Mpikambana amin'ireo vondrom-piarahamonina voakasik'ilay fanitarana ny indostrian'ny fambolena. Saripika an'ny Greenpeace Afrika, nahazoana alàlana.

[Raha tsy asiana fanamarihana manokana, ny rohy rehetra ato dia mitondra mankany amina lahatsoratra amin'ny fiteny anglisy]

Olana goavana ho an'ireo vondrom-piarahamonina any amin'ireo faritra misy ala ao Kamerona ny fakàna tany, izay nanomezan'ny governemanta tany midadasika hananganana ireo tetikasam-pambolena indostrialy goavana. Manamafy ireo vondrom-piarahamonia eny an-toerana fa manaisotra amin-dry zareo ny fomba fiainany nentindrazany izany, izay ahitàna ny fiompiana natao hivelomana sy ny fampiasàna ny ala ho an'ny sakafo fihinana ary ireo fombafomba. Vokatr'izany, ireo mpikambana avy amina vondrom-piarahamonina miisa 30 tandindonin'ilay fanitarana ny indostrian'ny fambolena, isan'izany ny vazimba teratany Bakas [fr] ao amin'ny faritra atsinanan'i Kamerona [fr] , dia niaraka nivory handrafitra ny lisitr'ireo fitarainana iantsoana ny governemanta hametraka fanavaozana iray vaovao momba ny tany fambolena.

Ny lalàna momba ny fananantany amin'izao fotoana izao , izay efa tamin'ny 1974, dia tsy mankato ny zo ara-drazana momba ny tany ho an'ireo vondrom-piarahamonina eny an-toerana.

Takian'ilay vondrona ihany koa ny hampidirana ireo vahoaka vazimba teratany sy ny eny an-toerana ho any anatin'ireo dingana rehetra fandraisana fanapahankevitra momba ny tanin-dry zareo.

Nkolo Thade, 43 taona, avy ao amin'ny vohitr'i Nyabibete ao Djoum [fr], any amin'ny faritra atsimon'i Kamerona, no filohan'ny Adebaka, fikambanana iray najoron'ireo vahoaka Baka hiaro ny foto-keviny.

Nalahelo i Thade, raim-pianakaviana niteraka dimy, raha niresaka momba ny ala. « Tandindonin-doza izahay. Mihena ny herinay isak'izay manjavona ny lovanay satria miha-ripaka ny ala. Raha ripaka ny ala, tsinontsinona izahay ».

Nampiany fa mety hitranga ny hoe « anarana iray sisa, tantara iray ny amin'ny vahoaka Baka, raha hanjavona toa i Ejengui, ilay fanahy izay monina ao an'ala ».

Mampanahy an'i Thade ny hanovàn'ny orinasa Sud Cameroun Hévéa (SUDCAM) ny ampahany midadasika amin'ilay ala ho lasa toerana fambolena hévéas, ampiarahany amin'ny fitrandrahana ala ; sy ny ho fandripahana hazo ataon'ilay orinasa mba hambolena hévéas manomboka ao amin'ny vohitr'i Meyomessala hatrany Mintom, ao amin'ny faritra atsimon'i Kamerona, amina elanelana 229 km. Araka ny heviny, misy fiantraikany ratsy amin'ireo vondrom-piarahamonina izany : « Takianay amin'ny governemanta ny hamerenana ny alanay sy hanampiana anay hiaro azy. Ilainay ny ala mba hampianarana ny kolontsainay amin'ireo taranakay ».

Ho an'i André Awouma avy ao amin'ny vohitr'i Nyata ao Djoum ,  any amin'ny faritra atsimo, izay mitarika ny Abaguelli, fikambanana iray natao hitahiry ny kolontsaina Baka, midika zavatra marobe ho an-dry zareo ny ala: ny lovany, ny tahirim-panafodiny (farmasia) ary ny tsenaben-dry zareo. Tany aloha tany, làlana 5 km teo ho eo no diavin'ireo Bakas any anaty ala any mba hametrahana fandrika, hanangonana ireo hazo tsy vokatra ao an'ala, ary hanaovana ny fombafomba fanaon'ny razany. Miaraka amin'ny fanitàrana ny indrostrian'ny fambolena sy ny fitrandrahana ny ala, lasa lava kokoa ny làlana izorana ho any amin'ny ala iray – 50 km eo ho eo.

