Sary avy amin'ny Artefacto, nahazoana alalana.
Tantara nosoratan'i Roberto Diaz tao amin'ny Artefacto, navoakan'ny Global Voices indray sy nasiam-panovana araka ny fifanarahana media.
Nanamarika ny faha-10 taonan'ny fanjavonana an-keriny ireo mpianatra 43 avy ao amin'ny Sekolin'ny Mpampianatra Ambanivohitra Raúl Isidro Burgos, ao amin'ny kaominina Ayotzinapa ao ao Guerrero faritra atsimon'i Meksika ny 26 Septambra. Mbola mitohy ny famotorana am-polo taona nikarohana izay sisa tavela farany amin’ireo mpianatra miisa 43. Nosamborin'ny mpikambana ao amin'ny polisin'i Iguala izy ireo tamin'ny alalan'ny baikon'ny ben'ny tanàna teo aloha, José Luís Abarca, ary natolotra ny Cartel Guerreros Unidos avy eo, ary nalaina an-keriny sy nampanjavona an-keriny, noho ny fanohanan'ny tafika Meksikana.
Namorona hetsika ara-tsosialy ny ray aman-drenin'ireo mpianatra 43 ary tonga tany amin'ny filoha teo aloha Enrique Peña Nieto, malaza ratsy amin'ny fitantanany feno kolikoly. Ity farany ity no nanendry ny Lehiben'ny Fampanoavana ao amin'ny Repoblika, Jesús Murillo Karam, izay voasambotra tamin'ny taona 2022, noho ny famoronana fitantarana fantatra amin'ny anarana hoe “La Verdad Histórica” (“Ny marina ara-tantara”): dikan-teny “ofisialy” an'ireo zava-nitranga tao Iguala izay tsy tafiditra tamin'izany ny fandraisan'ny tafika anjara ary nikasa hanala baraka ny mpianatra. Namboarina avy tamin'ny fiaikena diso azo tamin'ny fampijaliana nataon'ny lehiben'ny Sampan-draharaha misahana ny Fanadihadiana Heloka Bevava teo aloha, Tomás Zerón, izay mialokaloka any Israely ankehitriny ity tantara ity.
Lasa filoha i Andrés Manuel López Obrador (AMLO) tamin'ny taona 2018, ary nanolo-tena hanome ny rariny manoloana ity heloka bevava ity, ka nanangana ny “Comisión para la Verdad y Acceso a la Justicia del Caso Ayotzinapa” (“Komity ho an'ny Marina sy ny Rariny amin'ny Raharaha Ayotzinapa”) izy nony farany izay notarihin'ny sekretera lefitra misahana ny zon'olombelona Alejandro Encinas. Tamin'ny taona 2022, nivoaka ny tatitra voalohany, manamafy ny fitsabahan'ny tafika Meksikana tamin'ny fanjavonan'ireo mpianatra 43; ny tena nanafintohina dia nambara fa miaramila iray miafina izay isan’ireo andiana mpianatra ihany koa no tsy hita popoka tamin’io alina io. Ary fantatry ny miaramila izany nefa tsy nanao na inona na inona hahitana azy izy ireo.
Nanolo-kevitra ireo manam-pahaizana avy amin'ny Vaomiera Iraisan'ny Amerikana Momba ny Zon'olombelona (IACHR) fa azo inoana fa nisy naka an-keriny ireo mpianatra ireo noho ny fisian'ny zava-mahadomelina tao anatin'ny iray tamin'ireo fiara fitaterana nandehanan'izy ireo, nefa tsy fantatr'izy ireo. Nanambara ny fifandraisana misy eo amin'ny cartel (jiolahin'ny zava-mahadomelina) iray ao an-toerana sy ireo manampahefanam-panjakana ao amin'ny fanjakan'i Guerrero tamin'izany fotoana izany ihany koa ny famotorana.
