Jorge Glas, filoha lefitra teo aloha tao amin'ny Repoblikan'i Ekoatora, nitady fialokalofana tao amin'ny masoivoho meksikàna tao Quito ary any am-ponja Ekoatoriàna ankehitriny noho ny fiampangàna azy ho nanao kolikoly. Saripika an'ny Antenimieram-pirenen'i Ekoatora/Flickr novain'i Melissa Vida. CC BY-SA 2.0

Ny alin'ny 4 Aprily 2024, nanaovan'ny tafika ekoatoriàna bemidina tao amin'ny masoivoho meksikàna ao Quito, nanitsakitsaka ny Fifanarahana iraisampirenena tao Vienne izay mandrindra ny zo sy andraikitra eo amina firenena roa. Tao, nanaovan-dry zareo be noho vitsy ny tomponandraikitr'ilay masoivoho ary nosamboriny ilay filoha lefitra ekoatôriàna teo aloha, Jorge Glas, nokarohan'ireo manampahefana ekoatôriàna noho ny resaka kolikoly tamin'ny raharahan'ilay orinasa breziliàna Odebrecht. Izy ihany koa dia iray amin'ireo olomalaza tao anatin'ny fitondrana nalaza ratsin'ny filoha teo aloha Rafael Correa.

Nisy dikany ara-pôlitika nazava tsara ho an'ny filoha ekoatôriàna Daniel Noboa ny fisamborana azy. Nantenain'i Noboa izy io fa haneho ny tàna-maheriny amin'ny pôlitikam-piarovana ary handona ny sain'ireo ankavia eny ifotony, ny Correismo, izay mitarika ao amin'ny kaongresy ekoatôriàna amin'izao fotoana izao.

Ho an'i Noboa, mendrika ny nidirana kely amina fifandirana pôlitika amin'i Meksika; tsy dia misy zavatra betsaka atahorana loatra. Tao anatin'ny lahateniny voalohany ho an'ny firenena, tsy nasian'i Noboa fanamarihana ny momba ny fifandirana diplaomatika amin'i Meksika. Ho an'ilay avy amin'ny afovoany-havanana, Daniel Noboa, ny resaka varotra no mavesadanja kokoa. Ary ny fifanakalozana eo amin'i Ekoatora sy Meksika dia azo lazaina ho tsy nisy. Tamin'ny 9 Jolay, nambaran'i Daniel Noboa fa “iray amin'ireo ratsy indrindra miara-miasa aminy i Meksika” ho entiny manondro ny fifanakalozana ara-barotra mitanila ifanaovan'ny firenena roa tonta.

Tamin'ny Desambra 2023, tonga tao amin'ny masoivoho meksikàna i Glas, ary nanomboka tamin'io fotoana io ny tsotsorimamba teo amin'ny fifandraisan'i Ekoatora sy Meksika. Tsy te-hamotsotra an'i Glas i Meksika, nandray azy ho toy ny voahenjika ara-pôlitika, ary i Ekoatora miampanga azy amina resaka kolikoly. Nahiditra hifonja telo volana any amina fonja ekoatôriàna tsara ambina indrindra ao Guayaquil ny lehilahy. Ny 8 Jolay, nolavin'ny fitsaràna ao Ekoatora ny hanafaka an'i Glas mifototra amin'ny “habeas corpus”; tsy nahita fomba fitondra ratsy natao an'ilay voampanga ireo manampahefana, na ara-batana izany, na ara-tsaina nandritra ny fitànana am-ponja azy.

Mekiska, mitarika amin'ny sehatry ny liam-pivoarana

Amin'izao fotoana izao, mizara ho tendro ideôlôjika roa ny ao Amerika Latina: ny iray miaraka amin'ireo mpitarika toa an'ilay Meksikàna López Obrador sy ankehitriny ilay mpandimby azy Claudia Sheinbaum, i Lula da Silva ao Brezila, Gustavo Petro ao Kôlômbia, ary i Gabriel Boric ao Shily. Mifampizara fomba fijery mitovy ry zareo ireo momba ny fivoarana ara-tsôsialy ary mikatsaka ny hanamafy ny fifamatorana misy amin'ireo firenena ao Amerika Latina.

