Ireo mpikambana ao amin’ny Komity Solontena Maharitry ny Vondrona Afrikanina ao amin’ny foiben’ny Vondrona Afrikanina. Sary avy amin'ny pejy X an'ny Vondrona Afrikana, nahazoana alalana.

Avy amin'i Mohamed Mohamud

Noraisin'ny Vondrona Afrikanina (UA) [mg] ny lohahevitry ny taona 2025 hoe “Ny Rariny ho an'ny Afrikana sy ny Vahoaka Taranaka Afrikana amin'ny Alalan'ny Fanonerana,” fanoloran-tena hanarina ny tsy rariny ara-tantara nateraky ny fanandevozana [mg], ny fanjanahantany [mg] ary ny fanavakavahana bambaray. Kinendrin'ity hetsika ity ny hankatoavana sy hanitsiana ny fiantraikan'ny tsy rariny mitarazoka amin'ny fiarahamonina Afrikana maneran-tany .

Fototr'ity hetsika ity ny famerenana amin'ny laoniny ny fitantarana Afrikana. Efa an-taonjatony no notakotakonana sy nasehon'ny fanjanahantany mbamin'ireo fomba fijery hafa ivelany tsy araka ny tokony ho izy i Afrika fa nosoritana ho ntaolo sy ambany. Natao ireo fanehoana ireny hanamarinana ilay fampanompoana sy fanararaotan'ny mpanjanaka.

Afrikana mpanoratra sy mpilaza tantara

Niasa tamin'ny famoronana literatiora maneho ny zavatra tena niainan'ny vahoakany ny Afrikana mpanoratra sy mpilaza tantara sasany. Nifanandrina tamin'ny anganom-panjanahantany izy ireo ary nanamafy ny haren'ny lova ara-kolontsaina ao amin'ny kaontinanta.

Anisan'izany i Ngũgῖ wa Thiong'o avy ao Kenya, feo sahisahy ho amin'ny fialan'ny literatiora Afrikana amin'ny fanjanahantany amin'ny fampiasana ny teny Afrikana ho vato fehizoron'ny fikojakojàna sy fampiroboroboana ny fomba fitantara vazimba teratany.

Mpanoratra teraka Afrikana-Tatsimo malaza eran'izao tontolo izao i Bessie Head ary ohatra mamirapiratry ny mpilaza tantara iray nitaratra ny vahoakany araka ny zavamisy indrindra. Milaza fanehoana saro-pady ny fiainana ambanivohitra any Botswana ny sangan'asany “When Rain Clouds Gather”, ary misy sesitany, mari-panondroana (ny maha-izy azy) ary fiavotan-tena ao anatiny. Ao amin'ny asa sorany izy no mitaratra amin'ny jiro ny tolon'ireo vondrom-piarahamonina samihafa ary mangady lalina ireo olana goavan'ny rariny ara-tsosialy sy ny fahasarotan'ny tetezamita mivoaka ny fanjanahantany. Mijanona ho porofo matanjaka amin'ny zava-misy iainan'ny fiarahamonina Afrikana ny sangan'asany.

Nahoana ny Afrikana no tsy maintsy milaza ny tantarany manokana

Mihamivoitra amin'ity taona 2025 ity ny maha-zava-dehibe izany filaza tantara izany hatramin'ny nanasongadinan'ny Vondrona Afrikana (VA) ny fanonerana — dingana iray manoritra feno ny tsy maintsy hakàn'ny Afrikana feno ny fahefany milaza ny tantarany. Ny manarina ny tsy rariny ara-tantara dia tsy vitan'ny hoe mamerina amin'ny laoniny ilay fitaovana ihany, fa averina amin'ny laoniny ihany koa ny fahamendrehana sy ny mari-panondroana. Noho izany, ny filazàn'ny Afrikana ihany ny tantarany no ahafahany sy ny vahoaka taranaka afrikana miatrika sy (manaisotra) ny fahasimbana tsy voakosoka navelan'ny fanjanahantany sy ny fanandevozana tamin-dry zareo.

Ankilany, manampy amin'ny fiarovana ny vakoka ireny tantara ireny. Niorina tamin'ny lovantsofina nandritra ny fotoana ela ny ankamaroan'ny kolontsaina eto Afrika, ary avy amin'izany no nampitàna isa-taranaka nifandimby ny fahalalàna, ny soatoavina ary ny tantara. Hanampy amin'ny fiarovana azy ireo manoloana ny fanatontoloana sy ny fampitoviana loko ara-kolontsaina ny fanoratana ireny tantara ireny amin'ny endrika printy sy ankihy (nomerika) mandritra ny vanim-potoana maoderina. Zava-dehibe izany amin'ny fitazonana ny maha-isafatsiroa ny vahoaka Afrikana sy ny vondrom-piarahamoniny, ka hiteraka fahatsapam-pitohizana sy fahatezàna.

