Sary nolokoina nandritra ny fanapoahana fitaovam-piadiana nokleary tao amin'ny vondronosin'akorandriaka Bikini tao amin'ny Vondronosy Marshall tamin'ny taona 1946. Saripika avy amin'ny Governemantan'i Etazonia. Loharano: kaonty Flickr avy amin'ny Fanentanana Iraisampirenena ho fanafoanana ny Fitaovam-piadiana Nokleary. CC BY-NC 2.0

Nahazo fandresena ara-diplaomatika ny Repoblikan'i Nosy Marshall taorian'ny nifidianana azy hisolo tena ny faritra Pasifika tao amin'ny Filankevitry ny Firenena Mikambana momba ny Zon'olombelona manomboka amin'ny taona 2025–2027. Nampanantena tao amin'ny ranty X (Twitter taloha) izy fa hanosika ny tetipanoron'ireo firenena nosy kely miady amin'ny fiantraikan'ny fikorontanan'ny toetr'andro.

As the Marshallese proverb goes, ‘An pilinlin koba komman lometo’ (The collection of individual droplets makes a mighty ocean), the Republic of Marshall Islands is committed to representing the Pacific region and advocating for the interests of Small Island Developing States within the Council.

Araka ny filazan'ny ohabolana Marshallese, ‘An pilinlin koba komman lometo’ (Mahatonga ranomasimbe mahery vaika ny fanangonana ny pitipitik'oran'ny tsirairay), manolo-tena ny Repoblikan'ny Nosy Marshall hisolo tena ny faritra Pasifika ary hisolovava ny tombontsoan'ireo firenena nosy kely andalam-pandrosoana ao anatin'ny Filankevitra.

Nohamafisiny ihany koa ny fitakiana ny rariny nokleary raha niantso ny Firenena Mikambana sy ny governemantan’i Etazonia amin’ny andraikiny amin’ny fanaovana andrana nokleary ao amin’ny firenena nanomboka ny taona 1946 ka hatramin’ny taona 1958. Nandritra io vanim-potoana io dia nanao andrana 67 farafahakeliny ny miaramilan'i Etazonia, ary anisan'izany ny tombanana ho fitaovana mipoaka miisa 318 ao Pasifika, nanapatapaka ny rohivoary an-dranomasina ary miteraka fahasimbana maharitra amin'ny faritra manodidina. Namoaka taratra mamono be dia be ihany koa ny andrana, izay niteraka fahapotehina ara-pahasalamana ho an'ny mponin'ireo nosy, anisan'izany ny may, ny fahasembanana am-pahaterahana ary ny homamiadana.

Ny herin'ny baomba napoaka nandritra ireo andrana ireo dia avo anarivony maro heny noho ny baomba atomika nandravana an'i Hiroshima tamin'ny taona 1945.

Nanasongadina ny fiantraika mandravarava naterak'ireo andrana ireo ny resaka fifanakalozan-kevitra notohanan'ny Filankevitry ny Firenena Mikambana momba ny Zon'olombelona. Nofintinin‘ny Kaomisera ambony lefitry ny Firenena Mikambana Nada Al-Nashif ny tsikaritry ny birao.

During consultations, the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights heard harrowing accounts of the historical and ongoing impacts of nuclear testing: Stories of radiation exposure and the proliferation of cancers, of painful memories of miscarriages, stillbirths, and of what some Marshallese refer to as ‘jellyfish babies’ – infants born with translucent skin and no bones. A somber reminder of the gendered impacts of radiation exposure.

Nandritra ny fakan-kevitra, nahare fitantarana mampahory amin'ny fiantraikany ara-tantara sy mbola mitohy tamin'ny andrana nokleary ny Biraon'ny Kaomisera Ambonin'ny Firenena Mikambana misahana ny Zon'Olombelona: Tantaran'ireo tratran'ny taratra mamono sy ny fihanaky ny homamiadana, ny fahatsiarovana maharary amin'ny (fahamaroan'ny) afa-jaza, ny zaza teraka maty am-piterahana, ary ireo lazain'ny Marshallese hoe ‘zazakely jellyfish’ (tantera-pahazavàna) – zaza teraka manana hoditra mangarahara sy tsy misy taolana. Fampahatsiahivana mampalahelo momba ny fiantraikan'ny taratra mamono amin'ny lahy sy ny vavy.

