Ny Pitons ao St. Lucia; Saripika vtao amin'ny Canva Pro.

Nosoratan'i Tyrell Gittens

Ity tantara ity dia fitambarana lahatsoratra roa  izay navoaka voalohany tao amin'ny Cari-Bois Environmental News Network. Avoaka eto ambany ho ampahany amin'ny fifanarahana iray hifampizara votoaty.

Manatrika ny Kaongresy faha-26 -n'ny Tambajotran'ny Tahirimbola ho an'ny Tontolo Iainana ao Amerika Latina sy Karaiba (RedLAC) ao St. Lucie, izay hatao ny 7-10 Ôktôbra, ireo solontena avy amin'ny  Cari-Bois Environmental News Network, iray amin'ireo mpiara-miombona antoka amin'ny Global Voices amin'ny famoahana lahatsoratra. Ity hetsika isantaona ho famatsiamola ara-tontolo iainana ity, izay sambany i Karaiba atsinanana no hampiantrano azy, dia miezaka ny hamondrona ireo famatsiambola ho an'ny tontolo iainana any Amerika Latina sy Karaiba hiaraka amin'ireo mpiaradia stratejika sy iraisampirenena, ireo mpampiasa vola ary solotenam-panjakana.

Ny lohahevitra amin'ity taona ity, “30x30x30: Ny làlana mankany amin'ny 2030,” dia mikendry ny “[hampandroso] ireo tanjona erantany ho fikajiana ao anatin'ny toedraharaha nasiônaly sy isam-paritra.”  Izy io dia taratry ny tanjona fikajiana “30×30”, singa iray manandanja ao anatin'ilay Global Biodiversity Framework (GBF) – Fenitra Erantanin'ny Rindravoary – vao nilaniana tsy ela akory izay, ary mitaky ny hitahirizana / hikajiana ny 30% amin'ny tany sy ranomasina eto an-tany hatramin'ny 2030 amin'ny alàlan'ny fametrahana ireo faritra arovana sy ny tahàka izany.

Tanaty antsafa iray vao haingana, ny tale jeneralin'ny Caribbean Biodiversity Fund (CBF), Karen McDonald Gayle, no nanazava ny antony maha-zavadehibe an'ilay Kaongresy ho an'ny firosoan'i Karaiba amin'ilay tanjona 30 X 30: “Tena zavadehbe ny hanaovantsika izay handrenesana ny feon'i Karaiba ary indrindra indrindra fa ny feon'i Karaiba Atsinanana.” Nanana vintana ny horesahana ao anatin'ny toedraharaha iainan'ny Amerika Latina sy Karaiba ihany nony farany ny zavamisy isanandro vaky amin'ny fikatsahana ireo Tanjon'ny Fampandrosoana Maharitra napetraky ny Firenena Mikambana, ary ny fanatrarana ireny tanjona erantany ireny.

Raha mifantoka amin'ny fametrahana ny Target 3 amin'ilay Fenitry Erantanin'ny Rindravoary tany Kunming-Montreal (GBF) ny ezaka fikajiana erantany, ny an'ny RedLAC kosa mifantoka amin'ny fanomezana tanjaka sy fanitarana ny fiarahana miasa amin'ireo rantsana mpanatanteraka ao amin'ny faritra. Mihoatra ny 200 ireo mpanatrika izany avy amina firenena 20.

Ao anatin'ny mombamomba azy, ho an'i St. Lucie, ilay Fifanarahana Momba ny Rindravoary Biôlôjika dia mizara hoe ahitàna zavamaniry mihoatra ny 1.300, vorona 160, trondro mponina anaty harana 250, karazana haran-dranomasina 50 sy kazarana maro hafa tsy hita raha tsy ao aminy ilay nosy, toy ny boloky St. Lucie sy ny androngo St. Lucia manan-drambo toy ny karavasy.  Ny fankatoavana iraisampirenena azony ho toy ny toeram-pitahirizana ny rindravoary azy, ary ny haavon'ny rindravoary ao amin'ilay nosy dia aingam-panahy fanampiny ho an'ireo mpanatrika mba hanohizana ny fampiasambola ho  fiarovana ny rindravoary ao amin'ilay faritra.

