Sarin'i Aicha Biaou
Ao anatin'ny fifanarahana amin'ny média AfrikElles no amerenan'ny Global Voices mamoaka ity lahatsoratra ity. Ao amin'ny tranonkala www.afrikelles.tg no ahitàna ny lahatsoratra niandohàna.
Ny fanavaozana ny fomba fambolena amin'ny alàlan'ny fampiatiana ireo teknôlôjia vaovao no fomba azo antoka ho an'ireo firenena afrikàna mba hiatrehana ireo fanambin'ny revôlisiônan'ny fambolena. Io fandinihana io no loharano mandrisika sy mitarika an'i Aicha Biaou amin'ireo fianarana sy fikarohana ataony any alavitry ny tany nahaterahany.
Aicha Biaou, tovovavy manam-piaviana tôgôley, dia monina any Etazonia, toerana anomànany ny doctorat amin'ny fambolena tsra kajy ao amin'ny oniversitem-panjakana ao Oklahoma. Injenieram-panjakana amin'ny resaka fambolena, nahazo diplaoma tao Maraoka, ary niofana manokana momba ny fitantarana ny harena ambanin'ny tany sy ny anaty rano, nirotsaka an-tsehatra izy hanangona izay traikefa ilaina mba hanavaozana ny fambolena ao Afrika, ary indrindra fa any amin'ny firenena niaviany, Tôgô.
Miaraka amin'ny baotiny, samy tsy manahiran-tsaina azy daholo, na ny asany eny an-tsaha, na ireo fitsaratsaram-poana mahatonga ny fiheverana ny vehivavy ho tokony hipetraka lavitry ny tany fambolena. Zotra tsy mahazatra no nodiaviny ary goavana ihany koa ny tanjony: efa iasàny sahady ny momba ny tetikasam-pambolena iray ao Tôgô. Tao anatin'ity antsafa ity izay nilazàny ny dingana nodiaviny dia nolazain'ilay mpianatra tamin'ny AfrikElles ny fomba fijeriny ary ny hoaviny.
AfrikElles: Inona no dingana nizoranao ary inona avy ireo traikefa nanefy ny maha-ianao anao amin'ny maha-vehivavy anao?
Aicha Biaou (AB): Taorian'ny nahazoako ny bakalaoreà siantifika dia nahazo vatsim-pianarana avy amin'ny governemanta tôgôley sy ny masoivoho maraokàna ho an'ny fiarahamiasa iraisampirenena aho hanohizako ny fianarako. Niditra tao amin'ny Ivontoerana fianarana momba ny fambolena sy ny fitsaboana biby “Hassan II” ao Rabat aho, ka tao no nahazoako tamin'ny 2021 ny diplaoma Injenieram-panjakàna momba ny fambolena, taorian'ny dimy taona nianarana, diplaoma mitovy lenta amin'ny Master 1. Avy eo aho, tafiditra tao amin'ny oniversite Mohammed VI – Polytechnique hanomana ny doctorat, ka tao no nahazoako traikefa efa ho herintaona tamina fikarohana talohan'ny nidirako tao amin'ny Oniversitem-panjakana ao Oklahoma. Ny fandaozako ny fireneko tao anatin'ny tena fahatanoràko no nanefy ahy ho lasa tena mahaleotena. Talohan'izay aho, nandray tohana tamin'izay rehetra natao, ny raiko no nisahana ny dingana rehetra fikarakaràna taratasy. Kanefa, rehefa tonga tao Maraoka, dia nangataka fanampiana tamina namana iray aho, izay nandà ankitsirano fotsiny izao. Io « tsia » io, na dia nangidy aza ny nitelina azy, dia nandray anjara betsaka tamin'ny fahaleovantenako. Nianarako ny nandray an-tànana ny fiainako sy nitombo ho olondehibe. Nianatra zavatra maro ihany koa momba ny fifandraisan'ny samy olona, ary ny fomba fiaina anaty vondrom-piarahamonina, satria niaina tanaty kilasimandry aho nandritra ny fianarako tany Maraoka niomanako ho injeniera momba ny fambolena.
AfrikElles: Endrika vehivavy toy inona no nanainga fanahy anao?
AB: Ny vehivavy voalohany nanainga fanahy ahy ary nanome hery ahy mandrakariva dia ny reniko. Nandia dingana tsy nahazatra io ramatoa io, ary isak'izay te-hilavo lefona aho, izy sy izay rehetra vitany no eritreretiko, Tsaroako araka izany fa zanany vavy aho ary, noho ny lova avy aminy, nananako tao anatiko koa io hery io. Avy eo, misy an'i Chimamanda Ngozi Adichie, izay maneho tsara mihitsy ny fomba fijeriko ny atao hoe vehivavy. Tena feno hafaliana tanteraka aho eo am-pihainoana azy, ary isak'izay mandeha, zendana foana amin'izay ambarany aho.
AfrikElles: Inona no nanosika anao hanohy ny fianaranao sy handray ny làlan'ny fikarohana ?
