Sary asongadina amin'ny alàlan'ny Canva Pro.

Nosoratan'i Edgar Lewis

Taorian'ilay Rivodoza nahery vaika Beryl tamin'ny Jolay lasa teo, marobe ireo Jamaikàna naneho ny hatezerany nanoloana ny fiakaran'ny vidin-jiron-dry zareo, nitaraina hoe maka tafahoatra amin-dry zareo ilay orinasa tokana mpamatsy herinaratra ao amin'ny firenena, ny Jamaica Public Service Company (JPS). Tsy maintsy nitondra ny raharaha tany amin'ny Office of Utilities Regulation (OUR), birao mpanaramaso tsy miankina, ny ministra misahana ny angovo, Daryl Vaz. Nanosoka hevitra ny OUR hoe ireo mpanjifa nahazo lazambidy (faktiora) tamin'ny Jolay dia tokony hanalàna 40 isanjato ny lazambidy tamin'ny Aogositra.

Sasha Williams, izay mitantana trano fisotroana iray ao amin'ny faripiadidiana ambanivohitr'i Portland ao atsinanan'ilay nosy, dia isan'ireo niharan'ny fidangan'ny vidin'ny herinaratra. “Efa an-taona maro izao, vola be mihitsy no aloako amin'ny herinaratra, ary misy zavatra tokony hatao maika momba azy io,” hoy izy tao anaty resadresaka iray. “Ary ny tena ratsy indrindra dia mpanjifa ara-barotra koa aho, ary mandoa sarany ambony kokoa. Manohintohina ny fandraharahàko ilay faktioran-jiro lafo.”

Tsy vao sambany tao Jamaika no nisy ny fitarainana tahàka izany momba ny vidin'ny herinaratra. Raha ny marina, efa zava-mahazatra ny fisehoan-javatra tahaka izany, satria Jamaika dia manafatra ny solika rehetra ampiasainy hamokarana herinaratra sy ho an'ny fitaterana. An-taona maro ny fanjakana no efa nikaroka fomba hafa mba hanampiana amin'ny fampihenana ny fiakaran'ny vidin'ny herinaratra. Nifantohana betsaka ny resaka angovo madio toy ny herin'ny masoandro, saingy nisy onjam-piovàna, satria marobe ireo olona nitrandraka ny fampiasàna ny angovo avy amin'ny ranomasimbe Karaiba, izay manodidina ilay nosy.

Roa azo havaozina toy izany no tobim-pamokarana ahodin-drivotra eny an-dranomasina sy ocean thermal energy conversion (OTEC) – toeram-pamadihana ny hafanan'ny ranomasina ho angovo. Ankoatry ny fampidinana ny vidin'ny herinaratra, toy ny vahaolana tsy azo ihodivirana ho an'ireo mpanjifa ireny angovo azo havaozina avy eny an-dranomasina ireny no sady manampy amin'ny fiahiana ny tontolo iainana.

Ireo tobim-pamokarana ahodin-drivotra dia mampiasa tiorbina napetraka eny an-dranomasina na eny anaty farihy lehibe misy rivotra mahery mba hiteraka herinaratra. Tariby mipetraka amin'ny fanambanin'ny ranomasina no ampitàna ho eny an-tanety ny herinaratra novokarina. Mandritra izany, ny OTEC dia mamokatra herinaratra amin'ny alàlan'ny fampiasàna ny tsy fitoviana maripàna anatin'ny rano mafàna ety ambony sy ny rano mangatsiaka any anaty lalin'ny ranomasina. Idealy io ho an'ireo faritra trôpikaly toa an'i Karaiba, izay mety hafàna kokoa ny rano ety ambony raha miohatra amin'ny ao anaty ranomasina, miteraka fiovaovàn'ny maripàna.

Nambaran'i Ricardo Case, talen'ny sampan'asa momba ny injenieria ao amin'ny JPS, fa tena lafo be ny fananganana orinasa tahàka izany, ary ho an'ny asa goavana be tahàka izany dia mila fanohanana ara-bola goavana avy amin'ireo masoivoho iraisampirenena ny fanjakàna. Araka izany, hoy izy, mety tsy ho azo tanterahana amin'izao fotoana izao izy ireny, raha tsy misy famatsiambola be efa vonona. Nambarany ihany koa fa noho ny halafon'ny fametrahana azy, tsy hampihena ny vidin'ny herinaratra ao Jamaika anatin'ny fotoana fohy ny tobim-pamokarana ahodin-drivotra sy ny angovo alaina amin'ny onja. Any aorian'ny 15 taona eo ho eo, hoy izy nanohy, vao mety hahita ny fidinan'ny vidiny ireo mpanjifa, fa tsy alohan'ny fiverenan'ny fampiasambola natao taminy.

