Hetsi-panoherana tao amin'ny Zaridainan'i Alfonso López ao Bogotá, Colombia tamin'ny 28 Jolay 2024. Sary avy amin'i José Montilla, nahazoana alalana.

Roapolo taona lasa izay, teny an-dalamben'i Táchira, faritra iray eo amin'ny sisintany manasaraka an'i Venezoela sy Kolombia, nilalao niaraka tamin'ny namany i José Montilla raha nanakoako ilay hira hoe: “Chávez, corazón de mi pueblo” (“Chávez, fon'ny vahoakako”) Androany, tamin'ireo arabe ireo ihany no nanakoako ny hiaka vaovao hoe: “No quiero bono, no quiero CLAP. Yo lo que quiero es que se vaya Nicolás” (“Tsy mila fanampiny aho, tsy mila CLAP. Ny ilaiko dia ny hialan’i Nicolás,”) Io fifanoherana io no manamarika ny dia mangirifiry ataon’ny firenena iray mitady ny fahafahany sy ny fahamendrehany.

Ankehitriny 27 taona i José nijery ny fifidianana avy any Bogotá, Colombia, toerana nifindrà-monina tamin'ny taona 2018. “Fantatsika rehetra fa ny zava-nitranga tany Venezoelà dia hosoka nataon'ny fitondrana tamin'ny fifidianana, izay nitarika ny fihetsiketsehana sy ny fifandonana teny an-dalambe. Samy mahafantatra ny vokatra tena izy ny rehetra», hoy izy.

Manaraka akaiky ny toe-draharaha ara-politika ao Venezoela izy. “Mbola liana kokoa amin'ny fanarahana ny zava-mitranga ao amin'ny fireneko aho,” hoy izy nanazava. Nandona mafy an'i José fandresen'i Maduro tamin'ny fifidianana farany teo, na dia 70 isanjaton'ny mponina aza no manohitra azy. “Nitomany aho rehefa nahafantatra ilay hosoka. Niezaka nampionona ahy ny fofombadiko, saingy kivy aho”, hoy izy.

Tamin'ny 28 Jolay 2024, na dia tsy afaka nifidy aza i José noho ny fameperan'ny fitondrana, dia nandray anjara tamin'ny fihetsiketsehana am-pilaminana tany Colombia, tahaka ny nataony tany Venezoelà tamin'ny taona 2017. Amin'ireo Venezoeliana efa ho 8 tapitrisa nandositra ny didy jadona, dia manodidina ny 70.000 ihany no afa-nifidy. “Mikaonty avokoa ny vato tsirairay, ary maharary ilay hoe ny mijery ihany no azonay atao,” hoy izy.

“Tsy ho an'olom-bitsy fotsiny ity ady ity, fa hoan'ny rehetra,” hoy i José nanazava, nanamarika fa manana anjara toerana lehibe amin'ity ady ho amin'ny demôkrasia ity ny tanora Venezoeliana aty ivelany. Na dia tsy afaka mandray anjara amin'ny vatantenany amin'ny fihetsiketsehana aza ry zareo, dia afaka mitondra fiovana lehibe amin'ny fanaparitahana vaovao izay afaka manampy azy ireo hifandray amin'ny tanindrazany ihany koa, hoy izy. Na dia teo aza ny fahadisoam-panantenana tany amboalohany, dia mbola manantena i José sy ireo tiany fa ho afaka amin'ny didy jadona ihany izy ireo amin'ity taona ity. “Matoky ny tetipanoron'i María Corina Machado, mpitarika ny mpanohitra izahay, izay vehivavy manana paikady, sy amin'ny fanisana indray ny (vatom-p)ifidianana,” hoy izy tamim-panantenana.

Tsaroan’i José ny toe-javatra sarotra nahatonga azy handao ny fireneny. “Nanofy ny hahazo diplaoma ho mpanao mari-trano aho”, hoy ny tsiarony. Saingy ny tsi-fisian'ny sakafo sy ny solika no nitarika azy hitady hoavy tsara kokoa any an-toeran-kafa. “Ny hany azonay [any Venezoela] dia katsaka na mangahazo, izay nohaninay ho sakafo maraina, antoandro ary na sakafo hariva aza, isan’andro nandritra ny volana maromaro”, hoy ny fanazavan’i José, nanantitrantitra ny halehiben’ny krizy niainany.

Niaritra fahasarotana am-polony taona maro i Venezoelà. Nandray ny fahefana tamin'ny 1999 i Hugo Chávez, ary naka orinasa maherin'ny 1.200 tamin'ny tompony, niteraka andiam-pifindramonina voalohany taorian'ny fitokonan'ny solika tamin'ny taona 2003. Rehefa lasa i Chávez tamin'ny taona 2013, dia nandray ny fahefana i Nicolás Maduro, nanamafy ny famoretana izay niteraka krizy maha-olona ho mafimafy kokoa, ​​​​izay nahatonga mpitsoa-ponenana an-tapitrisany. Vao maika nampisy andiam-pifindra-monina bebe kokoa ny hetsi-panoherana tamin'ny taona 2017 sy ny fisandratan'i Juan Guaidó ho mpitarika ny mpanohitra tamin'ny taona 2019.

Teraka tamin'ny taona 1997 i José ary niaina mivantana izany tantara rehetra izany sy ny tsy fitoviana. Ankehitriny, mahatsapa fahalalahana izay tsy fantany mihitsy tany Venezoelà izy.

Ny araben'i San Cristóbal, Táchira feno vahoaka mandray an'i María Corina Machado tamin'ny 28 Jona 2024. Saripikan'i Vente Venezuela, nahazoana alalana.

