Sarin'ireo trano difotry ny rano any amin'ny faritra iray farany avaratra indrindra ao Kamerona ; Pikantsarin'ny fantsona YouTube France24
Miantraika amina firenena afrikàna marobe ny fiovàn'ny toetrandro, miteraka tondradrano miverimberina isaky ny fotoanan'ny orana, tondradrano izay mandetika ny vahoaka ho anaty korontana tanteraka ary miteraka fahafatesana an-jatony ary traboina an'arivony maro.
Raha ny nahazatra, ny fotoanan'ny orana dia eo anelanelan'ny May sy Ôktôbra, ary tonga amin'ny faratampony rehefa Jolay sy Aogositra, saingy ny orana tsy manaja intsony ny tetiandro nahazatra. Ankoatra izay, lasa miha-betsaka sy mafy hatrany ny rotsakorana. Ny vokany dia niaina oram-batravatra nandravarava ny tao Afrika andrefana sy Afrika afovoany teo anelanelan'ny Jolay sy Septambra 2024.
Raha nitafàn'ny France 24 momba io toejavatra io, Aida Diongue-Niang, mpahay toetrandro ary filoha lefitry ny Vondron'ireo Manampahaizana Manokana iraisan'ny governemanta momba ny fivoaran'ny toetrandro (GIEC) no manazava ny antony. Ho an'ity Senegaly manampahaizana manokana ity, ny maha-henjana ny zava-mitranga dia vokatry ny fihamafisan'ireo fiovaovan'ny vanim-potoanan'ny orana ateraky ny fiovàn'ny toetrandro :
Toy ny fidaraboky ny daomy mitondra mankamin'ny lozabe amin'ny maha-olombelona
Araka izany dia marobe ireo tanandehibe anaty rano, izay mazàna miafara amin'ny firodanan'ny trano vokatry ny tondradrano; ny fahavakisan'ireo fefiloha natao ho tohodrano noho ny amban'ireo oram-batravatra. Matetika no lozabe ny toedraharaha. Araka ireo tarehimarika avy amin'ny Firenena Mikambana notanisan'ny lahatsoratra iray ao amin'ny Anadolu Ajansi, mihoatra ny 700.000 ireo olona traboina noho ny tondradrano any amin'ireo faritra roa ao Afrika ireo.
Ity fanadihadian'ny France 24 ity no mamaritra ny tranga manjo an'i Tchad izay mitatitra fisiana fahafatesana 503 sy traboina mihoatra 1,7 tapitrisa.
Tamin'ny faran'ny Septambra 2024, tombana mavesatra no navoakan'ny tatitry ny Organisation internationale de la migration (OIM) tao amin'ny tranonkalany izay manondro fa :
(…) nisy safodrano nandravarava faritra manontolo niteraka famoizana aina 1.500 , traboina 4 tapitrisa ary famindràn-toerana olona niisa 1,2 tapitrsa nanerana an'i Borkina Faso, Kamerona, Tchad, Ginea, Mali, Nizerià ary Nizera.
Amin'izany, Sylvia Ekra, talem-paritry ny OIM ho an'i Afrika Andrefana sy Afovoany milaza hoe:
Tsy mbola niaina tondradrano tahaka izay nisy tamin'ity taona ity isika. Manery antsika hiatrika amin'ny fomba feno habibiana ny vokatry ny fiantraikan'ny fiovàn'ny toetrandro izy ireny, izay miha-henjana hatrany hatrany aty amin'ny faritra misy antsika. Miasa tsy miato eny an-kianja ireo ekipantsika mba ho fanampiana ireo vondrom-piarahamonina sy ireo manampahefana eny an-toerana. Na dia mandritra ny taona aza no manampy araka izay tratra ny firenena izahay mba ho tsara fiomanana manoloana ny hamehana, ny halehiben'ny zavamitranga amin'izao fotoana izao dia manery sy mitaky famatsiambola fanampiny maika mba ho entina miatrika ireo filàna eo noho eo sy ny lavitr'ezaka kokoa.
Raha efa misy sahady ny fiantraikany ratsy ateraky ny fikorontanan'ny toetrandro amin'ireo fambolena ao amin'ilay tanibe, ahiana hiharatsy ny krizy noho ny maha-olombelona any amin'ireo firenena traboina vokatry ny tondradrano marobe izay nitelina ireo vokatra tany amin'ireo fiarahamonina izay mazàna dia ny mponina any ambanivohitra no manome ny 70% mahery amin'ny mponina ankapobeny. Raha handray ohatra, ao Tchad dia mihoatra ny 400 000 hektara ny tany azo volena rava. Ao anatin'izao toejavatra izao, tsy azo antoko intsony ny fanjarian-tsakafo ary tsy ananan'ireo vondrom-piarahamonina intsony ny fitaovana hahafahan-dry zareo mivelona. Allah-Maye Halina, Praiminisitra ao Tchad, voatanisa ao anaty lahatsoratra iray an'ny Tchad Info, nilaza fa :
(…) Efa nandrava sahady voly mihoatra ny 250.000 hektara ireny tondradrano ireny, ary niteraka famoizana biby fiompy niisa 60.000 sy faharavàna goavana tamin'ireo trano, sekoly, toeram-pitsaboana ary ireo fotodrafitrasa ho an'ny daholobe.
