Sary avy amin'i Ethan Zuckerman, nahazoana alalana.

Nandritra ny Fihaonambe Global Voices 2024, natao tany Kathmandu, Nepal, tamin'ity volana Desambra ity, nanatontosa fivoriana maromaro ho an'ny daholobe nandritra ny roa andro izahay. Ity ny famintinana ny fivoriana iray tamin'izany, navoakan'i Ethan Zuckerman voalohany tao amin'ny bilaoginy, ary naverina navoaka eto rehefa nahazoana alalana.

Satria ampahany goavana amin'ny Global Voices ny fandaharana Rising Voices tarihan'i Eddie Avila. Araka ny nambarany, ny Rising Voice dia mikasika ny “fanampiana ireo vondrom-piarahamonina hahavaly ny filàny hanapakevitra ho an'ny tenany” — matetika izany midika ho fitehirizana ny fiteny sy hiantohana ny firoboroboany amin'ny sehatra nomerika. Mpikatroka amin'ny fiteny 20 no niakatra an-tsehatra tany Nepal tamin'ny Fihaonambe Global Voices 2024 mba hiresaka momba ny ezaka fampiroboroboana ny teny.

Misy singa maromaro ny fikojakojana fiteny iray. Ao ny fiantohana fa voankihy ny soratra, mba hahafahantsika mamaky sy manoratra fiteny iray anjotra — mety ho tafiditra ao anatin'izany ny “misavasoritra” (scanning) sy ny “miankihy” (digitizing) boky tsotra, ary ny fandrafetana ireo endritsoratra ankehitriny. (Amin'ny tranga iray, midika hoe fetiben'ny sora-tanana — Callijatra — hankalazana ny sora-tanana amin'ny fiteny Nepaley) izany.

Fa midika hoe miantoka ny fampiasana azy amin'izao andro maoderina izao koa ny fikojakojana fiteny iray. Fomba iray malaza amin'ny fanaovana izany ny fananganana edisiona Wikipedia. Nihaona tamina volanteran'ny Wikipedia Doteli, izahay, izay efa nitaditady lalana tamin'ny taona 2014. Volantera tsy avy amin'ny faritra nitenenana ilay fiteny no nanangana azy io, fa te-hiantoka ny fahaveloman'ilay fiteny. Ankehitriny efa misy ny mpitondrateny Doteli mitantana ny tetikasa, ary tamin'ny taona 2017, dia tetikasa Wikipedia mitokana izy io. Misy rakibolana ankihy ho an'ny fiteny ihany koa.

Tsy azo tsinontsinoavina ireo fanamby ireo – tsy misy na dia iray  aza, soratra nifanarahana ho an'ny Doteli. Ary miteny  fitenim-paritra samihafa ireo mpilatsaka an-tsitrapo ao amin'ny tetikasa. Nanapa-kevitra hamaha ny olana amin'ny asa izy ireo: andao hiara-hiasa ary hijery izay miseho.

Fomba iray hafa ho an'ny fahaveloman'ny fiteny ny fitadiavana ny fisian'ny fiteny iray ao amin'ny Google Translate. Nahare avy amin'ny mpikarakara iray niasa tamin'ny famoronana tahirin-kevitra ampy ho an'ny Nepalbhasa, fiteny ampiasain'ny vahoaka Newar, miasa indrindra indrindra ao amin'ny Lohasahan'i Kathmandu, ary voarahona rehefa nampanjakaina ao amin'ny firenena ny fiteny Nepali, izahay. Tahaka ny fananganana Wikipedia, fomba iray hiantohana ny fiteny iray ho “hita an-tsarintany” maneran-tany ny Google Translate, ary manolotra fotodrafitrasa ahafahan'ny mianatra sy ny tsy mbola za-draharaha afa-mifandray ara-botoaty.

Ny ankamaroan'ny asa nataon'ny Rising Voices nandritra ny taona maro dia miaraka amin'ireo vondrom-piarahamonina any Meksika, Amerika Afovoany sy Atsimo, faritra izay tandindonin-doza ny teny indizeny noho ny fipoiran'ny teny Espaniola ho fiteny (ifandraisana). Manao lahatsary TikTok sy Instagram momba ny zava-mamy sy fanafody nentim-paharazana amin'ny fiteny Yucatec Mayan i Abisag “Abi” Aguilar avy ao amin'ny Quintana Roo, izay mianatra ho mpampianatra amin'ny sekoly fanabeazana fototra. Mitondra ny teny Maya ho any amin'ny sehatra anjotra ary mifameno amin'ny atrikasa ara-javakanto sy asa tanana eo an-toerana izay mamorona tontolo ahafahan'ny ankizy mianatra ny kolontsainy sy manangana tontolo hahatsapan'ny ankizy ho voaro amin'ny fampiasana ny fiteniny ity asa ity.

Sary avy amin'i Ethan Zuckerman, nahazoana alalana.