Fahafoizan-tena sy mari-panondroana

Lehibe tao amin'ny fanjakan'i Táchira Venezoeliana i José. “Amin'ny fiteny mahazatra, fantatra ho vahoaka (tena) ‘arrecha’ indrindra ao Venezoela izahay, midika hoe sahy indrindra sy  mafy toetra indrindra,” hoy izy nanampy tamin'ny tsiky mampanembona. Maharary izany mandao fianarana, fianakaviana sy ny namana. “Manana sary tao amin'ny anjerimanontolo aho, nalaina tamin'ny andro fantatro fa tsy hiverina, mampiseho ahy mitomany,” hoy izy nahatsiaro. “Nandray ahy i Colombia ary nanokatra varavarana maro, ka nahafahako nitombo arakasa sy ahy manokana. Ankoatra izay, nahita olona tsy mampino izay nanova ny fiainako aho,” hoy i José nizara tamim-pankasitrahana.

Valizy enti-tanana iray monja no nentiny raha tonga tany Colombia izy ary, tahaka ireo mpifindramonina maro hafa, dia niatrika fanamby maro. “Niala tsy ho mpianatra aho ka lasa manirery tanteraka, niasa ho mpanatitra entana andro aman’alina”, hoy izy. Nahaorim-ponenana ihany izy rehefa nandeha ny fotoana. “Na dia tsy manana diplaoma eny amin'ny oniversite aza aho izao dia matihanina amin'ny famolavolana sary sy tranonkala,” hoy izy tamim-pireharehana.

Mba hahatakarana marina ny fihetseham-pon'ny Venezoelàna mpifindra monina iray, manoro hevitra i José ny hihainoana ilay hira “Me Fui” an'ilay mpihira Venezoeliana Reymar Perdomo, izay lasa hira fanevan'ny mpifindramonina. Nitondra fanamby sy valisoa ho azy ny fifindra-monina. Manina ny sakafo, ny fomba amam-panao sy namana avy any Venezoela izy, saingy nahita namana vaovao tany Colombia. “Mianatra mahaleo tena tanteraka ianao, miantehitra amin’ny tenanao”, hoy izy.

Ho an’i José dia zava-dehibe ny fitandroana ny lazan’ny fireneny. “Ny zavatra ataonao any ivelany dia tsy misolo tena anao fotsiny, fa misolo tena ny Venezoelàna rehetra,” hoy izy tamin'ny fahavononana. Tsy maintsy nanafina ampahany amin’ny maha izy azy anefa izy. Ohatra, miaraka amin'ny fianakaviany izy afaka mampiasa teny toy ny “toche”, izay fomba fiteny tena mahazatra amin'ny teny Táchira manana dika maro, saingy tsy azon'ny any Bogotá izany, ka sarotra ho azy ny maneho ny heviny.

Notazonin'i José ho velona ao Colombia ny sasany amin'ireo fomban-drazana Venezoelàna, toy ny fanaovana “hallacas”, sakafo Krismasy nentin-drazana. “Tonga avy amin'ny lafivalo ao Colombia ireo anabaviko hiara-manamboatra hallacas,” hoy izy nirehareha. Nanao fomba amam-panao Kolombiana ihany koa izy, toy ny fankalazana ny “el día de las velitas,” ny andron'ny labozia kely.

Hetsi-panoherana tao an-jaridainan'i Alfonso López ao Bogotá, Colombia tamin'ny 28 Jolay 2024. Sary avy amin'i José Montilla, nahazoana alalana.

Eritreritra momba ny ho avy

Nodinihan'i José ny fiantraikan'ny fitaizana ireo tanora Venezoelàna toa azy nandritra ny fitondran'i Maduro. “Ny fitaizana nandritra ny sosialisma an'i Maduro dia midika hoe voataiza ao anatin'ny tsy fahampiana, fetra maro, tsy manam-pahafahana hanorina fiainana mendrika sy hahita asa sahaza,” hoy izy nanazava. Nisy fiantraikany lalina ny fanabeazana ao Venezoelà, nanangana taranaka tsy manana fahaiza-misaina lalina, tsy ahafahan'ny mpianatra namolavola ny eritreriny sy ny heviny akory. “Mpampianatra maro no nandao ny firenena, ary miaramila sy polisy no nanabe ny tanora, izay mampiditra anaty fandaharam-pianarana ny fanasana atidoha sy ny fanentanana politika manohana ny governemanta,” hoy i José.

Raha tsy lasa filoha vaovaon'i Venezoela i Edmundo González, dia matahotra i José fa vao mainka hampitombo ireo olana ireo [mg] ny enin-taona hafa itondran'i Maduro. “Hanery olona maro handao an'i Venezoelà ny fanohizana ity governemanta ity,” hoy izy tamin'alahelo. “Nopotehin'ity governemanta ity ny firenena tsara tarehy.”

Rehefa manao jery tamberina i José, dia tsapan’i José ny vesatry ny fahafoizan-tena nataony, nefa fantany koa ny haizatra nandalovany. “Mangirifiry ny famoizana rehetra, fa miaraka amin'izay koa, mamelona haizatram-bahoaka sy eritreritra maro,” hoy izy. Tsaroany ny fotoana iray tamin'ny taona 2018, tao amin'ny fiantsonan'ny fiara fitateram-bahoaka ao Bucaramanga, teny an-dalana ho any Bogotá, tsy nisy afa-tsy 10.000 pesos tao am-paosiny. “Nanery ny tenako hitombo aho, ary mendrika izany,” hoy izy nanamafy.

Ho an'i José, mazava ny fanantenana ho an'i Venezoela afaka. “Ny hany tiako ho an'i Venezoelà dia ny fahafahana mba hahafahanay aty ivelany mody amin'ny fotoana rehetra tianay.”