Thadé sy André Awouma. Saripika an'i Leocadia Bongben, fampiasàna nahazoana alàlana

Any atsimo, ao Campo [fr], ny CAMVERT , orinasa iray misehatra amin'ny indostrian'ny fambolena, mamboly voanio hamokarana menaka, dia nanadio velarantany mirefy  40 000 ha any ho any  (98 842 acres) tamin'ireo 60 000 ha (148 263 acres) amin'ilay ala tandindonin-doza. Ilay ala, izay hatrizay ireo vazimba teratany Bagyeli no nonina tao, dia mampiantrano olona 6 000 eo hoe [fr], ireo vondrom-poko Mvae sy Iyasa [fr] izay mivelona amin'ny alàlan'ny jono sy ny fambolena.

Nilaza tamin'ny Global Voices i Martin Ndongo, lehiben'ny foko iray ao amin'ny vohitr'i Campo, fa ilay tetikasa dia notanterahana tsy nisy ny fankatoavana an-kalalahana, mialoha sy mazava avy amin'ireo vondrom-piarahamonina sasantsasany, na mba farafaharatsiny nisy fanonerana sy fanadihadiana nanombànana ny fiantraikany.

Manamafy i Ndongo fa ny CAMVERT no nandrava ny lalantsaran'ireo elefanta, nanery ireto farany hivenjivenjy eny amin'ireo vohitra, manimba ny tany fambolena sy ny vokatra. Nambarany fa tsy afaka intsony ireo elefanta hanao dia lavitra mandroso sy miverina any an'ala mandritra ny vanim-potoanan'ny orana sy ny main-tany.

Ny tranga manjo ny alan'i Ebo [fr] no ohatra iray amin'ny fanokafana ireo ala tsy mbola voakitika mba hanaovana fitrandrahana ala.

Tamin'ny 2020, taorian'ireo  hetsipanoherana nataon'ireo vondrom-piarahamonina banen , sy ireo siantifika ary ireo fikambanana avy amin'ny fiarahamonina sivily manerana izao tontolo izao dia  voatery ny governemanta nisintona ilay didim-pitondràna nametraka ilay faritra ho toy ny ala fitrandraka ( araka ny laharana FMU 07 005) . Ho valin'ny hasosoran'ny erantany, sy ireo fangatahana ary ireo ranty marobe, indrindra fa ny an'ny lehiben'ny iraky ny Fiombonambe Eorôpeàna sy ireo masoivoho avy amin'ny firenena eorôpeàan maro, ary ny fiarahamonina sivily sy ny iraka iray tsy miankina mpanaramaso ny ala nalefan'ny ONG Forêt et Développement Rural (FODER) izay nampibaribary ireo hetsika samihafa momba ny fitrandrahana tsy ara-dalàna ny ala, dia natsahatra ny tetikasa iray fanamboaran-dàlana rehefa tafiditra 26 km (16 miles) tany anaty ala.

Ny Mpanjaka Yetina, mpitarika ny vondrom-piarahamonina banen sady filohan'ny fikambanana banen, MUNEN Retour, dia nanambara hoe : « Miantefa any amin'ny governemanta ny fitarainanay. Ny alan'i Ebo no harena goavana indrindra ho an'ny vahoaka banen izay soloiko tena eto. Hatreto aloha, tsy mitodika mankaby amin'ny tombontsoan'ny vahoaka banen ilay tetikasa fanaovan-dàlana fa mankany amin'ny fitrandrahana tsy am-piheverana ny hazo sy ny fihamafisan'ny fihazàna an-tsokosoko. Mitady fandrosoana izahay, saingy fotsiny raha toa ilay izy ka haharitra. Lova sarobidy io ala io, izay iriantsika hiampîta any amin'ireo taranaka ho avy sy handray anjara amin'ny fanakànana ny fiakaran'ny hafanan'ny tany ».

