Sarin'i Hervé Mukulu, tonian-dahatsoratry ny Green Afia ; Sary nahazoana alàlana

Ao Afrika, misy haino-vaky-jery vaovao mipetraka ho mpisehatra fototra hiady amin'ny fahasimban'ny tontolo iainana sy ny fiovàn'ny toetrandro.

Andraikitry ny rehetra ny fiarovana ny tontolo iainana. Ao amin'ny tanibe afrikàna, manolo-tena hiady ho an'ny rariny ara-toetrandro ireo pôlitisiàna, mpisehatra avy amin'ny fiarahamonim-pirenena, manampahaizana, mpahay siansa, mpikatroka ho an'ny toetrandro, tanora ary olona isankarazany manana ny maha-izy azy. Tsy fahita firy io amin'ireo haino-vaky-jery, saingy ao amin'ny Repoblika Demaokratikan'i Kôngô (RDC), ataon'ny Green Afia ho anton-draharahany ny fampiroboroboana ny fanabeazana maitso. Tamin'ny alàlan'ny fifanakalozana tao amin'ny WhatsApp i Hervé Mukulu, tonian-dahatsoratry ny  Green Afia no nanazava tamin'ny Global Voices ny vina momba ny rariny ara-toetrandro tohanan'io sehatra mampiasa ny fiteny frantsay io.

Jean Sovon (JS): Inona no mampiavaka anareo amin'ireo haino-vaky-jery hafa ao RDC?

Hervé Mukulu (HM): Ny Green Afia Magazine dia haino-vaky-jery iray manokan-tena ho amin'ny fanabeazana maitso. Izany dia tontosaina amin'ny alàlan'ny famokarana tatitra, fanadihadiana, fandalinana, fihaonana fisaintsainana ary fanentanana momba ireo fanamby ara-tontolo iainana sy ara-pahasalamàna ao amin'ny debok'i Kôngô. Ireo lohahevitra lalainay dia ny toetrandro, ny fahamaroam-piainana, ny fahasalamana, ny fambolena ary izay rehetra mifandraika amin'ny tontolo iainana.

Ny mampiavaka anay dia ny maha-haino-vaky-jery mpanangona angondrakitra mifantoka amin'ny tontolo iainana. Rehefa aseho amin'ny tarehimarika, sarintany sy kisary, mora takatra mazava kokoa ireo fanamby sy vahaolana ahafaha-miatrika, izay adidy anananay ny fampitàna ny feo.

JS: Inona avy ireo sakana goavana ananareo ary ahoana no fomba ihoaranareo azy ireny? 

HM: Mitaky fotoana mba hamantarana ny pitsopitsony rehetra amin'ilay olana ireo lohahevitra mifamatotra amin'ny tontolo iainana. Fotoana hanatonana ireo manampahaizana manokana, ireo angondrakitra ara-tarehimarika, ireo fijoroana ho vavolombelona izay tsy maintsy anaovana fanamarinana satria ny tsy fanomezana afa-tsy lakolosy tokana amin'ilay olana dia mety tena hanimba be tokoa. Ny fotoana, ho entina mamantatra ireo ezaka natao mba hamahàna ireny olana ireny. Rehefa miteny hoe fotoana dia midika ihany koa izany fahafahana ara-bola sy teknika ho entina manatontosa fanadihadiana iray. Hatreto, tsy misy afa-tsy ny fitiavana ny asa fanaovana gazety mikatsaka vahaolana no manetsika anay. Mba hanatontosàna ireny tatitra ireny, amin'ny fanaovanay sorona ny fotoananay sy ny fitaovanay manokana, atosakay izay rehetra ezaka ilaina mba hanatrarana ireo olona sy ireo loharano ary hahazoana ireo angondrakitra.

Vakio ny fandrakofanay ny La Justice Climatique dans le contexte Africain [fr.]

JS: Inona no anjara toerana tànan'ny haino-vaky-jery ao RDC amin'ny resaka olan'ny fiovàn'ny toetrandro ?

HM: Ny firenena iray toa an'i RDC ao anatin'ny faritry ny Debok'i Kôngô, izay ny ady no mikiky azy toy ny vaovao mibahan-toerana, ny fikirizana ho tafavoaka velona no mahatonga ireo vaovao momba ny resaka fiarovana hahazo ampahany betsaka amin'ny filàna vaovao eny anivon'ny vahoaka. Saingy asehony fa mifamatotra daholo izany rehetra izany: ireo fanamby ara-toekarena, fiarovana, sôsialy izay aterak'io olana ara-piarovana io dia miteraka ihany koa ireo fanamby ara-tontolo iainana mendrika ny fifantohantsaintsika. Manoloana ny tsy fahombiazan'ireo sampan-draharaham-panjakàna, azo atao ny manao hetsika eny ifotony mba hisian'ny fiantraikany maneran-tany. Araka izany dia omenay toerana ireo vahaolana ahafaha-miatrika avy eny ifotony. Amin'ny maha-Green Afia, izahay dia vavolombelon'ny hoe tsy avy any ivelany ireo hetsika natao hiadiana amin'ny fiovàn'ny toetrandro: avy eo anatiny sy eny ifotony izy ireny. Izano no antony andraisanay anjara amin'ny fampiroboroboana ireo vahaolana avy eny ifotony amin'ny alàlan'ny fampahafantarana azy ireny amin'ny daholobe. Manana tanjona fanabeazana hatrany ireo tatitra ataonay, mba hampahafantarana sy hanofanana ireo mpihaino anay momba ireo fanamby ara-tontolo iainana. Anatin'ny sehatra tsirairay, misy ireo fahalalàna avy eny ifotony mahasoa ny fiarahamonina, na ny fampifanarahana. Hanampy ny hafa ny fampahafantarana azy ireny. Omenay sehatra ireny fahalalàna ireny.