Ho an'i Case, mba hanampiana ny famatsiambola an'ilay tetikasa dia  afaka mikaroka famatsiambola amin'ny alàlan'ny fiarahamiasan'ny fanjakana sy ny tsy miankina ny governemanta jamaikàna, na manandrana miditra amin'ireo famatsiambola maitso, vola famatsiana ny fahafaha-mizaka ny fiovàn'ny toetrandro. Mitovitovy amin'izany, ny fampidirana anatin'ny tsenambola na ny findramambola amina taha miovaova mandritra ny 10 taona dia mety hanampy amin'ny fandoavana ny vidin'ilay tsimok'orinasa. “Mila famatsiambola iray vaovao hafa ihany koa ny fandraisana an-tànana ny sanda lafon'ny fikojakojàna,” ho izy nanazava, ” ary mety tsy hiteraka tombony ara-bola araka ny tokony izy ilay tetikasa mba hitohizany amin'ny fomba maharitra.”

Duane Rowe, matianina manampahaizana momba ny ambana ara-angovo sy mpahay toekarena momba ny angovo, manana traikefa tanaty tetikasan'angovo isankarazany iraisampirenena, no nampita ny fihetsehampony hoe mety hahatonga ireny teknôlôjia ireny ho lafobe ao anatin'ny fotoana fohy ny sandan'ny fampiasambola ambony be sy ny filàna famatsiambola goavana. Na izany aza, inoany fa raha toa mahazo ny fanohanana ara-bola sahaza azy avy amin'ny famatsiambola iraisampirenena ireny tetikasa ireny, dia mety   hahitàna tombony amin'ny hoavy.

Tamin'ny fanindriana fa ny teknôlôjia rehetra dia mandalo ny làlan'ny fianarana sy traikefa daholo — toy ny tranga ho an'ireo loharanon'angovo hafa azo havaozina, toy ny azo amin'ny herin'ny masoandro — soso-kevitr'i Rowe ny hoe ireny tolotra vaovao ireny dia mety ho tonga any amin'ny fifandanjan'ny tambajotra ny farany. Ny zotram-pianarana sy fakàna traikefa dia mifototra amin'ny petra-kevitra hoe arakaraky ny anaovanao ny zavatra iray no hahatsara kokoa anao amin'ny fanaovana izany. Noho izany, arakaraky ny hivoaran'ny teknôlôjia iray manokana no hihenan'ny fampiasambola sy ny sandan'ny fandaniana aminy amin'ny hoavy. Hisy ny fifandanjan'ny tambajotra rehefa afaka mamokatra herinaratra amin'ny sandany mitovy na latsaky ny an'ireo loharano hafa ao anatin'ny tambajotra ireo loharanon'angovo azo havaozina.

Ny fanasongadinana hoe “ry zareo Alemà dia nanao tetikasa goavana momba ny rivotra sy ny masoandro fony izy ireny lafo be, izay nanampy nanosika ny fampidinana ny vidin'ny teknôlôjia rehefa nandeha ny fotoana,” dia naminavina i Rowe hoe “tokony hanaraka zotra mitovy amin'izany ireo teknôlôjian'ny angovo mifototra amin'ny ranomasina.” Amin'ny teny hafa, raha ampy ny famatsiambola dia mety ho tombony izy ireny mandritra ny fotoana maharitra. Ao Eorôpa, hatrizay ny feed-in tariffs, dia nanamora ny fampiroboroboana ireo tetikasa angovo azo havaozinarafitra pôlitika iray ho fandrisihana ny famokarana azy ireny.