Niara-niasa tamin’ny Global Voices niaraha-niombon'antoka tamin’ny UNESCO ny Profesora Genner Llanes-Ortiz mba hananganana ny “Iniciativas digitales para lenguas Indigenas” — fisantaran'andraikitra nomerika ho an’ny fiteny indizeny — fonosana amin’ny teny Espaniola sy Anglisy mba hanampiana ny olona hitahiry sy hampiroborobo ny fiteniny. Vokatry ny asa nanomboka ny taona 2014 ny fosonsana, anisan'izany ny fivoriana fanao isan-taona any Meksika izay mampivondrona ireo mpiteny ny teny indizeny mba hanorina rafitra fiarovana ny fiteny:

Facilitar (Manamora)
Multiplicar (Mampitombo)
Normalizar (Mandravona)
Educar (Manabe)
Recuperar (Mamerina)
Imaginar (Misary)
Defender (Miaro)
Proteger (Mitahiry)

Ao anatin'ny rafitra tahaka izao, mampiseho ireo ezaka toy ny sarintanin'ny First Languages ​​(fiteny voalohany) any Aostralia, ireo emojis sy tantara an-tsary mifanaraka amin'ny kolontsaina izay mankalaza ny fiteny sy kolontsaina eo an-toerana i Genner.

Mifarana amin'ny fandraisam-pitenenan'ny mpikatroka amin'ny fiteniny eo an-toerana, sy ny fanazavana ny antony maha-zava-dehibe ny fiteniny ny fotoam-pivorianay . (Manolotra fandikana ny tenin'izy ireo ny efijery iray ao ambadiky ny mpandray anjara). Ireto misy sombiny vitsivitsy:

Amrit Sufi, miteny ao amin'ny teny Angika: “Mahita hoavy aho izay tsy hahatsapan'ny taranaka vaovao ho latsa-danja raha miteny Angika ary hampandroso izany amin-kafaliana.”

Janak Bhatta, miresaka amin'ny fiteny Doteli: “Mitarika ho amin'ny fahafatesan'ny literatiora, ny kolontsaina ary ny sivilizasiona ny fahafatesan'ny fiteny iray. Fahafatesan’ny lova… Toy ny maty an-drano sy manjavona ny fanadinoana ny tenin-dreninao .”

Sadik Shahadu, miteny amin'ny teny Dagbani: Manantena aho fa hahita fivoarana lehibe ho an'ny teny Dagbani amin'ny fampiharana fianarana mandeha ho azy, fanodinana fiteny voajanahary (NLP) ary IA momba ny fiteny toy ny Google translate sy ny ChatGPT.

Umasoye Igwe, miteny amin'ny teny Ekpeye: “Tiako ny hahita ny fiteniko ampiasain'ny mpikambana rehetra ao amin'ny vondrom-piarahamonina misy ahy ho fiteny voalohany amin'ny fifandraisana anjotra sy ivelan-jotra.”

Siya Masuku, miteny amin'ny teny isiZulu: “Ao anatin'ny tokotanin-tsehatra misy ahy amin'ny maha-mpanao tantara an-tsary miasa amin'ny fiteny isiZulu ahy, te-hamorona tantara azo ampifanarahana avy amin'ny printy mankany amin'ny sarimihetsika aho, manome hery ny amaZulu mba handray an-tanana ny ezaka famelomana ny fiteniny, ary miara-hiasa amin'ireo vondrom-piarahamonin'ny fiteny indizeny mba hamorona fandaharana sy fitaovana fampianarana ny fiteny, fikarohana ary akademia.”

Subhashish Panigrahi, miteny ao amin'ny teny Balesoria-Odia: “Mba hampiasana fitaovana nomerika ho an'ny fiteninao, toerana fanombohana tsara ny media sosialy satria manampy anao hifandray amin'ny fiarahamonina, indrindra fa ny tanora.”

Tsaroako tsindraindray ny nitomboan'ny Global Voices sy ny nivoarany hatramin'ny niezahako sy Rebecca MacKinnon hanasongadina bilaogy avy any ivelan'i Etazonia ho an'ireo mpihaino mahay teknolojia ao amin'ny akademia Amerikana sy ny vondrom-piarahamonin'ny asa fanaovan-gazety. Nifantohanay ny fananganana resadresaka ho hitan'ny mpihaino miteny anglisy izahay, indraindray mandika teny, saingy manasongadina ny asa amin'ny teny anglisy hatrany. Nanomboka tamin‘i Portnoy Zheng nandika teny ny tantara avy amin'ny Global Voices no niresahanay momba ny fandikana amin'ny fiteny hafa ny tranonkala.

Ankehitriny mamoaka tranokala amin'ny fiteny (ampolony) ny Global Voices Lingua, ary manolotra servisy fandikan-teny ara-drariny izay ampiasain'ireo mpitarika maro ao amin'ny vondrom-piarahamonin'ny fampandrosoana iraisampirenena sy ny open source. Mpanoratra GV maro no manoratra amin'ny fitenin-drazany ary adika amin'ny teny anglisy, frantsay, espaniola na fiteny hafa maneran-tany. Ary ny asan'ny Rising Voices dia midika fa tsy ny Japoney sy Rosiana fotsiny no tratrarin'ny fiarahamonintsika, fa ny Doteli sy Dagbani.

Ny asan'i Eddie angamba no lavitra indrindra amin'izay asa rehetra nataoko manokana tao amin'ny Global Voices – Miezaka mafy aho mba ho tsara kokoa amin'ny teny Espaniola ary mianatra teny frantsay ampy mba hivezivezena amin'ny fitsidihana matetika ataoko any amin'ireo namana ao amin'ny Sciences Po any Paris. Saingy resy lahatra tanteraka aho fa ny asa ataon'i Eddie sy ny Rising Voices mba hitahiry sy hampiroboroboana ny fiteny maro anjotra no anisan'ny asa lehibe indrindra hatramin'izay avy amin'ny vondrom-piarahamonintsika.