Lin Wei-Yun Górecka (林蔚昀), sary nampiasaina nahazoana alalana

Tsy ara-jeografika ihany i Taiwan sy Pôlônina no mifanalavitra, fa ara-kolontsaina koa,  kanefa mifampizara tantara lava momba ny fifandraisana ara-kolontsaina izy roa tonta, izay tsy dia fantatr'ireo ivelan'ny faribolan'ny mpikaroka sy ny manam-pahaizana amin'izany sehatra izany loatra. Iray amin'izy ireny i Wei-Yun Lin-Górecka (林蔚昀), izay Taiwaney mpandika literatiora avy amin'ny literatiora pôlôney, mpikaroka, poeta ary mpanoratra ihany koa, ary izy no Taiwaney voalohany nahazo ny Medalin'ny fahamendrehana ara-kolontsaina pôlôney fanomen'ny Minisiteran'ny Kolontsaina pôlôney. Tsy ela akory izay, namoaka boky vaovao tsy tantara foronina izy “世界之鑰” (“Ny fanalahidin'izao tontolo izao”) izay mandrakotra ny tantaran'ny kolontsain'i Taiwan-Pôlônina.

Taorian'ireo fihaonana marobe tany Taipei, nitafatafa taminy tamin'ny alàlan'ny imailaka tamin'ny teny shinoa ny Global Voices, mba hahafantarana bebe kokoa momba ity tetezana ara-kolontsaina miavaka ity.

Filip Noubel (FN): Inona no nahaliana anao tamin'ny Pôlônina sy ny fomba fiteniny?

林蔚昀: 2000年左右，我在愛丁堡唸書時，看到一家波蘭海報店，走了進去⋯⋯受到波蘭海報深深吸引，尤其是薩多夫斯基（Wiktor Sadowski）的海報。雖然那時候我一個波蘭字都看不懂，但我決定，有一天一定要去波蘭看看。後來，我開始閱讀波蘭文學，包括維卡奇（Witkacy）的《水鴨》（Kurka wodna）、貢布羅維奇（Witold Gombrowicz）的《伊沃娜，柏甘達的公主》（Iwona, księżniczka Burgunda）、塔德烏什．魯熱維奇（Tadeusz Różewicz）的詩⋯⋯當我讀了布魯諾．舒茲（Bruno Schulz）的作品，我決定要去波蘭學波蘭文，然後有一天要翻譯他的作品。後來，我真的翻譯了他的《鱷魚街》（Sklepy cynamonowe，在台灣出版是用Ulica krokodyli作為書名）和《沙漏下的療養院》（Sanatorium pod klepsydrą）分別在2012和2014年出版。之後十幾年，我一直翻譯波蘭文學。

Wei-Yun Lin-Górecka (WYLG) Nianatra tany Edinburgh aho tany amin'ny taona 2000 tany ho any, ary indray andro dia nahita fivarotana iray nivarotra afisy pôlôney, ka niditra tao… ary nahasarika ahy fatratra tokoa ireo afisy pôlôney, indrindra ny an'i Wiktor Sadowski. Na dia tsisy teny pôlôney iray azoko aza tamin'izany fotoana izany, tapa-kevitra aho fa tsy maintsy hitsidika an'i Pôlônina indray andro any. Nanomboka namaky literatiora pôlôney aho tatỳ aoriana, anisan’izany ny an’i Witkacy “Kurka wodna” (Ny ganaganan-drano) ary ny an'i Witold Gombrowicz “Iwona, księżniczka Burgunda” (Iwona, Mpanjakavavin'i Burgundy), ireo tononkalon'i Tadeusz Różewicz… Rehefa namaky an’i Bruno Schulz aho, dia nanapa-kevitra ny hankany Pôlônina mba hianatra ny teny pôlôney, ary handika ny asany indray andro any. Taty aoriana dia nandika ny “Sklepy cynamonowe” (“Ny fivarotana kanelina”), navoaka tany Taiwan tamin'ny lohateny hoe “Ulica krokodyli” – “Ny làlan'ny voay”) ary “Sanatorium pod klepsydrą” (“Sanatôriôma eo ambanin'ny mariky ny fasika famantaranora), izay navoaka tsirairay avy tamin'ny 2012 sy 2014. Nandritra ny folo taona mahery aho dia nanohy nandika boky sy gazety pôlôney.

Fonon'ny boky farany  nosoratan'i Lin Wei-Yun Górecka 世界之鑰 (Ny fanalahidin'izao tontolo izao). Sary nampiasaina nahazoana alalana

FN: Nanoratra momba an'i Taiwan ny Pôlôney, izay fantatra tamin'ny anarana pôrtiogey hoe Formosa nanomboka tamin'ny taonjato faha-17. Ao amin'ny bokinao ianao dia mitanisa toerana am-polony antsoina hoe “Tajwan” na “Formoza”, araka ny iantsoana azy amin'ny teny pôlôney, izay mifandray amin'ny toerana lavitra na amin'ny rano. Fa maninona?