Etsy ankilany, ho setrin'ny voka-pifidianana tao Ekoatora sy Arzantina, nipoitra ny mandatehezana liberaly iray avy havanana izay tsy voatery loatra hitambatra, saingy mikendry ny hanakorontana ary mandray ny fanapahankeviny pôlitika samirery, manao ho laharampahamehana ny pôlitika fiarovam-pirenena sy ny fampiasambola avy any ivelany. Eto dia hitantsika ireo olomalaza atoa an'i Javier Milei avy ao  Arzantina, ilay Salvadôriàna Nayib Bukele, ary i Daniel Noboa, izay mampiroborobo ny hevitra fisalasalàna ho an'i Amerika Latina, miverina amina pôlitika iray fanamafisana ny fifandraisana amin'i Etazonia sy ny firenena Tandrefana, satria mihoatra lavitra noho ireo tetikasa fampandrosoana isam-paritra ny fanohizana ny fikatsahana fampiasambola

Kanefa, tao Meksika, hita nameno ny fitantanan-draharahan'i López Obrador (fantatry ny rehetra amin'ny hoe AMLO).  ny kabarim-pitiavan-tanindrazana. Nahazo laza goavana tany amin'ny faritra i AMLO tamin'ny alalan'ny fifanakaikezana tamin'i Alberto Fernández ao Arzantina, ny fiarovana ny fianakavian'ny filoha teo aloha avy amin'ny elatra havia tao Pero Pedro Castillo, ny fanomezana fialokalofana ho an'ilay filoha teo aloha tao Bôlivia, Evo Morales, tamin'ny 2019, ary ny fitsidihana niarahana tamin'ireo mpiaradia aminy Gabriel Boric avy ao Shily sy Gustavo Petro avy ao Kôlômbia.  Tamin'ny alàlan'ireny safidy ireny, nanamafy ny toeran'ny elatra havia ao Amerika Latina i AMLO, izay zara raha hitan'ny governemantan'ny tao Venezoelà sy Nikaragoà.

Nahatsiaro ho nahazo hery ho mpitondra ny tenin'i Amerika Latina i Meksika, ary nanosoka hevitra nandritra ny fihaonany tamin'ny vondrom-piarahamonin'ireo fanjakàna ao Amerika Latina sy Karaiba (CELAC) mba hamoronana fikambanana iray ho solon'ny Organization of American States (OAS). Araka ny fomba fijerin'i AMLO, tsy vitan'ny OAS ny niatrika ny krizy pôlitika tao Bôlivia tamin'ny 2019. Nohamafisin'i Meksika ireo fifamatorany amin'ny faritra, izay antenainy hitondra tombontsoa ho azy.

Tonga ny valisoa rehefa injay ny filoha Petro nanao dingana niaro an'i Meksika tamin'ilay korontana tao amin'ny masoivoho, ary notapahan'i Nikaragoà sy Venezoelà, Brezila, Orogoay, Kiobà sy ny ankamaroan'ireo firenena ao Amerika Afovoany (afa-tsy El Salvador) ny fifandraisan-dry zareo tamin'i Ekoatora, ka namela an'i Ekjoatora hitoka-monina tanteraka eo amin'ny sehatry ny ao amin'ilay faritra.

Rehefa niaro ny toerana noraisin'i Meksika ny avy ao amin'ny Fanjakana Mitambatra, ny Fiombonambe Eorôpeàna, Norvezy, Shina, ary hatramin'i Rosia, nanomboka teo vao mody nikisaka niaraka amin'i Meksika ry Etazonia sy Kanadà. Ny toeran'i AMLO ao amin'ny faritra dia nohamafisina sy nihanatanjaka avy ao anatiny, raha ny ao Ekoatora kosa, very fifanarahana pôlitika i Noboa izay niarahany tamin'ny antokon'i Correa — mpiara-mitan-tsoroka iray tena nilaina mba hampandaniana ny fandaharam-potoanany amin'ny fanaovan-dalàna.

Na izany aza, lasa fahasahiranana lehibe, na ho an'ireo pôlitisiàna avy amin'ny elatra havanana aza, ilay fanitsakitsahana nibaribary ny fifanarahana tao Vienne, satria izay mpialokaloka ara-pôlitika izany dia azo alaina an-kery avy any anatin'ireo iraka diplaomatika. Tena nanakorontana tokoa ilay fihetsika ka nanosika ny filohan'i Pero, Dina Boluarte, izay nambaran'i AMLO ho “mpandrombaka fahefana,” ary hatramin'ny an'i Arzantina, Javier Milei, izay nifanompa tamin'i AMLO, hanatevina laharana any amin'nylafy meksikàna.

Ao Ekoatora, io dia nitarika ho amin'ny fahaverezan'ny fanohanana an'i Noboa ao amin'ny antenimiera ekoatôriàna sy ny fankahalàna irasam-pirenena ho any aminy, saingy ny lafiny tsara kosa, nahazo fandresena niezinezina izy tamin'ilay fitsapankevi-bahoaka tamin'ny 29 Aprily, izay sivy tamin'ireo iraikambinifolo narosony no nahazo fankatoavana avy amin'ny vahoaka. Rehefa aravona, ny fandaharanasany momba ny fiarovana no niantoka ny fandreseny.