Nicolás Maduro, filohan'i Venezoelà, sy Lula da Silva, filohan'i Brezila, nandritra ny fihaonan'ireo filoha tany Brasilia tamin'ny volana May 2023. Saripika avy amin'ny Palácio do Planalto via Flickr. CC BY 2.0.

Nipatitaka tahaka ny sarivongany nazera tany Coro, Venezoelà, ny nofinofy Bolivarianina izay naorin'ny Komandy Hugo Chávez. Olom-pirenena romotra an'arivony no nidina an-dalamben'i Caracas sy manerana an'i Venezoelà ho fanoherana ny voka-pifidianana mampiady hevitra, izay nolazaina fa nandresen'i Nicolás Maduro tamin'ny 51,2 isanjaton'ny vato, nahazoany ny fe-potoam-piasana fahatelo, raha voalaza fa tsy nahavita afa-tsy 44,2 isanjaton'ny vato ny mpifanandrina aminy, Edmundo González, diplaomaty efa misotro ronono. Mbola tsy maintsy mamoaka ny antontan-taratasim-pifidianana manaporofo ny fandresen'i Maduro ny Filankevi-Pifidianana Nasionaly (CNE).

Efa nandrasana ny fandavan'ireo firenena toa an'i Etazonia an'i Nicolás Maduro, araka ny hita tamin'ny fanohanan-dry zareo ny fikomiana sivily-miaramila tamin'ny taona 2019 nantsoina hoe “Operation Freedom”, notarihan'i Juan Guaido hanonganana an'i Maduro. Azontsika tsinjovina ihany koa ny fanehoan-kevitra mitovy amin'izany avy amin'ireo mpanao politika elatra havanana ao Amerika Latina toa ny Filohan'i Arzantina, Javier Milei, izay niantso ny tafika Venezoelàna hanatevin-daharana ireo mpanao fihetsiketsehana amin'ny fikomiana, Luis Lacalle Pou avy any Orogoay, izay nitsipaka ny voka-pifidianana, ary Nayib Bukele avy any El Salvador, izay nilaza ny fifidianana ho feno hosoka.

Ny tsy hitan'i Maduro mialoha dia ny fandavana sy ny fahanginana avy amin'ny firenena hafa izay nametrahany fifamatorana tao amin'ny faritra. Ohatra, naneho ny tsy finoany momba izay voka-pifidianana andro talohan'ny fifidianana filoham-pirenena ny filoha Shiliana ankavia demaokratika, Gabriel Boric, taorian'ny fanehoan-kevitra mampiady hevitra nataon'i Maduro fa “hisy rà mandriaka” raha tsy mandresy izy. Avy eo, ny 29 Jolay, nolavin‘i Boric ny valim-pifidianana navoakan'ny CNE. Rehefa dinihina tokoa, nivoaka tamin'ny hetsiky ny mpianatra i Boric, ary noho izany tsy afaka ny hangina manoloana ny fanitsakitsahana ny zon'olombelona ny olom-pirenena Venezoelàna.

Mitovy hevitra amin'izany ny Filoha Lula da Silva, mpanorina ny Antokon'ny Mpiasa ao Brezila. “Natahotra” amin'ny fanambaràn'i Maduro momba ny fandatsahan-dra i Lula, izay noheverin‘ny filoha teo aloha Dilma Rousseff ho gadra politika ary niatrika fikasana fanonganam-panjakana tamin'ny 8 Janoary 2022..

Torak'izany ihany koa, feno fisalasalana momba ny feno fisalasalana tamin'ny fizotram-pifidianana venezoelàna ilay mpiady anaty akata teo aloha Gustavo Petro, filohan'i Colombia amin'izao fotoana izao, izay vao namerina haingana ny fifandraisana ara-diplômatika tamin'i Venezoelà fony izy vao nandray ny fahefana, ary nanizingizina ny hamoahana ampahibemaso ny antontan-taratasim-pifidianana.

Tany Meksika, tsy nangina ihany koa ny filoha ankavia López Obrador. Nanambara izy tamin'ny fihaonambe maraina nataony  fa ho fantatra ny hevitr'i Meksika rehefa mivoaka ofisialy ny valim-pifidianan'ny CNE, sady niampanga ny Fikambanamben'ny Fanjakana Amerikana (OAS) ho mpitsàbaka amin'ny fiantsoana fivoriana hitaky famerenana ny fanisam-bato ao Venezoelà. Nandà ny fandraisan'i Meksika anjara tamin'ny fivorian'ny OAS izy fa nifandrindra tamin'i Colombia sy Brezila kosa mba hanao fanambaràna iraisana.