林蔚昀： 波蘭的「台灣」和「福爾摩沙」之所以叫做「台灣」和「福爾摩沙」，和一九五○年代全球性的歷史事件如韓戰、國共內戰息息相關。當時，國共內戰在波蘭人民共和國被大幅報導，人們經常在報紙上看到，在電台上聽到台灣（通常是「美帝傀儡」、「蔣介石最後浮木」、「中共要解放台灣」這一類的），對台灣這個名字有印象，於是開始用「台灣」來稱呼他們周遭環境中的事物，通常是長得像座島（或真的是座島，在海上、湖中，或是下雨的時候與世隔絕）、遠離中心、很窮（戰後台灣在波蘭人心目中很窮苦，當時台灣也確實很窮苦）、治安不好的地方。但是我有去統計、研究過，這些地方多半還是因為「遠離中心」才被稱為台灣，即使是那些被認為是因為「混亂」和「貧窮」所以才被稱為「台灣」的地方，一開始命名的原因也是「遠」.

Ny antony iantsoana ireo toerana ao Pôlônina hoe “Tajwan” na “Formoza” dia mifandray akaiky amin'ireo zava-nitranga ara-tantara maneran-tany tamin'ny taona 1950, toy ny Ady Koreana sy ny ady nisy teo amin'ny Kuomintang sy ny Antoko Kaominista. Tamin'izany fotoana izany, nalaza be tao amin'ny Repoblika Entim-bahoakan'i Pôlônina ny Ady an-tranon'ny Shinoa : Matetika hitan'ny olona voalaza anaty gazety, ary heno tamin'ny onjampeo miresaka momba an'i Taiwan izy io – matetika lazaina hoe “saribakolin'ny imperialisma amerikana”, na “Ilay hazo nitsingevana farany nataon'i Chiang Kai-shek”, ary ny teny filamatra toy ny hoe “Te-hanafaka an'i Taiwan ny Antoko Kaominista Shinoa”. Izany no nanome azy ireo ny hevitra momba ny anarana hoe Taiwan ary nanomboka nampiasàna ilay fiteny hoe “Tajwan” mba hanondroana zavatra ao amin'ny tontolo iainany, izay amin'ny ankapobeny, dia mitovy amina nosy iray, tena nosy mihitsy, na eny an-dranomasina izany, na anaty farihy na anaty rano. Avy eo nihitatra ho fiantsoana ireo toerana mitokana rehefa misy orana mivatravatra, na toerana lavitry ny afovoan-tany, na tena mahantra (tamin'ny fomba fisainan'ny Pôlôney tamin'izany fotoana izany, toerana tena mahantra i Taiwan taorian'ny ady an-trano, ary tena izany tokoa ), na toerana tsy azo antoka. Nanao ny  fikarohako manokana aho ary niafara tamin'ny famoahana antontan'isa mampiseho fa ny ankamaroan'ireo toerana ireo dia mbola antsoina hoe Taiwan satria “lavitry ny afovoan-tany”. Ireo toerana voalohany nantsoina hoe “Tajwan” noho izy ireo mifandray amin'ny korontana ara-tsôsialy na ny fahantrana dia nitazona io anarana io, fa koa noho izy ireo heverina ho mitoka-monina.

FN: Manaiky hatrany ny maripamantarana tokana sy ny kolontsain'i Taiwan ve i Pôlônina? Sa mbola heverina sy jerena ho toy ny “ ilay Shina hafa” na “ilay Shina tsara” i Taiwan?

林蔚昀：我必須很遺憾地說，很多時候台灣依然被貼上「另一個中國」或「好中國」的標籤並被視為「好中國」⋯⋯這個現象在波蘭漢學家和波蘭國際關係學家之中，特別嚴重，而且他們的想法難以改變。不過，也開始有部分中生代和青年學者開始注意到台灣獨特的認同和文化，這是好事，但這樣的人目前還不夠多。相較之下，我反而覺得一般民眾比較好溝通。我在做地名研究的時候，訪談了波蘭四十八個地方的居民（這些地方有叫做「Tajwan」或是「Formoza」的地方），我除了問他們當地「Tajwan」和「Formoza」的由來，也有問他們對台灣知道些什麼？對台灣有什麼了解？許多人對台灣的了解很模糊，有些人一開始也會覺得台灣是「好的中國」、「民主中國」，但當我開始和他們談台灣有什麼獨特文化，台灣有什麼漂亮的山⋯⋯他們就開始對台灣有認識、有興趣。我覺得，重點是要找到共同的語言、共同感興趣的事。我希望這樣的溝通對話可以提升波蘭人對台灣的認識，甚至認同。這麼做的人也不只是我，也有許多台灣人這麼做，我們都在做國民外交。

