Sary avy amin'i Arzu Geybullayeva tao amin'ny Canva nampiasana ny pikantsary avy amin'ny +90 official ao amin'ny TikTok sy Akbelen ilk değil | Ağaçlar kimin için kesiliyor? ao amin'ny YouTube. Fampiasana ara-drariny.

Isan-taona ny BBC manambara lisitr'ireo vehivavy 100 manainga fanahy sy manana dindo manerana izao tontolo izao. Tamin'iny taona nivalona iny, ao amin'ny sokajy “Mpisavalalana ara-toetrandro”, i Nejla Işık, filohan'ny vohitra Ikizkoy avy ao Torkia. Ao anivon'ny fanentanana momba ny tontolo iainana manohitra ny fandripahana ala ao amin'ny alan'i Akbelen ao amin'ny faritanin'i Muğla ny vohitra sy ireo vehivavy [mg] ao aminy.

Vohitra İkizköy

Miorina manakaiky ny alan'i Akbelen ao amin'ny faritanin'i Muğla atsimoandrefan'i Torkia ny tanànan'i İkizköy. Nanomboka tamin'ny taona 2019, niezaka nisoroka ny fandripahana ala ao amin'ny alan'i Akbelen ny mponina ao an-tanàna, saingy niharan'ny famoretana.

Tamin'ny Jolay 2023, nifindra hanapaka hazo tao amin'ny alan'i Akbelen ny orinasa roa — Limak Holding sy İÇTAŞ Enerji — izay mifandray akaiky amin'ny antokon'ny Fitsarana sy ny Fampandrosoana (AKP). Nanaraka izany ny fanapahan-kevitry ny Minisiteran'ny Fambolena sy ny Ala mba hanolotra tany misy ala 740,000 metatra toradroa ho an'ny YK Energy — orinasa iraisan'ny Limak sy İÇTAŞ — hitrandraka ny ignite tamin'ny Aprily 2021.

Fotoana fohy taorian'ny namotehana ny ala, lasa sariohatry ny fanoherana eo an-toerana ny vondrom-behivavy iray avy ao an-tanànan'i İkizköy. Anisan'izany i Nejla Işık. Tamin'ny antsafa iray nifanaovana tamin'ny Fayn Studio, seha-baovao anjotra Tiorka iray, no nilazan'Işık fa nanome fanantenana vaovao sy hirika andrenesan'izao tontolo ny tolona ataon-dry zareo ny nahatafidirana ho ao anaty lisitra. Hoy izy talohan'ny nahapotika ny ala: “Nanana vohitra mampanofinofy izahay. Notapahin-dry zareo ny elatray ary nataony nangirifiry izahay. Enga anie ka ho velona ny alanay, ary tsy tao anatin'io lisitra io aho. Tena nino izahay fa afaka nanavotra ny alanay, niady mafy, ary tsy nilavo lefona, fa tamin’ireo hazo ireo, natapahin-dry zareo koa ny fahasambaranay hiaina.”

Nandritra ny fifidianana isam-paritra tamin'ny Marsa 2024, voafidy ho vehivavy mukhtar voalohany tao an-tanàna na filohan'ny tanàna i Işık.

Tombontsoa ara-barotra

Ao Torkia, tsy laharam-pahamehana ho an'ny antoko eo amin'ny fitondrana ny fikolokoloana toerana maitso, ary tsy ananany ny politikam-piarovana ara-tontolo iainana araka ny tokony ho izy.

Voafaritra tsara fa fotoana nampivadika ny AKP ho tsy tia resaka ara-tontolo iainana  ny famoretana tamin'ny taona 2013 [mg] nahazo ny vondron'ny mpiaro ny tontolo iainana mikiry ny tsi-hanimbana an'i Gezi Park. Nanomboka teo, betsaka ny hetsi-panoherana  nipoaka nanerana an'i Torkia [mg], izay matetika nomanin'ny mponina ao an-toerana izay miezaka miaro [mg] ireo toerana maitso sisa tavela ary misoroka ny fanitarana ireo toby famokarana herinaratra. Na izany aza, noho ilay governemanta tsy manana vina maitso, laharam-pahamehany ny toekarena ka tsy raharahany ny tontolo iainana, ary avelany ny orinasa hameno ny kitapom-bolany ireo orinasa ka manimba ny olom-pirenena tsotra, misy eto ny tolona manao izay ijanonana.