Ho an'i Rowe, heveriny fa ny masoandro no hamarana ny lalao, izay mamokatra angovo betsaka kokoa manerantany amin'izao fotoana izao, hoy izy, saingy tsy laviny koa fa in-dray andro any, mety hitombo ao anatin'ny tambajotra ao Jamaika ny anjara toeran'ireo angovo azo avy amin'ny ranomasina. Nomarihany ihany koa fa ireny angovo azo havaozina ireny dia heverina ho mifameno fa tsy mifaninana.

Raha avy amin'ny fomba fijerin'ireo mpanjifa, tohanan'i Williams ilay fomba fijery hoe tonga ny fotoana ho an'i Jamaika tokony hisaintsainany lalina ny fampiasàmbola amin'ny angovo azo havaozina: “Mila zavatra hafa isika; mila mitady vahaolana ny governemanta, toy ny famokarana herinaratra avy eny an-dranomasina. Tsy mamokatra solika isika, ary izany no tena antony mahalafo be ny herinaratra. Raha misy olona maromaro mampiasa endrika angovo hafa dia hampihena ny vidiny izany, ary mety tsy ho lafo be ny lazambidy.”

Singa iray tena goavana tokony horaisin'i Jamaika anaty kajikajy, hoy izy, ny fiarovana ny fampiasambola tahaka izany tsy ho simban”ny rivodoza sy ny onja ateraky ny tafiotra mahery. Ny fandrafetana ara-teknika ho afa-miatrika ny rivodoza sy ireo fepetra ara-toetrandro faran'izay henjana dia tokony handray anaty kajiny ireo fepetra rehetra ary hohamafisina hiatrika azy ireny. “Misy zavatra sasantsasany afaka ho voavahan'ny fandrafetana; ny hafa ilàna fepetram-piasàna manokana hiarovana ny toby famokarana. Amin'ny ankapobeny, atsahatra ireo toby famokarana ary arovana amin'ireo onja vaventy sy ny rivotra ireo fotodrafitrasa; mety ho afaka ampiharina eto koa izany,” hoy izy nanazava.

Raha momba ny fiantraikany ara-tontolo iainana, notsipihan'i Rowe fa alohan'ny hanombohan'ny tetikasa tahaka izany, tokony hanao tombana amin'ny antsipirihany momba ny tontolo iainana. “Araka ny fahazoako azy, tsy [misy loatra] ampahany manimba ao anatin'io teknôlôjia io,” hoy izy. “Teknôlôjia mampiasa mekanika io. Tsy toy ny hoe manana loharanon'angovo mampiasa solika ao ambanin'ny ranomasina ianao, na fandotoana goavana ateraky ny solika. Tena fotodrafitrasa mekanika tokoa, [noho izany] heveriko fa mety tena  hifandrindra amin'ny tontolo iainana izy io, ary tsy ho goavana ny fiantraikany ara-tontolo iainana. In-dray mandeha indray, zavatra iray tokony hanaovana tombana amin'ny sehatra goavana io.”

Ankoatra ny fiantraikan'ny vidin-tsolika midangana, nitady hevitra i Jamaika mba hifehezana ny fampiasàny solika fôsily, izay mampitombo ny fandefasana entona manafàna ny tany sy manampy amin'ny fiakaran'ny maripàna erantany. Ilain'ny ao Karaiba, izay tena marefo indrindra amin'ny fiovàn'ny toetrandro, ny miditra ami'nny tetezamita mankamin'ny angovo maharitra, satria ireo rivodoza matetika, ny fiakaran'ny haavon'ny ranomasina, ary ireo toetrandro henjana be dia loza mananontanona ny fivelomana sy ny fotodrafitrasa.

Amin'ny fialàna amin'ny solika fôsily ho any amin'ny angovo azo havaozina, toy ny masoandro, ny rivotra ary iteo teknôlôjia ampiasàna ny ranomasina, azon'ireo firenena ao Karaiba atao ny mampihena ny fandefasana entona mampitombo hafanana, ny  manana antoka amin'ny fitoniana ara-angovo, ary manamafy ny fahafahany miaritra ireo loza voajanahary mifamatotra amin'ny toetrandro. Io tetezamita io dia afaka, tsy hoe fotsiny mampihena ny fahavoazana ara-tontolo iainana, fa koa hanome hirika ara-toekarena amin'ny alàlan'ny famoronana asa sy ny fitsitsiana ny vidin'ny angovo ary hitondra hoavy maharitra kokoa sy azo antoka ho an'ilay faritra.