WYLG:   Indrisy, tsy maintsy ambarako anefa fa mbola antsoina matetika hoe “ilay Shina hafa” na “ilay Shina tsara” i Taiwan, ary raisina ho “ilay Shina tsara”. Miteraka olana goavana ho an'ireo Pôlôney sinôlôgy (Fanamarihan'ny mpandika: mpahay momba an'i Shina) sy ireo manampahaizana manokana amin'ny fifandraisana iraisam-pirenena ity trangan-javatra ity. Tena sarotra ny manova ny fomba fisainan'izy ireo. Na izany aza, maro amin'ireo manam-pahaizana antonony sy tanora no manomboka mahatsikaritra ny maha-tokana maripamantarana sy ny kolontsain'i Taiwan. Tsara izany, saingy mbola vitsy ny olona toy izany. Raha atao ny fampitahàna, heveriko fa mora kokoa ny asa raha ireo Pôlôney salantsalany no resaka. Rehefa nanao fikarohana momba ny anaran’ireo toerana ireo aho, dia nanadihady ireo mponina tany amina toerana valo amby efapolo tao Pôlônina (antsoina hoe”Tajwan” ny sasany amin'ireo toerana ireo, ny hafa kosa “Formoza”). Ankoatra ny fanontaniako azy ireo momba ny niandohan'ny hoe “Tajwan” sy “Formoza”, dia nanontaniako ihany koa izay fantatr'izy ireo momba an'i Taiwan. Betsaka ny olona manana fahalalana ambangovangony momba an'i Taiwan, ary na mety nihevitra aza ny sasany tany am-boalohany hoe i Taiwan no “ilay Shina tsara” na “ilay Shina demaokratika”, rehefa nanomboka nitantara tamin'izy ireo momba ny kolontsaina tsy manam-paharoan'i Taiwan sy ireo tendrombohitra miavaka ao Taiwan anefa aho, dia nanomboka nahatakatra sy lasa liana tamin'i Taiwan izy ireo. Raha ny hevitro, ny fitadiavana fiteny iraisana sy tombontsoa iombonana no fanalahidy. Antenaiko fa ity karazana fifandraisana sy fifanakalozan-kevitra ity no hanatsara ny fahalalan'ireo vahoaka Pôlôney – ary hatramin'ny fankatoavana an'i Taiwan aza. Tsy izaho irery no manao izany, fa maro ny Taiwaney no tafiditra amin'ity karazana diplaomasia ity.

FN: Mpandika ny literatiora pôlôney aty Taiwan koa ianao. Ahoana no fandraisana ny literatiora pôlôney aty?

林蔚昀：波蘭文學在台灣的能見度以及受喜愛的程度滿高的。知名度最高的應該是安傑．薩普科夫斯基的《獵魔士》系列，在台灣讀者讀到小說之前，許多人就已經玩過電玩《巫師》。繪本作家亞歷珊卓‧米契林斯卡（Aleksandra Mizielińska）和丹尼爾‧米契林斯基（Daniel Mizieliński）的作品如《地圖》（Mapa）、《出發吧！環遊世界國家公園》（Którędy do Yellowstone?）也很受歡迎。但是除了這些比較大眾的文學之外，其他作家如朵卡萩（Olga Tokarczuk）、布魯諾．舒茲、辛波絲卡（Wisława Szymborska）、柯札克（Janusz Korczak）、沙博爾夫斯基（Witold Szabłowski）的作品也有忠實的讀者。台灣一個很特殊、有趣的現象是：台灣讀者對波蘭的作品共鳴度很高（可能是因為台灣讀者覺得，波蘭和台灣一樣都有受壓迫的歷史），而且台灣讀者在讀和波蘭歷史相關的作品時，會投射到自己身上。比如，台灣讀者在讀沙博爾夫斯基講中東歐國家威權歷史的《跳舞的熊》（Tańczące niedźwiedzie），會想到台灣的威權歷史、民主化的困難過程以及去除不掉的威權遺緒。我也想到了這個，這是為何我引進這本書給台灣出版社，這是為什麼這本書在台灣賣得這麼好。另外，台灣讀者在讀辛波絲卡的〈時代的孩子〉（Dzieci epoki）、〈結束與開始〉（Koniec i początek）時，也會想到自己的時代也是一個「政治的時代」，所有的一切都被政治影響，沒有什麼「文化／運動歸文化，政治歸政治」這種事。因為他們覺得這些詩也描述了台灣的社會，他們於是在一些社會運動場合（從太陽花到反課綱運動，到支持香港的反送中行動，到最近的青鳥行動）用〈時代的孩子〉、〈結束與開始〉或辛波絲卡其他的詩來做政治的表態。這是一個非常有趣的現象，表示許多台灣人對波蘭文化、歷史、文學有很深的共鳴。可惜，目前在波蘭無法看到同等的共鳴，但我相信有一天會有這樣的共鳴，無論要等多久，無論結果如何，我會朝這個方向繼續努力。

