Vehivavy miloko henna ny tànany, ao Sodàna,  11 Febroary 2005. Saripika an'i Steve Evans tao amin'ny Flickr (CC BY 2.0.)

Weam Al bachir no nanoratra ity lahatsoratra ity ary tamin'ny 19 Martsa 2024 no navoaka voalohany tao amin'ny Raseef22. Dika nasiam-panovàna no averin'ny Global Voices avoaka etoana ao anatin'ny fifanarahana fiarahamiasa iray hifampizara votoaty.

Tsy ela akory izay dia nitontona tamina sariko fony aho mbola zazakely aho, ary ao an-damosiny no hita misy soratry ny raiko manao hoe : « Manga ny zanakay vavy » : « Manga ny zanakay vavy ». Fikasàny ny handefa azy io tany amin'ireo rahalahiny sy anabaviny ao Sodàna hoentin'ny iray tamin'ireo mpanao fivahinianana masina niverina avy any La Mecque, narahana taratasy iray milaza ny fahaterahan'ny zanany vavy “manga” vaovao.

Olona iray teraka fotsy na mainty, misy fahasamihafàna sy fiovaovàna vitsivitsy. Misy tombondahiny sasantsasany omena iretsy voalohany, ary fahasarotana ho an'ireo manaraka. Any amin'ireo firenena samihafa ao amin'ny Gôlfa sy Levanta dia mbola ambany kokoa ny zo maha-olompirenena ananan'ireo Arabo mainty hoditra, izay sokajiana ho toy ny vokatry ny fifindramonin'ireo Afrikàna fahagola na taranak'ireo mpanompo sy andevo.

Mainty no iheveran'izao tontolo izao ny vahoakan'i Sodàna, firenena afrikàna iray manana firazanana sy foko isankarazany mifangaro. Ao anaty rakibolana, lasa ny anaran'ilay firenena no ilazàna amin'ny fiteny arabo (« aswad ») ny fahamaroan'ny loko “mainty”. Kanefa, mampihomehy fa azo ambara ho tsy mampiasa mihitsy ny hoe “mainty” ry zareo Sodaney ho entiny milaza ny volon-kodiny!

Ny baranjely no hany tondroin-dry zareo ho “mainty”, araka izany, ny endriky ny baba ghanoush ao Sodàna dia fantatra amin'ny anarana hoe « salady mainty. » Raha ny resaka volon-koditra indray, marobe ny ilazan'ny vahoaka sodaney ny loko mainty.

Kaleidôskôpin'ny volon-koditra ao Sodàna

Ny Sodaney iray manana volon-koditra faran'izay madio dia lazaina ho “mena”, anondroana ny loko somary mena hita indraindray amin'ireo manana volon-koditra faran'izay mazava. Indraindray izy ireny antsoina koa hoe « Halabi », misy ifandraisany amin'ny tanànan'i Halab, fiteny arabo ilazana an'i Alep, taranaka avy amin'ireo vondrom-piarahamonina siriàna nifindra nankany Sodàna fahagola. Ankapobeny ilay famaritana, na tsy mitovy aza ny fiaviana, ary ahitàna ireo Sodaney manam-piaviana egyptiàna, ary ireo manana volon-koditra mazava sy volo mainty antitra.

Avy eo dia misy ireo Sodaney mavo, aza afangaro amin'ny loko mariky ny tazovony! Ity fanondroana ity dia ilazàna ireo izay manana hafotsiana somary mitentina mavo; io no tena lokon-koditra mibahan-toerana amin'ireo mponina ao amin'ny Gôlfa. Ity loko ity no nitondra ireo tombony maro sitrahan'ny fotsy hoditra ary mifanaraka amin'ny fiheverana momba ny hatsaran-tarehin'ireo tandrefana, raha ampitahaina amin'ireo « Halaibis, » misy ifandraisany amin'ny tananan'i Hala'ib. Ireo Sodaney “mavo” no heverina ho toy ny tena Sodaney madio tsy mitapoka.

Misy ihany koa ny loko « divay » na « varimbazaha », fiavahana mazava tsara indrindra ho an'ny volon-koditra miloko volon-tsôkôlà. Arakaraky ny fitomboan'ny mélanine, antsoina hoe « maitso » no volon-koditry ny olona iray. Ao amin'ny firenena niaviako, ny maitso dia tsy hoe fotsiny lokon-koditr'ireo avy any amin'ny planeta hafa na ny zavamaniry. Matetika ianao no mandre ny hoe « mamelombelona ny hamaitsony, » izay midika fa manjelanjelatra ny hodiny matroka, toy ny voankazo masaka.

Ary avy eo misy ireo Sodaney « manga » izay, tsy toy ireo schtroumpfs, tsy manga fa somary mainty lokon'ny sasakalina, toy ilay lanitra amin'ny alina an'i Vincent van Gogh miaraka amin'ireo tentina mangany. Ao Sodàna, toy ny any amin'ny ankamaroan'ireo toerana hafa manerana ny tany, ny olona manana volon-koditra « manga » dia mahazo tombon-dahiny vitsivitsy, fa koa iharan'ny fanavakavahana volon-koditra sy fanilikilihana.

Matetika aho no mandre olona « manga » milaza ny tenany ho abed, fiteny arabo milaza ny hoe « andevo, » fomba fiteny iray mivantambantana mitovy amin'ny ‘n‘ ho an-dry zareo amerikàna tavaratra. Reko ihany koa ireo taria mangingiana mametra-panontaniana momba ny fiaviana ara-pokon'ny olona iray « manga » amin'ny fandinihana ny orony, sy hatraiza ny maha-ngita ny volony — ireo toetoetra mampiavaka ka heverin'ny Sodaney sasantsasany ho toy ny fitsapàna tena tsy misy diso hijerena ny tarazo ara-poko.