Ohatra mahamenatra amin'izany ny fandripahana ny alan'i Akbelen nanomboka tamin'ny Jolay 2023. Tsy nety nanaraka ny didim-pitsarana nampiato ny tetikasa ireo orinasa nahatonga ny fandripahana ala.

Noraketin'ny seha-baovao iray ao an-toerana, ny Fayn Studio, miaraka amin'ny horonan-tsary mampiseho ny fandripahana ala tsikelikely ny halehiben'ny fahapotehan'ny faritra ala nandritra ny 10 taona farany tao Muğla.

Nandritra izany fotoana izany, niampanga ireo mponina tao an-tanàna ho mpihantsy ny antoko National Movement (MHP), mpiara-dia amin'ny antoko AKP. Tao amin'ny fanambaràna iray namely ireo mpanao fihetsiketsehana, nanoritsoritra azy ireo ho jiolahy sy mpampihorohoro miezaka “handrava ny fandriampahalemana anaty” ao Akbelen i Devlet Bahçeli lehiben'ny MHP. Mampihomehy, ampangain‘ny mponina sy izay rehetra nanatevin-daharana azy ireo ho manao toy izany koa ny fitondrana.

Amin'ireo tobim-pamokarana herinaratra 35 mandeha amin'ny arintany maneran-tany, telo amin'ireo no miasa ao Muğla — Yatağan (niasa nanomboka tamin'ny taona 1982), Yeniköy (niasa hatramin'ny taona 1986), ary Kemerköy (niasa nanomboka tamin'ny taona 1993). Samy namidy tamin'ny tsy-miankina avokoa telo ireo tamin'ny taona 2014. Novidian'ny YK Energy, orinasa iraisan'i Limak Holding sy İÇTAŞ Enerji i Yeniköy sy Kemerköy. Na i Limak na İÇTAŞ dia samy fantatra amin'ny fifandraisany amin'ny governemanta mitondra i .

Hatramin'ny niovan'ny ozinina fitantanana, kely ny nataon'ireo orinasa ireo hiatrehana ny vokadratsin'ireo ozinina ara-pahasalamana sy tontolo ainana. Navitrika ireo mponina ao an-toerana nandrakitra ireny fiantraikany ireny tamin'ny tatitra teo an-toerana sy iraisam-pirenena. Tsy nanakana ny minisiteran'ny Angovo sy ny Harena voajanahary ihany koa ireo fiantraikany ireo hamoaka fitsipika vaovao tamin'ny marsa 2022 nanokatra ny tanin'oliva voajanahary ao amin'ilay faritra hanaovana asa fampivelarana sy nanoka-baravarana hitrandrahana jiro maitso hiasan'ny ozinina mpamokatra herinaratra.

Tamin'io volana io ihany, faninefany ny Minisiteran'ny Tontolo Iainana, ny Fanajariana ny Tanàna, ary ny Fiovan'ny Toetrandro nanao fanitsiana ny fitsipika mifehy ny faritra voajanahary arovana ( valan-javaboarim-pirenena, valan-javaboary, faritra arovana ara-tontolo iainana, ary tany mando), nanokatra ireo faritra ireo ho azo anaovana fitrandrahana sy fanorenana. Nambara nandritra ny raharaham-pitsarana nitorian'ny mponina tao an-tanànan'i İkizköy ireo fanapahan-kevitra ireo. Tsy niraharaha ny fanoheran'ny mponina ny minisiteran’ny Fambolena sy ny ala tamin’ny fanomezana ny ala manana velarantany 740.000 metatra toradroa mba hitrandrahana arintany miendrika hazo (lignite).

Tamin’ny fanambaràna nosoniavin’ireo fikambanana ara-tontolo iainana 16 tsy miankina amin’ny fanjakana tamin’izany fotoana izany, dia voalazan'ireo nanao sonia fa “Tsy tokony havela ny fandripahana ala hahafahan'ny orinasa mpamokatra herinaratra avy amin'ny solika (hafanana) manohy ny asany, izay miteraka fahafatesana aloha loatra ary iray amin’ireo antony lehibe mahatonga ny krizy ara-toetr’andro. Azo atao ny miady amin'ny krizy amin'ny toetr'andro amin'ny alalan'ny fiaraha-miasa amin'ny natiora, fa tsy miady aminy. Tsy afa-manao sorona ny ala isika, izay maneho ny antsasany mahery amin'ny etona karbonika (CO2) navoakantsika tao anatin'ny 10 taona farany, hitsanganan'ny orinasa mpamokatra arintany izay manohintohina ny faritra voajanahary, ny toetr'andro ary ny fiainan'ny zavamananaina rehetra. ”

