(Fanamarihana: lahatsoratra anglisy nivoaka tamin'ny 6 Novambra 2024)

FSary asongadina avy ao amin'ny Canva Pro.

Raha namakivavy an'i Jamaika ilay Tafiodrivotra Trôpikaly  Rafael, tsy vitako ny tsy hahatsiaro ny faharavàna natrehanay taorian'ny fandalovan'ny Rivodoza Beryl — tafiodrivotra iray goavana nitranga tany am-piandohan'ny vanim-potoanan'ny rivodoza 2024 taty Atlantika — ary tsapako voatery hizara ny tantarako aho.

Tsy dia hoe nampivarahontsana na nanahirana toy ny an'ny hafa no niainako ny Rivodoza Beryl — Andriamanitra mahalala fa goavana sy mitohy ny takaitra navelany — saingy, azoko antoka fa toy ireo vehivavy hafa marobe, niatrika fanamby fanampiny aho: tonga fadimbolana aho tamin'izay.

Tsy tanjon'ity fizaràko traikefa ity ny hanamaivanana ireo fahasahiranana atrehana rehefa tonga fadimbolana, izay vehivavy marobe no miatrika izany isanandro, na ao anatiny na ivelan'ny vanim-potoanan'ny rivodoza. Kanefa, rehefa nanao tatitra momba ireo zavamisy mandritra ny fotoanan'ny fadimbolana ao Karaiba, dia azo antoka fa ireo fanamby niaretako nandritra ny rivodoza dia nanome ahy fahatakarana lalina kokoa momba ilay olana. Mba hazava tsara, TSY ohatra amin'ny vanim-potoanan'ny fadimbolana raha ny zavatra niaretako nandritra an'i Beryl; zara raha endrika kely monja tamin'io traikefa io no niainako nandritra ny fotoana fohy, ary rehefa iverenana dinihana, tena nankasitrahako izany.

Raha nivezivezy nitety ny faritra i Beryl, nandravarava firenena toa an'i Grenada, St. Vincent ary ireo nosy Grenadines, sy ny maro hafa, dia nitodi-doha ho ao Jamaika. Na dia zara fa nitety ny faritra atsimon'ny nosy aza ilay rivodoza dia niteraka tondradrano, famoizan aina, ary faharavam-panànana, nahataonga olona marobe tsy hanana herinaratra — toejavatra iray naharitra herinandro sy volana maro.

Araka ny nambaran'ny  National Hurricane Center (NHC), ny endrika mafy nananan'i Beryl no nanamarika ny fotoana fanindroany nisiana rivodoza Sokajy faha-5 tao Atlantika tamin'ny Jolay (taorian'ny Rivodoza Emily, izay niseho tamin'ny 17 Jolay 2005). Ny rivotra mahery indrindra nentin'i Beryl dia voalaza ho nahatratra 160 mph (mihoatra ny 257 kmH), narahana tafiotra nahery be.

Isaky ny vanim-potoana tsirairain'ny rivodoza, dia ny toejavatra ratsy indrindra foana no eritreretiko raha misy tafiotra mahery tonga ka tsy afaka intsony izahay mahazo ireo loharano izay matetika heverintsika ho toy ny efa zontsika, toy ny herinaratra sy, ny ratsy indrindra, ny rano. Ireny eritreritra ireny no mameno ny saiko satria atahorako ny tsy hanana rano ao anatin'ny fantson-dranoko mba handroako — indrindra fa rehefa tonga ny fadimbolako. Na manana ny hamehako mandrakariva aza aho, tsy misy mahasolo ny rano mikoriana anaty fantsona. Izaho mihevitra azy io ho toy ny fitambarana fahazoana aina sy filàna manana fahafahana mahazo rano tsy misy loto satria an-dalam-pihenàna ny rano mikoriana anaty fantsona — indrindra fa hoe izay fahafahana mahazo azy izay, aterak'ireo tranga mifamatotra amin'ny fiovàn'ny toetrandro.

Mety holazain'ny sasany hoe mora ny mamaha ny olako momba ny rano satria afaka mividy barika ny ankohonako. Na dia vahaolana foana aza izany, dia tsy azo eritreretina raha ny tranga misy anay amin'izao fotoana izao. Vokany, ny zavatra tsara indrindra dia ny mitahiry rano anaty siny mba ho afaka ampiasainay any amin'izay efitra tena ilànay azy — efitrano fandroana sy lakozia. Nampiasainay ihany koa ireo fomba isankarazany fikarakarana rano mba hiantohana ny fiarovana anay.

Nandritra ny taona maro, dia tsara vintana izahay fa nandritra ny rivodoza iray dia tsy tapaka ny fantson-drano, fa tsy nanam-bintana izahay tamin'ny Rivodoza Beryl. Na talohan'ny niantefàn'ilay rivodoza sokajy faha-4 aza dia efa maina ny paompin-dranonay. Ny National Water Commission (NWC) ao Jamaika dia nitatitra hoe “ 70 isanjato tany ho any amin'ireo mpanjifa [no] tsy nanana rano,” ary na sambatra aza izahay fa niverina ny famatsiana rano madio taorian'ny efa ho herinandro, ny sasany mbola nitolona ela kokoa tamin'ny tsy fahampian-drano sy ireo tolotra hafa natao ho an'ny rehetra. Na tsy nahazo aina aza aho, dia nekeko kosa ny tombony nananako.

