Pikantsarin'ny fantsona YouTube an'i Suzie Telep, manolotra ny lohahevitra whitisation
Tsy voatery hitovy daholo ny dikanteny frantsay ifampiresahana manerana ny lafivalon'izao tontolo izao. Ato anatin'ny fizaràna “An'ny voambolana ny fitenenana”, asongadinay ireo voambolana na fomba fiteny miavaka ho an'ny faritra iray, firenena iray, na vondrom-piarahamonina iray, sy ireo tsy mety adika ka tazonina ho amin'ny fiteny frantsay ihany na adika amin'ny ampahany, ary farany dia ireo voambolana frantsay mitsofoka any anatin'ireo fiteny hafa, tsy nasiana fandikàna saingy miova tanteraka ny heviny indraindray.
Hita eto avokoa ireo fizaràna rehetra nataonay teo aloha: Les mots ont la parole.
Androany, ireto fomba fiteny telo ireto no nosafidianay:
Latabatra: voambolana malagasy nindramina avy amin'ny frantsay hoe « la table » izay mitahiry ny heviny amin'ny fampifanarahana ny rafipeony amin'ny fiteny malagasy. Amin'ny ankapobeny dia ampiasaina izy io hanondroana latabatra, afaka ampivadiana amina voambolana hafa: ny hoe “latabatra fiasàna” dia manondro ny latabatra ao amin'ny birao.
Hita io voambolana io ao anatin'ny lohatenin'ny asa fandikana lahatsoratra iray tato amin'ny Global Voices tamin'ny 2015 izay miresaka latabatra filalaovana ping-pong.
Singapore : Latabatra Ping-Pong iray Mametraka Ny Fitsipiky Ny Fizakàmanana Ara-Tsaina Ho Ambany Maso · Global Voices teny Malagasy [mg.].
Ampiasaina ihany koa io fomba fiteny io ao anatin'ity tononkalon'i Jean Narivony ity, mitondra ny lohateny hoe « Rajakom-bazaha » (Le singe des blancs) :
Sombiny avy amin'ilay tononkalo:
« Mahazo latabatra fisakafoana,
Mampidin-divay ho rano sotroina, »
“On te donne une table pour festoyer,
Et tu fais du vin ton eau à boire, “
Whitiser : ity voambolan'ny frantsay-kameroney ity dia fifangaroan'ny mpamaritoetra white ( fotsy amin'ny fiteny anglisy) sy ny tovana -iser. Izy ireo mitambatra no manome ny matoanteny ampiasaina ao Kamerona entina manondro ireo izay nandray ny fiteny frantsay ho toy ny fiteny mahazatra ampiasaina miaraka amin'ny lantom-peo eorôpeana, ka manilika ny fitenindrenin-dry zareo na ireo fiteny nasiônaly. Ilay voambolana dia mitondra mankany amin'ny dingan'ny fanomezana loko tandrefana ireo fomba fanao sy fahazarana ara-pitenenana any amin'ireo firenena afrikàna sasany.
Raha an-dry zareo Kameroney irery ny fampiasàna ny matoanteny Whitiser, misy firenena hafa ao amin'ilay tanibe kosa mampiasa fehezankevitra hafa entiny miresaka momba izany, araka ny voalazan'ity sombin-dahatsoratra avy ao anaty rakibolana an-tambajotra “La langue française” ity:
“Whitiser” no iantsoana azy ao Kamerona, “Chokôh” no anarany ao Côte d'Ivoire, ary ao Gabon dia “Gorger”, any Martinika dia antsoina hoe “Broder”, ary ianao ka! ovainao koa ve ny lantompeonao mba hiresahana toy ireo “fotsy kely” ? (…)
Ny whitisation no lohahevitry ny famelabelarana hakàna diplaoma ‘doctorat’ nataon'i Suzie Telep, vehivavy Frantsay manam-piaviana kameroney, izay miresaka izany ao anatin'ity lahatsary ity, navoakany ao amin'ny fantsony YouTube :
Krep : Ny voambolana breziliàna “krep” dia aingampanahy avy amin'ilay “crêpe” malaza, matetika ampifandraisina amin'i Bretagne, faritra ao andrefan'i Frantsa. Saingy somary hafa ilay dika breziliàna – izay sakafo maivana fa tsy tena sakafo. Amin'ny fomba hafa no anomànana ilay feta fanaovana “krep”, ary sisihana frômazy breziliàna, sôkôlà, na voankazo toy ny goavy. Azo atao ny mividy azy eny amin'ireo tranoheva eny an'arabe na any anatin'ireo kianja.
Misy ihany koa fomba fikarakaràna iray hafa malaza any avaratra-atsinanan'ilay firenena, karakaraina avy amin'ny lafarinina mangahazo ka manome azy endrika hafa, araka izany; beiju no anaran'izy io.
Raha toa ianao manana voambolana na fomba fiteny hozaraina, mba ho entina haseho ao anatin'ny fizarana ataonay “An'ny voambolana ny fitenenana- Les mots ont la parole”, mifandraisa aminay: filip.noubel@globalvoices.org na jean.dedieusovon@globalvoices.org