Tao anatin'ny taona vitsivitsy izay, nizaka voina voajanahary i Torkia sy krizy ara-tontolo iainana [mg] toy ny haintany [mg], afo tsy voafehy, tondra-drano sy fihotsahan'ny tany, ary nisy horohoron-tany nandravarava tamin'ny Febroary 2023. Lohatenin-gazety isaky ny vanim-potoana mafana ny fahamaizana ala. Nilaza ny manam-pahaizana manokana fa na dia mety hanana anjara toerana lehibe aza ny fiovaovan'ny toetrandro na ny hatsiaka/hafanana tafahoatra, dia vokatry ny tsy fahaizana mandrindra sy ny fanapahan-kevitra diso noraisina teo anivon'ny governemanta ihany koa izany.

Araka ny tatitry ny Climate Transparency ao Torkia, manohy amin'ny famokarana ny 30 isanjaton'ny herinjiro amin'ny alalan'ny arintany ity firenena ity. Nanampy ny tatitra hoe: “Na dia nihena aza ny famokarana herinjiro tamin'ny arintany tamin'ny taona 2021–2022, dia tsy mikasa ny hanaisotra ny arintany i Torkia ary manana fantsondava vaventy mahazaka arintany 20,4 GW eo ho eo, izay mametraka azy ho fahenina maneran-tany. Nisokatra tao Hunutlu tamin'ny Jona 2022 amin'ny vongam-pitrandrahana voalohany ny orinasa mpamokatra arintany 1,3 GW vatsian'i Shina. Na dia nihena 63 isanjato aza ny fatran'ny arintany raha oharina tamin'ny taona 2020, mba hamerana ny fitomboan-kafanana ho 1,5 degre Celsius na hanatrarana ny tanjon'i Torkia hamoaka etona mangetsa hafanana ho aotra amin'ny taona 2053, dia tsokony tsy hisy orinasa mpamokatra arintany vaovao hatsangana.

Tamin'ny Oktobra 2021, dimy taona taty aoriana i Torkia vao nankatoa ny Fifanarahan'i Paris vita tamin'ny taona 2015, izay nametraka tanjona hametra ny fiakaran'ny maripana eran-tany ho 1,5 degre Celsius. Tamin'izany fotoana izany koa i Tiorkia nanambara ny tanjony hanatratra famoahana etona ho aotra amin'ny taona 2053.

Araka ny Climate Action Tracker, “tsy ampy mihitsy” ny ezaky ny firenena hanatrarana ny tanjon'ny Fifanarahan'i Paris. Ary tsy madio ny kinasa hankatoa ny Fifanarahan'i  Paris. Notapahina ny hevitra taoriana kely nahazoan'ny Filoha Recep Tayyip Erdoğan antoka fanohanana ara-bola avy amin'i Frantsa, Alemaina, sy ireo Fikambanana Iraisampirenena mifamatotra amin'ny Banky Mondialy mikendry hampindram-bola orinasa tsy miankina ary ny Banky Eoropeana ho an'ny Fanarenana sy Fampandrosoana, araka ny tatitry ny Politico sy ny Reuters. Teo aloha i Ankara nilaza fa ny antony tsy nanasoniany ny fifanarahana dia ny fanasokajiana tsy ara-drariny. Voasokajy ho ao amin'ny vondron'ny firenena Tovana I i Torkia — izany hoe firenena “mandroso” na “indostrialy” — izay nanakana azy tsy hikatsaka famatsiam-bola, tsy toy ireo firenena voasokajy ho “andalam-pandrosoana”.

Ho an'i Işık, mitohy ny tolona. “Adin’ny zo hiaina am-pilaminana eto an-tanànakely misy anay, mandà izay atsindry anay, nopotehin-dry zareo tamin’ny herintaona ny antsasaky ny alanay nefa tsy hitany ny arintany nantenainy. Fa tsy very fanantenana na fahatapahan-kevitra izahay,” hoy izy tamin'ny resadresaka nifanaovana tamin'ny fampahalalam-baovao ao an-toerana.