Araka izany, toy ny inona ny fitambaran'ny fadimbolana sy ny tsy fisian'ny famatsian-drano? Alaivo sary an-tsaina ny fiaretana fanaintainana mafy nefa tsy misy rano any anaty fantsonao mba hidiovanao. Ny hany toerana nisy rano tafiditra dia tafon-trano iray nitete. Nolalaovin'ny rivotra maherin'ilay rivodoza sy ny oram-batravatra tamin'izay tiany hatao ny tranonay. Nampanahy ahy ny amin'izay mety ho fahasimbam-pananana sy famoizana aina, ary raha mbola tam-piomanana araka izay vitako aho, dia tototra ihany koa.

Efa niomana satria ny teo an-tànako dia fitaovana fidiovana ho an'ny vehivavy izay tsy azo averina ampiasaina (salaka/servieta fidiovana), ary hatramina kaopy ekôlôjika fampiasa rehefa tonga fadimbolana sy lamba kely famaohana natao ho ariana rehefa avy nampiasaina. Nananako ihany koa ny rano voakarakara, izay nangoninay, saingy tsy nahazo aina aho. Sarotra ny manao zavatra anatin'ireny toejavatra ireny.

Tsy nahafantatra hoe hafiriana izahay no mety tsy hisy rano, dia voatery aho nitsitsy ny rano voaoangonay — nefa ahoana no hampiasànao rano amin'ny fomba tsy mitanila sy hiantohana ny fahadiovanao, indrindra fa rehefa mandeha be ny fadimbolana? Raha hainao ny fomba hampitomboana ny loharanonao, dia hahita fika ianao — ary azo antoka fa izay no nataoko. Mazava ho azy, tsy nahatsapa mihitsy aho hoe mba nadio araka izay niriako, fa “nanasa izay azo natao,” nanadio ilay kaopy fampiasako rehefa fadimbolana, ary nanary tsara araka ny tokony ho izy ireo servieta fidiovana ary ampy nampahazo azo aina fotsiny ahy ireo lamba kely famaohana avy nampiasaina. Amin'ny ankapobeny dia maharitra andro enina eo ny fadimbolako, araka izany dia niaretako ny tsy fahazoana aina azo lazaina ho fotoana naharitra arakarak'izay tsy nisian'ny rano tonga avy amin'ny fantsonay.

Raha miteny momba “izay azo natao” aho, dia tsaroako hoe niresaka tamin'i Danielle Fraser, izay niteny hoe “Indraindray, tena sarotra be ny hoe ny olona sasany tsy maintsy mampiasa rano tapaky ny siny, na mbola latsaka be amin'ny mahazatra, mba hanadiovana. Araka ny fitenin'ny Jamaikàna ‘Diovinay izay azo atao.’”

Tena asam-batana nandreraka izany rehetra izany — amin'ny fampiasàna ny jiron-tsolikako tao an'efitra fandroana, fampiasàna rano kely araka izay azo atao, ary fitantanana ny fadimbolako fony nandrahona ny tranoko ny orana sy tafiodrivotra. Raha toa mandeha ho azy fotsiny no nanaovako ny  ny zavatra rehetra, ny hany azoko nosaintsainina dia ny hoe “Firy izao ny vehivavy, ankizivavy sy olona mandeha fadimbolana no miaina toejavatra mitovitovy amin'izao, na mety ho ratsy kokoa aza? Ahoana no hiatrehan-dry zareo azy? Manana rano voatahiry ve ry zareo? Manana vokatra fampiasa rehefa tonga fadimbolana ve ry zareo?” Raha jerena ireo zavamisy rehefa tonga fadimbolana, dia efa haiko sahady ny valin'ireo fanontaniana ireo.

Na teo aza ny fahasorenana sy ny rarintsaina vokatr'ilay toejavatra, dia tafavoaka tamin'izany aho niaraka tamin'ny fahatsapàna fahazakàna sy fanantenana. Feno fankasitrahana ireo lesona azoko aho, ary satria izahay mitohy miatrika io fanambin'ny fiovàn'ny toetrandro io, dia mbola antenaiko hatrany hoe azontsika atao ny manangana hoavy iray izay ahafahan'ny olona tsirairay mahazo rano madio sy ny fahamendrehana entin'izany.

Na ady sarotra aza dia nampitombo kosa ny fahatakarako ny tolona isanandro atrehan'ny maro ilay traikefa niainako. Nanamafy ihany koa ny fanolorantenako hanao adisisika hananana fahafahana mahazo bebe kokoa ireo loharanon-karena tena ilaina, indrindra fa ao anatin'ny toedraharaha maha-hamehana ny resaka toetrandro. Raha ao anatin'ny fiomanana tanteraka hiatrika ilay tafiotra mahery izahay, izaho kosa mbola mitohy manantena hoe azontsika atao ny manangana vondrom-piarahamonina mahay mizaka kokoa ary ao anatin'izany ny olona dia tsy voatery hiaritra vanim-potoana “Beryl tsy misy rano anaty fantsona”.