Ireo angatra sy matoatoa ary olona sy biby mahatahotra ao amin’ny vakodrazan’i Jamaika

Tohatohatry ny Fiangonan'avelo, Mile Gully Jamaica. Sary avy amin'i Adam Cohn ao amin'ny Flickr, CC BY-NC-ND 2.0.

Amin'ny ankapobeny, tsy “revin'ny” Jamaikana loatra ny Halloween. Malaza any Etazonia sy ny faritra sasany any Eoropa ity hetsika araka ny vanim-potoanany ity, niainga tamin'ny tarazo Seltika, nanamarika ny faran'ny taona tany amin-dry zareo — ny fetin'ny Samhain fahizany, izay voaporofo fisiana hatramin'ny taonjato fahavalo ary mbola lavitra kokoa hatramin'ny fotoan'ny Romana fahiny aza. Tany antsefatsefany tany, nitambatra tao amin'ny finoana Kristiana ny fomba amam-panao tao amin'ny Andron'ny Olomasina Rehetra (1 Novambra – 2 Novambra).

Na izany aza, tsy tamin'ny fahasamihafan-kolontsaina ihany no nankahalan'ny Jamaikana ny Halloween — tahaka ny andron'ny mpifankatia na saint-Valentin (izay tsy ankasitrahany koa), izay nohafarana, “Americanisme” ara-barotra — fa indrindra amin'ny finoana Kristiana.

Jamaikana iray no nitaraina hoe:

What does Halloween have to do with Jamaica? Unu foreign minded bad

— Aurelius (@noslickting) October 27, 2024

Inona no idiran'ny Halloween amin'i Jamaika? Vahiny ratsy saina

Mahita ny Halloween ho hetsika “satanika” ireo mpitondra fiangonana fôndamentalista sy ny mpanara-dia azy, indrindra indrindra, fa manana fomba fijery hafa kosa ny pretra toa ny Mompera Sean Major Campbell : “Ny fiezahana hiadiana amin’ny fankalazana ny Halloween dia mitovy amin’ny fanerena ny hafa hanaraka ny finoan’olona iray. Tokony handany fotoana hampandrosoana ny fitovian-jo sy ny rariny ho an’ny rehetra ny Fiangonana.”

Efa manomboka manao ny fotoana ho fanalana azy ny tanora jamaikana, na izany aza, fa mametraka lohahevitra sy fomba fitafy. Mahita azy ity ho fomba iray ahazoana volabe koa ireo mpikarakara lanonana; Nisy lanonana iray vao haingana antsoina hoe “Scream” voalaza fa nahazo fahombiazana lehibe:

Anyways…cheers to another successful staging of the Region’s biggest Halloween Festival 🎃…

Vibes was unmatched… majority of the patrons in costumes? 🥹 https://t.co/CFg544zxDY pic.twitter.com/jzVRYmn095

— Jhevvv (@Jhevvvv) October 26, 2024

Na izany na tsy izany… arahabaina tamin'ny fahombiazan'ny fampisehoana an-tsehatry ny Fetin'ny Halloween lehibe indrindra eto amin'ny Faritra…

Revy tsy manam-paharoa… nanao costumes ny olo-masina mpiahy?

Na izany na tsy izany, feno tantaran'ny “duppies” (matoatoa na fanahy) sy biby goavam-be na olon-doza mampatahotra ny vakodrazana Jamaikana. Tsy avy amin'ny fomban-drazana kristiana ny maro amin'izy ireo fa avy amin'ny tazona Afrikana, anisan'izany i Obeah.

Iray amin'ireo toetra mampatahotra indrindra ny Zanakomby mivadibadika (Rolling Calf), izay indraindray mampiseho ny fiovaovan'endrika amam-bika, ny fanahin'ny olona tena ratsy fanahy toy ny mpamono olona, na mpandripaka mihitsy aza. Mena maso miredareda, mihodinkodina (mirenireny) eny amin'ny araben'ny tanàna amin'ny alina, mitaritarika rojo manenoneno, ary indraindray ila-olombelona, ila-biby atetika osy na omby.

Maro amin'ireo endrika mampatahotra amin'ny angano Jamaikana no nankalazaina tamin'ny alalan'ny zavakanto sy hira malaza. Ny zanak'omby mivadibadika, ohatra, no lohahevitry ny tononkalon'i Louise Bennett-Coverley (Miss Lou), raha misy ireo angatra hafa malaza toa an'i Blackheart Man (Mpaka fo), izay mandeha manerana ny nosy ary matetika ampiasaina ho fampitandremana ny ankizy tsy hatokitoky olon-tsy fantatra, tsy lefy laza noho ny hiran'i Bunny Wailer. Misy milaza fa mbola marina io endrika mpiremby io – ary mbola atahorana – mandraka androany.