Mampanahy ny Programme alimentaire mondiale (PAM) ny amin'ny isa midangan'ireo olona mila fanampiana mety ho tratry ny kere. Araka ny lazain'io fikambanana io:
Ity fitomboana mampiahiahy ny filàna araka ny maha-olombelona ity dia mitranga ao anaty toejavatra efa isian'ny kere ao aminilany faritra, izay mahadona sahady olona 55 tapitrisa, izany hoe avo efatra heny amin'izay nisy tamin'ny dimy taona lasa.
Ao anatin'ny tombana nataony, mampitandrina ny Organisation internationale de la migration (OIM) momba ny ambana mety hisian'ny aretina aterak'izany:
Ao Afrika Andrefana sy Afovoany, vao mainka nampitombo ny olana ara-pahasalamàna ny tondradrano. Ny fiandronan'ny rano sy ny faharatsian'ny fahadiovana dia nampitombo ireo aretina mifandray amin'ny rano, toy ny kolerà, raha ireo fotodrafitrasa simba kosa, toy ny làlana, dia mampihena ny fahafahana mankany amin'ireo faritra traboina, mampananosarotra ny fahatongavan'ny fanampiana araka ny maha-olona.
Fantatra ny vahaolana saingy tsy ampiharina
Misy ny vahaolana ho an'ireo olana tsy mitsaha-mitombo, araka ny hazavain'i Moussa Malam Abdou, Nizeràna jeôgrafy sady mpampianatra ao amin'ny Oniversite André Salifou de Zinder ao Nizera, tao amin'ny BBC. Ho azy, amin'ny fifehezana ny antony ataon'olombelona dia tsy maintsy ahena ny famoahana entona miteraka fitomboana maripàna :
(…) Tsy maintsy atao ny fomba rehetra hampitomboana ny fangiazana ary fitsiahan'ny rano amin'ireo kamory/dobo sy ireo fanovàna vitsivitsy natao, indrindra fa ireo fotodrafitrasa fandalinana lavaka, toy ireo fanakanana sy fitazonana rano. Izany dia mandalo ihany koa amin'ny fanarenana ny tany.
Tsy maintsy sorohana ny fipetrahana anaty faritra mety tratry ny tondradrano ary ny fanajàna ireo fenitra fandrindràna fanorenana tanàna. Tsy maintsy havaozina ihany koa ary hajaina ireo fenitra momba ny resaka rano sy ny famolavolàna ireo fotodrafitrasa momba ny rano.
Etsy ankilany, ho an'ny Programme alimentaire mondiale (PAM), tohanany ny hoe ny hetsika tahàka ireny dia tsy maintsy ahitàna ireo fampiasambola any anatin'ireo hetsika fiomanana mialoha, toy ireo rafitra fampitandremana mialoha, famatsiambola ho an'ireo loza mety hisy sy ny rafitra fiarovana ara-tsôsialy. Ho an'izany, Margot Van der Velden, talem-paritry ny PAM ho an'i Afrika Andrefana sy Afovoany milaza hoe :
Ny hetsika fiomanana mialoha dia tena fanalahidy fototra hamoahana ireo fanampiana noho ny maha-olona mifandraika tsara, mahomby sy mitodika kokoa mankany amin'ny hoavy. Afaka ny hamonjy aina izy ireny, hitazona ny hasin'ny olona ary hanome hirika ho an'ny fampiasambola bebe kokoa.
Any amin'ny firenena sasany, mitàna anjara toerana lehibe ny tsy fisian'ireo tohodrano goavana afaka handrindràna ny fitosaky ny rano mandritra ny fotoanan'ny orana. Ny fanorenana ireny fotodrafitrasa ireny dia im-betsaka no efa nampanantenaina saingy tsy natao.
Reraky ny miandry, matetika ireo vahoaka no mampiaka-peo milaza fa leo. Araka izany, Aline Taryam, mpianatra avy ao Tchad, mipetraka ao amin'ny faritry ny Ony Chari (ony lehibe ao afrika afovoany eo anelanelan'i Tchad, Kamerona ary Centrafrique), milaza eo amin'ny fandraisampeon'ny BBC:
Herintaona mahery izao no niandrasanay ny hanamboarana io tohodrano io, fa tsy misy. Amin'ity taona ity, hiaritra fiajaliana ateraky ny ranon'orana izahay. Rehefa mijery an'io tohodrano io, tsy mahajoro akory aza ilay izy. Fandanindaniam-bola fahatany fotsiny.
Fahasorenana tahaka izany koa ny ao Nizerià, firenena ao Afrika Andrefana ihany koa tratry ny tondradrano. Mbola araka ny voalazan'ny BBC, ireo manampahefana ao anivon'ny governemanta dia nampanantena hanangana tondradrano ao anatin'ny Fanjakan'i Adamawa, any avaratra-atsinanan'ny firenena, mba hanakànana ny fihoaran'ny rano, saingy tsy misy vokatra. Mponina iray no manazava amin'ny BBC:
Nampanantena tohodrano anay ny governemanta, saingy taona roa aty aorian'ny nanombohana ilay tetikasa, tsy misy zavatra vita.
Afrika no mandoa be amin'ny sandan'ny fiovàn'ny toetrandro. Na izy aza no tanibe tsy dia mpandoto indrindra, ary zara raha 5% amin'ny famoahana entona mampitombo maripàna erantany no avy aminy, dia miha-mitobo hatrany ny fizakàny ireo vokadratsy mahatsiravin'ny fiovàn'ny toetrandro.