WYLG: Tena hita sy malaza aty Taiwan ny literatiora pôlôney. Ny andian-dahatsoratra “The Witcher” nataon'i Andrzej Sapkowski angamba no asa malaza indrindra : Talohan'ny namakian'ireo Taiwaney mpamaky ilay tantara, efa maro ny olona nilalao ilay lalao an-dahatsary “The Witcher”. Malaza koa ireo mpanoratra bokin-tsary, Aleksandra Mizielińska sy Daniel Mizieliński, izay nanoratra ny “Map” (“Sarintany”) sy “Andeha isika hitety ireo valan-javaboary maneran-tany (Którędy do Yellowstone?). Manana mpamaky mahatoky koa anefa ireo mpanoratra hafa toa an-dry Olga Tokarczuk, Bruno Schultz, Wisława Szymborska, Janusz Korczak, ary Witold Szabłowski. Misy tranga tena miavaka sy mahaliana ao Taiwan: Manako tsara any amin'ireo Taiwaney mpamaky ireo boky pôlôney, (angamba noho ny fahatsapan'ireo Taiwaney mpamaky fa manana tantaram-pamoretana toa an'i Taiwan i Pôlônina), ary izany no antony amakian-dry zareo ihany koa ireo asasoratra momba ny tantara pôlôney. Endriky ny fitarafany ny tenany izany. Ohatra, rehefa namaky ny “Orsa mandihy” (Tańczące niedźwiedzie) nosoratan'i Szabłowski ireo Taiwaney, dia tonga ao an'eritreriny ny momba ny tantaran'ireo firenena eorôpeàna Afovoany sy Atsinanana, ny dingana sarotra nolalovan'ny demokrasia, ary ny lova tsy azo kosehina navelan'ny fitondrana tsy refesimandidy tao Taiwan. Nieritreritra momba izay koa aho. Izany no nahatonga ahy nampahafantatra ny bokin'i Szabłowski tamin'ny trano fanontam-pirinty Taiwaney iray sy nahatonga ity boky ity nahalafosana betsaka taty Taiwan. Ho fanampin'izany, rehefa mamaky ny tononkalon'i Szymborska hoe “Zanaky ny vanim-potoana” (Dzieci epoki) sy “Ny Fiafaràna sy ny Fiantombohana” (Koniec i początek) ireo Taiwaney, dia afaka mitaratra ny fiainany satria dia zavatra iainan-dry zareo manokana aty Taiwan ny “vanim-potoana ara-pôlitika”. Raha ny fiantraikan'ny politika no resahana, tsy misy ny hoe “hetsika sôsialy/ara-kolontsaina natao ho an'ny kolontsaina, sy pôlitika ho an'ny pôlitika”. Tsapan'ireo Taiwaney mpamaky fa manoritsoritra ny fiarahamonina ao Taiwan ilay tononkalon'i Szymborska, noho izany ny “Zanaky ny vanim-potoana” dia nampiasan'izy ireo  tamin'ireo toe-javatra misy hetsika sôsialy (anisan'izany ny hetsi-panoherana Sunflower tamin'ny 2014, ny hetsika nanohitra ny fandaharam-pianarana Black Box tamin'ny 2015, ny hetsika 2019 ho fanohanana an'i Hong-Kong   nanoherana ny fampodiana olo-meloka, sy ny hetsi-panoherana Blue Bird tamin'ny May 2024, ary hatramin'ny “Fiafaràna sy Fiantombohana” sy ireo  tononkalo hafa mba hanaovana fanambaràna pôlitika. Tranga tena mahaliana tokoa izany, izay midika fa maro ireo Taiwaney mahita taratra ny fiainany ao anatin'ny kolontsaina, tantara ary literatiora pôlôney. Mampalahelo fa tsy afaka mahita zavatra toy izany isika any Pôlônina amin'izao fotoana izao, saingy mino aho fa  hisy izany indray andro any. Na ho firy ny fotoana ho lany ary na inona ho vokatra azo, dia hiasa mafy aho hanohy ireo ezaka hanatratrarana io tanjona io.

Vakio: A snapshot of Taiwan's Sunflower movement ten years later [angl.]