Tamin'ny fanamarihana fa hanampy amin'ny fanamafisana ny fifandraisana eo amin'ireo tahirimbola ho an'ny tontolo iainana ao isam-paritra ilay Kaongresy, dia nohamafisin'i Gayle fa zavadehibe ihany koa ny nisafidianana ilay fotoana nanaovana ny fihaonana, indrindra fa hoe ao Cali, Kôlômbia no hatao ny Fihaonalben'ny Firenena Mikambana 2024 momba ny Rindravoary (COP16), afaka herinandro vitsy: “[RedLAC] dia manome sehatra iray sarobidy hanorenana sy handrisihana ny fahitàna ireo firenena ao Karaiba ao anatin'io tambajotra io, ary hanamafisana indray ny hafatra iombonantsika momba ny famatsiambola maharitra ho an'ny tontolo iainana ao amin'ny faritra.”

Nanararaotra ilay fotoana ireo mpikambana ao amin'ny RedLAC, araka izany, mba hanaovana “tombana” alohan'ny COP16 sy hamaritana izay fandrosoana vita hanohanana ny fametrahana ny tanjon'ny GBF no sady iresahana ihany koa ireo sehatra mety hitondra firoboroboana.

Nanomboka tamin'ny 1999 nananganana azy, ny RedLAC dia namolavola sy nampihatra rafitra ara-bola hanampiana amin'ny fiatrehana ireo ezaka fiarovana ao amin'ny faritra. Noho ny haavon'ny rindravoary any amin'ireo firenena ao anatin'ilay tambajotrany, ireo mpikambana 32 ao anatin'ny RedLAC dia mandray anjara amin'ny fiarovana ny efa ho 50% amin'ny ala trôpikaly manerana izao tontolo izao, 41 % amin'ireo biby mampinono erantany,  33 % amin'ny fitambaran'ireo biby mandady, ary 50% amin'ireo vorona erantany, ary amin'izany rehetra izany dia misy fiantraikany 30x30x30.

“Tena zavadehibe ny hoe [isika] tonga miaraka mba hijery izay fomba firoso tena afaka hiarahana miasa amin'ireo governemanta ao amin'ny faritra, ary hiantohana ny fahafahana mandray ireny famatsiambola ireny ho an'io asa io,” hoy i Gayle, “fa isika koa tsy maintsy mampita amin'ny fo madio ny  momba ireo fanambintsika sy ny fomba hahafahantsika miasa miaraka.”

Ao anatin'io dingana io, hita tanatin'ireo mpisehatra ireo manampahaizana manokana isam-paritra, hatramin'ireo solontenana fikambanana iraisampirenena toy ny  Conservation International sy ny  The Nature Conservancy.

Ny fifampiresahana dia efa nitodika sahady tamin'ireo olana toy ny fandrefesana ny entona karbôna, ny “circularity“, ny fahazakàna ny toetrandro ary ny famatsiambola ho an'ireo tetikasa manga/maitso. Ilay ekôlôjista mpahay ny morontsiraka sady profesora tompon-toerana fahiny tao amin'ny oniversite Antilles Andrefana (Jamaika), Profesora Dale Webber, izay nanokatra ilay fihaonambe, dia nanazava tsara mihitsy ny dikan'ny tanjona 30×30 ao anatin'ny GBF, ao anatin'ny toedraharaha ao Karaiba.

Ny tanjona ankapobeny dia ny hanaovana izay hahatakaran'ireo mpanatrika ny toerana raisin'i Karaiba ao anatin'ireo fifanakalozankevitra momba ny 30×30. Miaraka amin'ireo firenena marobe ao Amerika Latina efa nahavita dingana tamin'ny fanatontosana ny Target 3, fanirian'i Gayle ny hisiana fisaintsainana mahitsy/tsy miolankolaka momba izay heverin'i Karaiba hatao hanafainganana ny fandrosoany: “Ny hevitra hoe ny governemanta no tsy maintsy hamaha ireo olana atrehantsika dia nofinofy mila ihoarantsika,” hoy ny finoany. “Misy anjara raisin'ny hafa amin'ny famatsiana vola ireo laharam-pahamehana nasiônaly sy isam-paritra […] habaka iray hahafahan'ny hafa mirotsaka an-tsehatra.”

“Mety hoe bitika isika ao anatin'ilay habaka, hoy i Gayle nanohy, “saingy midadasika isika ao anatin'ny ranomasimbe — ary zavadehibe ihany koa ny asa ataontsika.”

Etsy ankilany kosa, ireo mpanatrika dia manantena an'ilay hetsika ho sehatra iray hisiana fifampiresahana sy hetsika manandanja hiarovana ny fiainana dia (wildlife) ao amin'ny faritra ary ireo lova natoraly, izay samy mizaka ny fiantraikan'ny fiovàn'ny toetrandro sy ny fahaverezan'ny rindravoary avokoa.