Last Friday, 4 Oct, #HRC57 held an Enhanced Interactive Dialogue on the #nuclearlegacy in the Marshall Islands with @nuclear_RMI & @MEInonprofit. #OHCHR presented a report highlighting the ongoing effects of the 67 known nuclear tests performed between 1946 and 1958. pic.twitter.com/DOZpvyFQq8

— Marshall Islands Permanent Mission in Geneva (@RMIGeneva) October 7, 2024

Ny zoma 4 okt lasa teo, nanatontosa Fifampiresahana Nohatsaraina momba ny [tarazo nokleary] tao amin'ny Nosy Marshall ny #HRC57 niarahana tamin'ny @nuclear_RMI & @MEInonprofit. Nasehon'ny  #OHCHR ny tatitra manasongadina ny fiantraikan'ny andrana nokleary fantatra miisa 67 natao teo anelanelan'ny taona 1946 sy 1958.

— Iraka Maharitry ny Nosy Marshall eto Genève (@RMIGeneva) 7 Oktobra 2024

Tamin'ny Fivoriambe faha-79 an'ny Firenena Mikambana, nandrisika ny Firenena Mikambana ny filohan'ny Nosy Marshall Hilda Heine mba ho ohatra amin'ny fialan-tsiny noho ny fanapahan-keviny hanaiky ny andrana nokleary nandritra ny taompolo 1950.

We did not choose this nuclear fate — it was chosen for us…We can't undo the past. But as a United Nations, we owe it to ourselves to make amends through the adoption of a resolution which formally apologizes for the failure to heed the petition of the Marshallese people. By doing so, all of us will begin the process of healing, and to re-establish faith and trust in this institution.

The trust was violated when 67 known nuclear weapons were tested on our atolls, leading to perpetual displacement and depriving our people of their rights.

Tsy nisafidy an'io lahatra nokleary io izahay — nofidiana ho anay…Tsy afaka manafoana ny lasa izahay. Saingy amin'ny maha Firenena Mikambana antsika dia manana andraikitra amin'ny tenantsika isika mba hanitsy amin'ny alàlan'ny fandraisana fanapahan-kevitra iray miala tsiny amin'ny fomba ofisialy noho ny tsy fankatoavany ny fanangonan-tsonian'ny vahoaka Marshall. Amin’ny fanaovana izany isika rehetra no hanomboka ny dingam-panasitranana, ary hamerina amin'ny laoniny ny finoana sy ny fahatokisana an’ity andrim-panjakana ity.

Voahitsakitsaka ny fifampitokisana rehefa nanaovana andrana fitaovam-piadiana nokleary fantatra miisa teo amin'ny atolls (nosin'akorandriaka), izay nitarika ho amin'ny fifindra-monina mandrakizay sy ny fanalana ny zon'ny vahoakanay.

Nanamafy ihany koa i Heine fa “raha tsy misy ny fahamarinana dia tsy misy ny rariny,” manondro ny fandàvan'ny governemantan'i Etazonia hamoaka ny antontan-taratasy mifandraika amin'ny andrana nokleary.

Despite these wrongs, for almost 80 years, we have not received an official apology. There has been no meaningful reconciliation, and we continue to seek redress.

The Marshallese people were misled, forcibly displaced and subjected to scientific experimentation without their consent.

Na dia teo aza ireny fahadisoana ireny, efa ho 80 taona izao, dia tsy nahazo fialan-tsiny ofisialy izahay. Tsy nisy ny fampihavanana manan-danja, ary tohizanay ny fitadiavam-panarenana.

Voafitaka, nafindra toerana an-keriny ary niharan'ny andrana ara-tsiansa tsy nisy fankatoavana avy amin-dry zareo ny vahoaka Marshallese.

Danity Laukon, manam-pahaizana manokana momba ny fandaharam-pianarana ao amin'ny Repoblikan'ny Nosy Marshall, no nisolo tena ny tanora nandritra ny lanonan'ny Firenena Mikambana tany Genève. Nohamafisiny ny hatezan'ny voka-dratsin'ny andrana nokleary ao amin'ny fireneny.

Unfortunately many of us in this generation are only starting to realize this history now. The younger generations are also impacted because of the nuclear testing and that's true.

My grandparents were survivors of World War II, and when the nuclear bombs were exploding it triggered the trauma again from the world war that they lived through.

Indrisy fa maro aminay amin'ity taranaka ity no vao manomboka mahatsapa izany tantara izany. Iharan'izany koa ny taranaka tanora noho ny andrana nokleary ary marina izany.

Tafavoaka velona tamin’ny Ady Lehibe faharoa ny raibe sy renibeko, ary rehefa nipoaka ny baomba nokleary dia namelona indray ireo ratram-po vao niainan-dry zareo tamin’ny ady lehibe.