Ny fiantraikan'ireo goavan'ny literatiora afrikanina sasany

Manamafy izany bebe kokoa azy ny fankatoavana maneran-tany ny literatiora afrikanina. Nalaza maneran-tany ireo mpanoratra toa an'i Chinua Achebe sy Chimamanda Ngozi Adichie, nametraka ny tantara afrikana ho eo amin'ny faribolan'ny literatiora manerantany. Voatohitra araka izany ireo fitsarana an-tendrony, voatsipalotra ihany ny ao anatin'ny fiarahamonina afrikana, ahafahan'ny mpamaky eran'izao tontolo izao miditra kokoa amin'ny kaontinanta noho izay arantiranty.

Voavolan'i chebe sy Adichie ny mari-panondroana afrikana amin'ny eritreritra sy ny teny, mamonto ao amin'ny vondrom-piarahamonin-dry zareo ny hevitra fiavotan-tena. Nanohitra tsy ankivilivily ny fombam-pitenim-panjanahantany tamin’ny alalan’ny bokin-tantarany mitondra ny lohateny hoe “Things Fall Apart” i Achebe, izay nalaza ho rain’ny literatiora afrikanina. Tamin'ny fanoritsoritana ny fiarahamonina Igbo talohan'ny fanjanahantany tamin'ny endriny feno i Achebe no niezaka namerina amin'ny laoniny ny tantara sy ny kolontsain'ny Afrikana navilan'ny fomba fijery tandrefana. Ahitana taratra ny fahamendrehana sy ny haren'ny fomban-drazana afrikana ny asany ary mampihanjahanja ny fitaoman'ny fanjanahantany nanapatapaka, ka izany no nahafahan'ny mpamaky mifandray amin'ny lova iombonana.

Toy izany koa, noraisin'i Adichie ho amin'ny ankehitriny tamin'ny sanganasany izany lova izany. Nalaza tamin'ny tantara nosoratany ny “Half of a Yellow Sun,” izay nitondrany maso ara-tantara izay nitranga tokoa tamin'ny Ady tao Biafrà, Nizeria. Derain'ny fitantaran'i Adidchie ny fahazakàn'ny vondrom-piarahamonina afrikana; asehony ny fanavatsavàn'olon-tsotra ireo fanamby tsi-mahazatra. Navoitrany kokoa ny fitomboan'isan'ny traikefa afrikanina, miady amin'ny hevi-draikitra (fitsarana an-tendrony), ary ny fanamafisana  indray ilay mari-panondroana mavitrika sy mivoatra.

Endrika famerenana amin'ny laoniny ara-pahaizana sy ara-kolontsaina ny filaza tantara, amin'io odidina (toe-javatra) io. Raha afaka mamaha ireo hantsana ara-toekarena ny fanonerana ara-bola, dia atrehin'ny filaza tantara ireo tsy-rariny mihatra amin'ny vahoaka afrikana. Omeny alalana ny fanitsiana ireo rakitra ara-tantara, ny fankalazàna ny zava-bita afrikana, ary ny fankatoavana ny fandraisan'ny kaontinanta anjara amin'ny sivilizasiona manerantany.

Manainga fanahy ireo taranaka ho avy ihany koa ireny tantara ireny. Ho an'ny tanora afrikanina na taranaka afrikanina, manome ny fototry ny fampivoarana fankatoavan-tena ny fahafahana mitaratra indray mandeha ny tantaran'izy ireo sy ny kolontsaina naseho. Tena ilaina tokoa izany fanomezam-bahana izany mba hananganana mpitarika sahy miseho amin'ny lovany ary hitondra fanovana amim-pireharehana eo amin'ny vondrom-piarahamonin'izy ireo.

Ifantohan'ny lohahevitry ny VA taona 2025 ihany koa ny firaisankina eo amin’ny Afrikanina sy ny ampielezana. Afa-mihoatra ny fanakanan'ny halavirana sy ny kolontsaina ho (lasa) mari-panondrona tokana tsy voasakan-tsisitany ireo tantara zaraina. Ilaina izany firaisankina izany handrisihana ezaka mankany amin'ny rariny mamerina amin'ny laoniny, ka heno sy mahazo lanja avokoa ny feon'ireo afrikana sy ny vahoaka taranaka afrikana.

Satria nambaran'ny Vondrona Afrikana ho taonan'ny “Rariny ho an'ny Afrikana sy ny vahoaka taranaka afrikana amin'ny alàlan'ny Fanarenana indray” ny taona 2025, dia mihazava-dehibe hatrany ny anjara asan'ny Afrikana mpanoratra sy mpilaza tantara. Amin'ny fampivoarana izany zavakanto izany, atrehin'ireo mpitantara ireo ny fanehoana ara-tantara diso, ny fikojakojàna ny kolontsaina ary ny fanomezana vahana ny taranaka hoavy. Tena ilaina ny fandraisan'izy ireo anjara amin'ny hetsika mivelatra kokoa amin'ny rariny manonitra, manome antoka fa ny Afrikana sy ny tarana Afrikana no mamaritra ny tantarany manokana, ary amin'ny fanaovana izany, dia mametraka ny toerany ara-drariny eo amin'ny tantaran'izao tontolo izao.