Ny sasany mampifandray ireo Sodaney « manga » amina foko miavaka sy amin'ireo firenena afrikàna mpiray vodirindrina mba ho entiny manaporofo ny arabisma madiorano. Nolavina sy nanaovana fanamarihana maneso sy misoko mangina ny fifanambadian'ireo foko samihafa, na izay rehetra fiatahana tamin'ireo fenitry ny fiarahamonina: « Fa ahoana koa no mba nahafahany nanambady an'io arabo io? »

Akon'ny maripamantarana ara-tsosialy

Ifikiran'ny fiarahamonna sodaney ny arabisma sy ny firazanana lazaina fa avy amin'ireo kalifa arabo fahiny. Ny fanontaniana apetraka amina Sodaney iray momba ny foko niaviany dia fampahatsiahivana ara-piarahamonina iombonana, ary tsy mahagaga raha vady tsy manana afa-tsy toetoetra hoe “fotsy sy lava volo” no tadiavin'ny tovolahy iray.

Itambesaran'ireo fenitra tandrefana, henjana sy tsy mitombina momba ny hatsaran-tarehy, dia miroso amin'ny fampiasàna fanafody ‘cortisone’ ny sasany amin'ny ankizivavy. Mampihena ny famoahana “mélanine” izany ary mitarika ho amin'ny fitazonana rano ao amin'ny vatana ireny fanafody ireny, mahatonga azy ireny ho « maha-maivamaivana/mamelombelona. » Ireo fanafody mamotsy hoditra sy “exfoliants” dia heverina ho toy ny filàna ho an'ny ankamaroan'ireo tovovavy tonga amin'ny taonan'ny tokony hanambady.

Raisina ho toy ny manana hoditra madio ireo ray sy reniko; lokom-barimbazaha ny an'ny zokiko lahy ary mavo ny an'ny anabaviko. Izaho kosa anefa dia tonga toy ny fiviliana ara-tarazo. « Maitso » aho na araka ny nolazain'ny raiko tao anatin'ny taratasy nalefany dia « manga »

Avy amin'ireo ray aman-dreniko ny fitiavako ny volon-koditro, ary hàlako, araka izany, ny fampiasàna ireo sivana fanatsarana endrika miparitaka mameno ireo sehatra anaty media sôsialy.

Indray andro aho nody avy any an-tsekoly, nitondra ny filazam-pahaizana isam-bolana avo lenta teny an-tànana, latsa-tomany satria nolazain'ilay Saodiàna “mavo” mpiray kilasy tamiko hoe “abda” teo am-pivoahana ny sekoly. Nampahery ahy ny reniko, nampitony ahy tamin'ny filazana fa ny fahaizako any am-pianarana, ny masoko baliaka, ny volomasoko manify sy ny voloko lavabe no nialonan'ilay zazavavy kely.

Nihalehibe tao anatin'ny finoana fa manja aho. Nolalaiko ireo voloko lavabe ary tsy notapahako mihitsy. Tsara be ny fahitàko ireo masoko, eny fa na tsy naharaisako doka mihitsy avy amin'olona aza ny momba izany, ankoatra ny reniko. notazoniko hanify ny volomasoko ary tsy tapaka aho ny namolavola azy ireo, ary nolaviko ny hampiasa ireo fanafody manafotsy hoditra, tsy noraharahaiko ireo sosokevitra avy amin'ireo akaiky ahy.

Araka izany dia mahita mihoatra lavitra noho izay hitan'ireo mpampikambana aho. Na ilay profesora amin'ny anjerimanontolo izay nisisika niantso ahy  « Sôkôlà » aza, fa tsy ny tena anarako (nitsiky tsy ravo aho ary nampahatsiahy azy ny anarako isak'izay mihetsika), na ilay sipa mpandalo tao Egypta niteny tamiko, indray andro izay, tamim-pitiavana hoe « nefa manana fo fotsy sy tsara daholo ianareo rehetra», izay midika fa afaka fenoin'izany ny lokon-koditra matroka anananay.

Mihoatra lavitra noho ny habetsahan'ny “mélanine” ao anatin'ny hoditray izahay, ary na oviana na oviana dia tsy tokony ho izany no hamaritra izay tombony ho anay na ny fahambanianay.

Tsy hihambo aho hoe mahatakatra feno ireo fitsaràna an-tendro henjana sy ny fanasokajiana ara-poko atrehan'ireo Sodaney « manga » amin'ny maha-mainty hoditra vitsy an'isa azy ireo ao anatina firenena iray ao amin'ny Gôlfa, na zaza « maitso » ho ana ray aman-dreny « mavo », nanome ahy vina sy faharesen-dahatra izay, enga anie, hanampy ahy handresy ireo fanilikilihana tsy mitondra vokatra.

Ary antenaiko fa aorian'ny fiarenanay avy amin’io ady io, sy ny fidiovanay hialàn'ny lovan'ireo tombondahiny ara-tsôsialy sy ara-poko izay nomen'ny fitondràna teo aloha vàhana, namela ny fandringanana ireo foko tany andrefana sy atsimon'i Sodàna. Indraindray, tsapako ho toy ny mandoa ny sandan'ny fahanginany ireo manampahefana ao Khartoum manoloana ireo zava-nitranga tao Darfour, raha izao tontolo izao kosa mitazana tsy miloa-bava. Ambonin'izany, ireo olompirenena tsotra no tena mijaly mafy indrindra, mizaka ireo fiantraika henjan'ireo korontana anatiny sy ny fanarahamaso iraisampirenena.