Mpitarika Amerika Tatsimo tamin'ny May 2023, avy any ankavia miankavanana: Nicolás Maduro (Venezoelà), Chan Santokhi (Suriname), Irfaan Ali (Guyana), Gustavo Petro (Colombia), Luis Arce (Bolivia), Lula da Silva (Brezila), Alberto Fernandez (Argentina), Gabriel Boric (Shily), Guillermo Lasso, (Ekoadaoro), Mario Abdo Benítez (Paragoay), Luis Lacalle Pou (Orogoay), Alberto Otárola (Filohan'ny Filankevitry ny Minisitra ao Però). Photo avy amin'i Palácio do Planalto via Flickr. CC BY 2.0.

Na dia nahazo fanohanana avy amin'ny governemanta mitovy karazana aminy aza i Maduro — ireo manana fironana tsy refesi-mandidy sy miatrika sazy ara-toekarena — toa an'i Kiobà sy Nikaragoà, ary koa ireo hafa toa an'i Shina, Iran, ary Rosia, dia tsy ampy izany hametrahana ara-drariny ny lazainy ho fandreseny.

Misy dikany ny hoe tsy mahatsiaro mahazo antoka amin'ny fiarahana amin'i Maduro ireo mpitondra ankavia tony fihetsika kokoa, na dia misalasala ihany koa amin'ny fitaoman'i Etazonia ao amin'ny faritra aza izy ireo. Ohatra, naneho ny fanoherana ny sazy ara-toekarena amerikana momba an'i Venezoela, izay heveriny ho tompon'andraikitra tamin'ny fifindra-monina Venezoelàna 7,7 tapitrisa ny governemantan'i Colombia, Meksika, ary Brezila. Tetsy ankilany, tsy mazoto koa ry zareo hisalotra ny anton’ny fanenjehana ireo mpanohitra ara-politika sy ny fanitsakitsahana ny zon’olombelona.

Nandoko azy ho be fihetseham-po sy very lalana ny fanambaràn'i Maduro — toy ny fihaikàna ara-bakinteny an'i Elon Musk, mpandraharaha hiady aminy — . Nesoriny tao anatin'ny lisitr'ireo mpanara-maso iraisampirenena ny filohan'i Arzantina teo aloha Alberto Fernández noho ny nilazany ny tokony hanaikeny izay mety ho fahareseny ary notapahiny ny fifandraisana ara-diplomatika tamin'ireo firenena fito any Amerika Latina (Arzantina, Shily, Costa Rica, Però, Panamà, Repoblika Dominikanina, ary Orogoay) izay nanohitra ny voka-pifidianana, izay vao mainka nampitoka-monina azy iraisampirenena.

Any Venezoelà, nanokatra vavahadin-tserasera iray namoaka ny antontan-taratasim-pifidianana nangonin'ny olom-pirenena i María Corina Machado, mpitarika ny fiaraha-mientan'ny antoko mpanohitra. Nanamarika ny fiandoham-panisana niafara tamin'ny fahaverezam-pokisana ny valim-pifidianana CNE, ary nahatratra ny faratampony tamin'ny fandresena miezinezina azon'i Edmundo González.

Na dia nanolo-tena (nampanantena) hanolotra ireo taratasim-panisana aza i Maduro tamin'ny 31 Jolay hanamafy ny lazainy ho fandreseny teo anoloan'ny Fitsarana Tampony ao Venezoelà, dia efa simban'ny famoretana, ny fanagadràna tsy ara-dalàna ary ny fahafatesan'ireo mpanao fihetsiketsehana ny fifidianana filoham-pirenena taona 2024. Tamin'ny 2 aogositra, nanamafy ny CNE fa nandresy tamin'ny fifidianana i Maduro saingy tsy mbola nampiseho ireo antonta-taratasy firaketana.

Mailo kokoa ny fepetra raisin'ireo governemanta avy amin'ny elatra havia any Amerika Latina, izay natao hitazona fifandraisana marin-toerana amin'i Etazonia ihany koa. Mandoto sy manaratsy ny governemanta demaokratika elatra havia ao amin'ny faritra ny kabarim-pampisaraham-bazana sy ny fitondran-tena tsy refesi-mandidy toy ny ataon'i Nicolás Maduro ka tsy mampahazo aina amin'ny fifandraisana amin'i Venezoelà.