampiavaka azy, ary manome atrikasa fahaiza-mamorona sy fanabeazana ho an'ireo tanora mpitsidika.
Ampiasaina ihany koa io trano io hanatanterahina hetsika ara-kolotsaina samihafa toy ny fampiroboroboana, na fampisehoana na tantara an-tsehatra. Etsy andanin'izany, azo hanaovana hetsika manokana, toy ny fampakaram-bady sy ny lanonana samihafa ohatra, ny tokontany ivelany sy ny zaridaina. Arahim-pepetra hentitra anefa ny fanatontosana izany ho fiarovana sy fitehirizana ireo vakoka maro ao aminy.
Tantara Malaza Indrindra Manerantany