AB: Ny tetikasa famaranana ny fianarako haka ny Master dia mitodika amin'ny fitiliana avy lavitra ampiharina amin'ny hazo zavoka. Nahazo tsirony tamin'ny fitiliana avy lavitra [télédétection] aho, izay tsy inona fa rantsana iray ao amin'ny fambolena maty paika (endrika fomba fitantanana iray ny fambolena môderna ampiasàna ny teknôlôjia mba hanosehana ny fampitomboam-bokatra). Manodidina an'izay daholo ireo lohahevitra sy tetikasam-pikarohana nahaliana ahy sy nametrahako fisoratana anarana. Dia hoy aho tamin'ny tenako ihany hoe io sehatra io no mendrika hovelariko, ary na io, na ajanoko ny asa fikarohana. Dia ny fambolena tsara kajy no namàhana ny hetahetako hanao hikaroka.
Noho io tetikasa io, nampitombo be ny vokatra tamin'ny fambolena tany amin'ireo toeram-pambolena nanaovana andrana izahay, indrindra fa ny voly katsaka, varim-bazaha ary ny vary.
AfrikElles: Inona avy ireo fanamby goavana natrehanao amin'ny maha-vehivavy anao teo amin'ny sehatry ny asanao, ahoana no fomba nihoaranao azy ireny ?
AB: Matetika aho no nandre fanehoankevitra toy ny hoe « eh, ramatoa, inona no ataonao amin'ny maha-vehivavy mpamboly anao? » na ihany koa « tsy natao ho an'ny vehivavy ny asa fambolena ». Mba hihoarana ireny fitsaratsaram-poana ireny, tsy maintsy aho namokatra fiaretana goavana ary nanaporofo, tamin'ny alàlan'ireo fahaizamanaoko sy ny asako, fa ny asa fambolena dia sehatra iray azon'ny vehivavy hamirapiratana tsara mihitsy, toy ny lehilahy ihany.
AfrikElles: Ahoana ny hevitrao amin'ilay hevidraikitra hoe tsy fàka vady ary mijanona ho tokantena eny ireo vehivavy be diplaoma?
AB: Diso hevitra tanteraka no fiheverako an'ireny olona ireny. Ny iray tsy misakana ny iray. Tena azo atao tsara ny ho sady vady mendrika, na inona na inona diplaoma anananao. Ny ilaina dia fahaizana manavaka ny fiainana arak'asa sy ny fiainam-pitiavana. Tsy miankina amin'ny fanànanao diplaoma ny fitantanana tokantrano.
AfrikElles: Inona avy ny torohevitra mety homenao ny tovovavy iray maniry hiditra amin'ny sehatry ny fikarohana ?
AB: Ny zavatra rehetra dia azon'izay mino atao, indrindra fa ho an'izay miezaka manao ny fomba rehetra hahatongavna amin'izany. Aza mijanona fotsiny noho ny hoe maha-vehivavy anao, ary aza avela hisaina mihitsy ny hafa hoe misy hirika sasany tsy natao ho anao satria vehivavy ianao. Sahia, ravao ireo hevidraikitra sy fitsaratsaram-poana ka mamiràta, satria isika no zavaboary tsara indrindra eto an-tany (fanamarihan'ny mpandika: afaka vakiana koa hoe “satria isika no voara be endriky ny saha”). Ankoatra izay, ao anatin'ny fikarohana, ny saina tia karokaroka no namana mpiaramiasa aminao voalohany indrindra. Aza matahotra ny hametraka fanontaniana, mitrandraka hevitra vaovao, ary mahareta manoloana ireo fanamby. Anjoria ny fahalalàna, ary anananao ny hery hamiràtana amin'izany.
AfrikElles: Inona avy ny tanjonao ho an'ny fambolena ao Afrika sy Tôgô?
AB: Nandritra ny dinidinika natao ahy talohan'ny nidirako tao amin'ny Oniversite Mohammed VI – Polytechnique, nanontany aho raha toa azo atao ny hànana toerana fanaovana fanandramana any Tôgô, satria ny asa fiantràna tsara rindra dia manomboka amin'ny tenanao aloha. Noho izany, tiako ho any amin'ny firenena niaviako no hitondràko ny fandraisako anjara voalohany. Tanjoko ny hahita ny fambolena tôgôley hivoatra, miaraka amin'ny fandraisana anjara bebe kokoa avy amin'ny tanora, sady mandray anjara amin'ny fanovàna maharitra ny fambolena ao Afrika. Tsara vintana aho nandray anjara tamina tetikasa iray mifandraika tsara mihitsy amin'ireo tanjona ireo. Ny traikefako voalohany tamin'ny fikarohana, niarahana niasa tamin'ny African Plant Nutrition Institute (APNI)) tamin'ilay tetikasa Nutrient Catalyzer Agricultural Transformation, dia nahafahako niasa tamina toerana 20 tao Tôgô sy tamin'ny faritra hafa tao Afrika. Noho io tetikasa io, vitanay ny nampitombo be ny vokatra tany amin'ireo toeram-pambolena voakasika, indrindra fa ny katsaka, ny varimbazaha ary ny vary. Mbola miasa foana ilay tetikasa, ary tohizako ny fitondràna ny fahaizako ao amin'ny resaka teknikam-pambolena tsara kajy, ka tanjona ny hamorona lasitra iray afaka averina vokarina ho an'i Afrika manontolo, hiantohana ny fahavitantena ara-tsakafo sy ny firoboroboan'ireo vondrom-piarahamonina eny ifotony.