Mandritra izany fotoana izany Richard Nattoo, ilay artistan'ny ankehitriny, namariparitra ny toetran'ny Renirano Mumma tamin'ny andian'hosodoko:

Nisy tsy fahatomombanana ny angovo tao amin'ny sambo Brown. Rehefa nitondraka ny Reniranon'i Mumma dia namelatra ny volony izy ary niantso ny Alina sy ny Volana Mena fa ho lasa voay izy ary hisintona midina ny sambo. Tamin'izay fotoana izay anefa no nahitany atsakapa paiso nitsingevana ary nahatsapany fa fanatitra avy amin'ny Mpirenireny izany. Niato kely izy ary nisafidy ny hamaha ny olana mahazo azy amin'ny fomba hafa.

Karazana zazavavindrano mialoalo faritra manokana manodidina ny Tetezana Flat eo ambonin'ny Rio Cobre ao Jamaika izy io, ary misarika ny olona hidina ho any amin'ny renirano lalina. Nahavariana fa toerana itrangan-dozam-piarakodia maro io tetezana tranainy naorin’ireo Afrikana andevo tamin’ny taonjato faha-18 io. Lohahevitra tononkalo nosoratan'i Lorna Goodison ihany koa ny renirano Mumma.

Ny iray amin'ireo angano malaza indrindra ao amin'ny nosy i Annie Palmer, ilay “Mpamosavy Fotsy ao amin'ny Efitra Raozy”. Lasa iray amin'ireo toeram-pizahan-tany lehibe indrindra ao amin'ny nosy ny trano ao amin'ny helodranon'i Montego izay voalaza fa anaovany ny asa ratsiny . Nivoatra avy amin'ny tantara malaza nosoratana tamin'ny taonjato faha-20 ny tantara, ary tsy dia mahatohitra izany ny zava-misy ara-tantara, fa lasa “tantaran'avelo” fototra ilay fitantarana somary manjavozavo, naverina notantaraina saika isan'andro ho an'ny mpizaha tany:

MORE NIGHTS!!!! Rose Hall Greathouse Haunted Night Tour is now offered 4 nights per week. Learn more about the White Witch of Rose Hall and how she reigned with terror during 18th century Jamaica. #Whitewitchawaits #idareyou #experiencethemagicatrosehall #montegobay #caribbean pic.twitter.com/L1RKdFgLUn

— Rose Hall Jamaica (@rosehalljamaica) April 22, 2022

ALINA MAROMARO KOKOA !!!! Manolotra alina 4 isan-kerinandro ny Fitetezana Trano Lehibe misy matoatoa ao Rose Hall. Fantaro bebe kokoa ny momba ilay Mpamosavy Fotsin'ny Efitra Raozy sy ny fomba nanjakany tamin'horohoro nandritra ny taonjato faha-18 (tao) Jamaika.

Noho izany, na dia maro aza no mitsipaka ny tarazo Halloween, mbola mino ny avelo ihany ve ny Jamaikana?
Vao tsy ela akory izay, nisy zava-niseho nameno ny vaovao teo an-toerana: resy lahatra ny mponina ao an-tanànan'i Espaina fa misy avelo — na angamba karazana fanahy mitabataba (poltergeist) — nitora-bato trano iray, isaky ny mandalo na miditra ao an-trano ny zazalahy iray 11 taona. Ao amin'io tanàna io ihany, nisy tantara iray hafa ao amin'ny toeram-piasan'ny mpanjaitra iray iharan'ny tora-bato bebe kokoa, nataon'ny tompon'ilay trano efa maty kosa indray tamin'ity tranga ity.

Misy milaza hatrany ihany koa zava-tsy mahazatra hafa, indrindra ao amin'ny gazety malaza misary gaigy Jamaika Star. Matetika dia misy tantaram-piovan'endrika amam-bika, ary heverina aza fa misy avelo azo horonan-tsary.

Mampangotsoka ny hazondamosin'ny Jamaikana ihany koa ny tantaran'ny Fiangonan'avelo. Mijoro eo amin'ny faritra misy ala mikitroka ao Mile Gully ao amin'ny paroasin'i Manchester ilay sisa ravan'ny Fiangonana Anglikanina St. George; voalaza fa nilaozan'ny mpivavaka tao aminy io fiangonany io satria misy matoatoa. Betsaka ny tantara momba ilay fiangonana, ary matahotra ny hijanona eo ny mpamily fiarakaretsaka, indrindra amin’ny alina. Lazaina fa raha mandalo ny fiangonana amin'ny alina ianao dia mandre ny orga maneno: