Ireo manampahaizana manokana ara-tontolo iainana nandritra ny kaoferansa RedLAC tao St. Lucie, Ôktôbra 2024. Havia miankavanana:
Jorge Oviedo filohan'ny RedLAC ; Karen McDonald Gayle tale jeneralin'ny Caribbean Biodiversity Fund ; Karolin Troubetzkoy lehiben'ny Saint Lucia National Conservation Fund and Caribbean Biodiversity Fund; ary Craig Henry, tale jeneralin'ny Saint Lucia National Conservation Fund . Saripika an'ny Caribbean Biodiversity Fund, tolotra am-pitiavana avy amin'ny Cari-Bois Environmental News Network, fampiasàna nahazoana alàlana.

Nosoratan'i Tyrell Gittens

Ity tantara ity dia nivoaka voalohany tao amin'ny  Cari-Bois Environmental News Network. Navoaka eto ambany ho ampahany amin'ny fifanarahana iray hifampizara votoaty.

Raha tian'i Karaiba ny hahatahiry ny 30% amin'ny rindravoary (biodivesity) ao aminy hatramin'ny 2030, mifanaraka amin'izay takian'ny Fenitra Erantanin'ny Rindravoary (GBF), dia tsy maintsy ankatoavin'ireo mpiaro tontolo iainana ao amin'ny faritra ny lanjan'ny fiarahana miasa. Io no hafatra tao amin'ny Kaongresy faha-26-n'ny Tambajotran'ny Tahirimbola ho an'ny Tontolo Iainana ao Amerika Latina sy Karaiba (RedLAC) izay atao ao St. Lucie amin'izao fotoana izao.

Ny mpandahateny fototra, Profesora Dale Webber,  ekôlôjista mpahay ny morontsiraka sady profesora tompon-toerana fahiny tao amin'ny oniversite Antilles Andrefana, dia nitanisa ny fanolorantenan'ireo vondrom-piarahamonina sy ny fiarahamiasam-paritra ho toy ny fanalahidy fototra amin'ny fanatrarana ny tanjon'ny 30×30 ao Karaiba. “Ny fanatrarana ireny tanjona fiarovana ireny dia mitaky mihoatra lavitra noho ny fametrahana lasibatra fotsiny,” hoy izy. “Mitaky fiarahana miasa mahomby izany, paikady mampiaty sy fandinihana am-pitandremana ireo singa ara-tsôsialy, ara-toekarena, ara-tontolo iainana samihafa — ary, ho antsika aty Karaiba — dia ireo antony ara-tantara sy ara-kolontsaina.”

Avy amin'ireo rohivoary isankarazany ao amin'ny faritra izay manomboka amin'ny haran-dranomasina ka hatramin'ny ala trôpikaly, dia mety hahazo tombony avy amin'ny fanohanan'ny sehatra rehetra mba hampitomboana ny fahombiazan'ny asan'ireo mpikatroka mpiaro tontolo iainana eo amin'ny sehatry ny famatsiambola ho an'ny fiarovana. Ny fiasàna mivantana miaraka amin'ireo vondrom-piarahamonina, ohatra, indrindra fa ireo vazimba teratany, dia afaka manampy ny tahirimbolam-piarovana hamantatra sy hanohana ireo tetikasa izay ampidirana ny fahalalàna nentin-drazana sy ny fitantanan'ny vondrom-piarahamonina, izay tena zavadehibe mba hahazoana vokatra fiarovana mampiaty sy lovainjafy.

Profesora Dale Webber, nandray fitenenana nandritra ny lanonam-panokafana ny kaonferansa RedLAC momba ny tontolo iainana tao St. Luce, Ôktôbra 2024. Saripika an'ny  Caribbean Biodiversity Fund, tolotra am-pitiavana avy amin'ny Cari-Bois Environmental News Network, fampiasàna nahazoana alàlana.

“Ny endrika mifampitohitohin'ny rohivoary ao Karaiba dia mitaky fiarahana miasa matanjaka ao amin'ny faritra,” hoy i Webber nanohy.”Ireo hetsika fiarovana miampita sisintany, ireo loharanon-karena ifampizaràna, ary ireo pôlitika iombonana dia tena ho zavadehibe amin'ny fanatrarana ilay tanjona 30×30 manerana ny faritra.”

Raha nanindry ny lanjan'ny fanitàrana ireo paikadin'ny 30×30 ho amin'ny sehatra hafa vaovao, dia nampiany hoe ny Caribbean Community (CARICOM) sy ireo rantsana hafa ao amin'ny faritra dia mety ho afaka — ary tokony — hitàna anjara toerana fototra amin'ny fandrindràna ireny ezaka ireny. Satria marefo i Karaiba manoloana ny fiovàn'ny toetrandro, ny fiarovana ireo faritra voajanahary toy ny ala honko sy ny haran-dranomasina dia mety hanampy amin'ny fanalefahana ny fiantraikan'ny fiakaran'ny haavon'ny ranomasina sy ny tafiotra. Rehefa narafitra hifanaraka amin'io zoro io ny ezaka fiarovana, mba hanoherana ny fiovan'ny fepetry ny tontolo iainana izay misy fiantraikany miely patrana, dia ho lasa mora kokoa ny mahita firotsahana ao anatiny — avy amin'ireo mpamatsy vola sy ny daholobe.

Mazava ho azy fa ilàna fampiasambola goavana ny fanatrarana ny tanjona 30×30, noho izany dia vinan'ny faritra ny hitrandraka rafitra famatsiambola araham-pamoronana, toy ny fehy manga, ny fandoavana vola ho an'ireo tolotra mifandraika amin'ny rohivoary, ary ny fiarahamiasan'ny fanjakana sy ny tsy miankina mba hamatsiana vola ireo ezaka fiarovana. Tao anaty antsafa iray taorian'ny famelabelaran'i Webber, tale jeneralin'ny Saint Lucia National Conservation Fund, Craig Henry, nilaza fa ny SLUNCF sy ireo fikambanana mitovitovy aminy dia tsy maintsy mamorona “onjam-pahatsapàna iraisan'ny daholobe” amin'ny alàlan'ny fananganana paikadim-piarahamiasa iarahana amin'ireo fikambanana eny ifotony, ireo hetsiky ny vondrom-piarahamonina eny an-toerana ary ireo santatr'andraikitra hafa: “Rehefa manao an'io isika, ho azontsika atao ny handefa ireo karazana famatsiambola sy loharanon-karena izay hanamafy, tsy ny fahaizamanaontsika fotsiny ihany, fa ny an'ireo vondrom-piarahamonina ihany koa.”

“Raha tsy misy firotsahan'ny vondrom-piarahamonina sy fanolorantena, tsy vitantsika ny hanefy fitantanana tompon'andraikitra ny tontolo iainana,” hoy ny nohazavain'i Henry. “Rehefa miresaka fahazakàna ny toetrandro isika, na famerenana ny rohivoary sy velontena maharitra, inona no dikan'ireny zavatra ireny ho an'ireo vahoaka eny anivon'ny vondrom-piarahamonina[…] ho an'ireo mpanjono, ho an'ireo mpamboly lomotra anaty ranomasina sy ireo mpitarika vondrom-piarahamonina?” Ny valin'ny fanontaniana tahàka izany dia hanampy ireo mpiara-miombona antoka hahatakatra ny filàn'ny faritra sy hamaritra izay laharam-pahamehan'ny famatsiambola. Ny tale jeneralin'ny Caribbean Biodiversity Fund (CBF), Karen McDonald Gayle, nanampy hoe raha marobe no mety hihevitra fa ny 30×30 dia tanjona lavitr'ezaka, raha ny marina dia lohalaharana amin'ny hamehana izay ilàna ny fanomezan-tànan'ny rehetra:

“Ny fiarahana miasa amin'ireo mpiaramiasa  mpamatsy vola nasiônaly antsika amin'ny resaka fiarovana dia tena manandanja manokana ho an'ny asantsika amin'izao fotoana izao [mba hanampiana] amin'ny famoronana rafitra ara-bola maharitra aty Karaiba [izay] tsy ho fiantohana ny fahazoana vola fotsiny [fa] momba ny fananganana rafitra ara-bola maharitra”

Antenain-dry zareo ny hanorina ny fahafahan'ny tahirim-piarovana any amin'ireo faritra toy ny fiarovana ara-tontolo iainana sy ara-tsôsialy, ny fampidirana ny resaka miralenta, fitantanana sy fahazoana famatsiambola, satria ireny sehatra ireny no manosika ny fanatontosana ireo tanjona ara-tontolo iainana. “Ny hektara tsirairay voaaro, ireo karazana tsirairay voaaro, ary ny vondrom-piarahamonina tsirairay mirotsaka an-tsehatra,”hoy ny notsindrian'i Gayle, ” dia mitondra antsika hanakaiky kokoa hoavy iray lovainjafy.”