JS: Inona no vinanareo ho an'ny ady ho an'ny rariny ara-toetrandro ao Afrika ary inona no asa mivaingana ataonareo hahatratrarana io vina io?

HM: Tsy dia mpandoto loatra, kanefa ireo firenena mahantra no tena mifafa ny kihony amin'ny fiovàn'ny toetrandro. Tsy ananan-dry zareo ihany koa ny fitaovana sahaza ho entina miatrika sy handraisana fepetra hanoherana ireny fiantraikany ireny. Noho ny hadalan'ireo firenena hafa dia voa roa toy ny dakam-boriky ireo firenena mahantra sy ireo firenena nosy. Tokony ho ireo firenena mahantra tsy dia mpandoto loatra no mandray ny ampahany betsaka amin'ny fanomezana vola avy amin'ny entona karbôna sy izay tambiny hafa.

Tsy mitoetra fotsiny amin'ny maha-niharam-boina, fantatr'ireny firenena ireny fa ny tsirairay dia afaka mitondra vahaolana ho an'ny olana tsirairay. Tsy voatery ho ireo firenena tena mpandoto be izay tokony ho avy hametraka hetsika fitantanana ny fako plastika izay sitrapontsika no nanafarana azy. Fa amin'ny sehatra eo an-toerana, azo atao ny manomboka rafi-pitantanana raha toa ka misy ny fahavononana. Ireny hetsika madinika eny ifotony ireny, raha toa misy akony, dia afaka hitondra vokatra goavana. Raha ho an'ny vahoaka afrikàna, ny fiovàn'ny toetrandro dia mety hiteraka fanamby goavana toy ny tondradrano, hafanàna tafahoatra, ireo firenena efa mivoatra kosa afaka ny hiatrika izany. Kanefa ao Afrika, indrindra fa ny faritra ambanivohitra, mbola sarotra ny handeha hanao fizahàna, na dia ny tampoka fotsiny aza. Araka izany dia mendrika ny hotohanana ireo ezaka atao eny ifotony.

Ny adidinay dia ny mandray anjara amin'ny ezaka eny ifotony. Ifantohan'ny Green Afia Magazine ny ao amin'ny faritra Debok'i Kôngô izay faharoa lehibe indrindra amin'ny ala trôpikaly manaraka an'i Amazôna, ary araka izany dia mitàna anjara toerana tena goavana amin'ny fandrindràna ny toetrandro erantany. Na izany aza, miatrika fanamby marobe mifandraika amin'ny fiovàn'ny toetrandro izy, toy ny fikajiana ny fahamaroam-piainana. Fikajiana tomponandraikitra iray izay mandray anaty kajiny ny filan'ireo vahoaka zanatany izay miankina amin'io Reny Natiora io mba hiatrehan'izy ireo ny filàny hahatafavoaka velona azy isanandro. Io toejavatra io dia mitaky amintsika ny fanabeazana sy fanentanana ireo mpiantsehatra rehetra voasaringotra amin'ny resaka fikajiana: ny vahoaka eny ifotony satria izy no tokony ho mpiantsehatra voalohany, ireo andrim-panjakana sy ireo ONG izay indraindray ireo mpiasa ao aminy manararaotra ny tsy fahalalàn'ireo vahoaka tsy dia nandia fianarana tany an-tsekoly, lazaina fa noho ny fikajiana ny natiora. Ary indrindra, tsy maintsy ampiroboroboina ny fahalalàna nananan'ireo vahoaka zanatany hitondràna vahaolana ifotony izay mandray anjara aminà tanjona iray erantany.

Vakio ny tatitray manokana: RDC, pauvre malgré sa richesse [fr.]

JS: Inona avy ireo fahombiazana tena goavana vitanareo ?

HM: Ny fahombiazana tena goavana vitanay, voalohany indrindra dia ny tamberina avy amin'ireo mpamaky izay mijoro ho vavolombelona hoe nandray betsaka avy amin'ireo taratasinay ry zareo ary ireo izay mankasitraka ny fanamafisampeo omenay ho an'ny hetsika ataon-dry zareo ary miafara amin'ny fahitàny ny vokatra nandrandrainy. Ny fahombiazana tena goavana azonay dia ny fanoratana ireo lahatsoratra izay nahazo loka ary nankasitrahana tany anatina fifaninanana.