Hazakazaka arahin-tosika
Vava ady telo no misy amin’ity heloka bevavam-panjakana ity : ny fitsarana, ny miaramila ary ny jiolahy, ity farany no mifandray amin’ny jiolahin'ny zava-mahadomelina. Raha ny raharaha eo anivon'ny fitsarana, dia olona 132 no voasambotra: polisy ny 71 ary mpikambana ao amin'ny Guerreros Unidos ny 41. Na izany aza, mahatonga ny tsi-fahitàna ny sisa tavelan'ireo mpianatra ny tsi-firaharahiana sy ny tsy fahaizan’ny fitsarana izay nanafaka ny sasany tamin’ireo voarohirohy.
Tamin'ny 6 Septambra, nanaitra ny vahoaka ny Biraon'ny Fampanoavana Meksikana tamin'ny nisamborana an'i Gildardo “El Gil” López, vavolombelona voaaro izay niara-niasa nandritra ny famotorana hatramin'izay.
Tsara ihany koa ny manamarika fa, raha ny fahitan’ny AMLO, rehefa mangataka vaovao ny filoha, dia manome ny tafika. Raha ny marina, nivadika ho sarotra kokoa izany: nanaiky ny hamoaka vaovao ny tafika — 800 ny antontan-taratasy mbola tsy hita — izay tsy hahatafiditra ireo manampahefana ambony voarohirohy amin'ny heloka bevavam-panjakana.
Ny tsanganana iray nataon'ilay mpanao gazety Peniley Ramírez tamin'ny volana Septambra 2022 no nanambara vaovao saro-pady izay nahasaringotra ny zotram-pamotorana mbola mitohy amin'ny raharaha. Indrindra indrindra, namoaka andiana hafatra WhatsApp teo amin'ireo mpikambana ao amin'ny Guerreros Unidos izy, nanamafy fa namono sy nanapaka ratsam-batana an'ireo mpianatra ireo mpanao trafika rongony, nizara ny razan'izy ireo tamin'ny vondrona samihafa, ary nandevina azy ireo.
Na izany aza, tamin'ny 30 Septambra 2014, mpianatra enina no mbola velona, notazonin'ny tafika Meksikana tao amin'ny trano fanatobiana entana ao amin'ny fanjakan'i Guerrero, ary novonoin'ny miaramila tatỳ aoriana. Mba hanamafisana ny “marina ara-tantara”, nofongarina ny fatin'ireo mpianatra, niparitaka ny fatin'izy ireo, ary avy eo nafindra tany amin'ny toby miaramila mpandeha an-tongotra faha-27 tao Iguala.
Na dia efa nisy aza ny fandrosoana tamin’ity raharaha ity, dia tsy ampy ny nampiakarana fitsarana ireo mpitsara, polisy, jeneraly ary sekretera voarohirohy. Mizara izany fomba fijery izany ny ray aman-drenin'ny mpianatra ary nanalavitra ny tenan'izy ireo tamin'ny AMLO. Tamin’ny volana martsa 2024, nisy andiana mpianatra namaky ny varavaran’ny Lapam-pirenena mba hihaona amin’ny filoha. Nosamborin’ny polisy izy ireo.
Tao anatin'ny kihon-dalana farany, nangataka ny hampodiana an'i José Ulises Bernabé, mpitsara iray napetraka tao amin'ny tobin'ny polisy monisipaly ao Iguala, Guerrero ny governemanta Meksikana, ahafahana manao famotorana manamboninahitra miaramila 15 ny fijoroany vavolombelona. Mialokaloka any Etazonia izy amin'izao fotoana izao.
Farany, tsy azo tsinontsinoavina ny lohalaharana tafiditra amin'ny heloka bevava voarindra. Fohy ny taha androm-piainan'ny mpamono olona iray, ka maro amin'ireo voarohirohy amin'ny fampanjavonana no ho faty mandritra ny fifampitifirana eo amin'ny samy tambajotran-drongony sy ny tafika Meksikana. Noho izany, lasa hazakazaka arahin-tosika ny raharaha Ayotzinapa, ary mampiharihary ny toetry ny kolikoly goavana ao Meksika.