« Avo be ny ambana mety hisiana fandripahana ala »

Tamin'ny 25 Aprily, ireo fikambanana tsy miankina amin'ny fanjakàna (ONG), isan'izany ny Greenpeace, dia nandefa taratasy iray misokatra ho an'ireo minisiteran'ny raharaha ivelany ao amin'ny Fanjakana Mitambatra, ao Kanadà, Pays-Bas, Alemaina, Frantsa, Etazonia, Nôrvezy, Soeda sy ny masoivohon'izy ireny, ary hatrany amin'ny Fiombonambe Eorôpeàna, mampitandrina azy ireo fa i Kamerona dia firenena iray tena faran'izay atahorana amin'ny resaka fandripahana sy fanimbàna ala. Nandefasany dika mitovy ho an'ny Hetsika ho an'ny Ala ao Afrika Afovoany ( CAFI )  sy ho an'ny filohan'i Kamerona.

Manoratra aminareo izahay hanehoanay ny ahiahinay momba ny fandripahana ala amin'ny sehatra midadasika mitodika amin'ny tombontsoan'ny indrostrian'ny fambolena sy ny fanimbàna ireo ala ateraky ny fitrandrahana indostrialy tsy ara-dalàna ao Kamerona. Ireo olana ireo dia mifamatotra akaiky amin'ny fanitsakitsahana ny zo maha-olona an'ireo vondrom-piarahamonina vazimba teratany ao Kamerona, miainga avy amin'ny faharatsiam-pitantanana ao Kamerona sy eo amin'ny sehatra iraisampirenena», hoy ny nosoratan'ireo ONG sivy.

Nampitandrina ireo ONG fa ireo voanio vao avy novolena ireo dia misolo ireo ala izay tena manana lanja lehibe amin'ny fitahirizana sy ny fanangonana entona karbôna betsaka. Notsipihan-dry zareo  ny antsirambina ataon'ny governemanta manoloana ny fanaovan-dalàna ao amin'ny firenena ary ny fanolorantenany manoloana ireo fifanarahana iraisampirenena mahakasika ny ala, ny toetrandro ary ny hamaroam-piainana sy ny zo maha-olona.

Tao anaty antsafa iray, Fabrice Lamfu, mpikatroka iray avy amin'ny Greenpeace Afrika, dia nilaza tamin'ny Global Voices fa : « mahazo tsindry avy amin'ny ankolafy maro ireo vondrom-piarahamonina ao an'ala, ny goavana indridra amin'izany dia ny fanitsakitsahana ny tanin-drazan-dry zareo. Misitraka tombony avy amin'ireny tany ireny ireo indostrian'ny fambolena sy ireo orinasa hafa mpitrandraka, raha ireo vondrom-piarahamonina kosa zara raha mahita izay hivelomany ».

Nambarany fa ny fanovàna ny lalàna momba ny fananantany no iray amin'ireo fomba lehibe hamahàna io disadisa io: « satria ny lalàna momba ny fananantany misy ankehitriny dia efa tany amin'ny 50 taona lasa ary, raha hitarina, dia efa nilaozan'ny toetrandro sy tsy afaka mamaly ny filàna sôsialy sy toekarena amin'izao andro izao ».

Nambarany anefa fa « noho ny fanarahamaso sy ny firaketana momba ireo hazo, fantatray ankehitriny ireo andrim-panjakana mifandray amin'ireo tetikasa ireo ary ambaranay amin-dry zareo  miaraka amlin'ny porofo mivaingana ny fiantraikany eny amin'ny toerana ampiasàn-dry zareo ny volany ».

Noho ny ezaka ataon'ny Greenpeace sy ireo ONG hafa, naato ilay fanokafana an'i Ebo tany am-boalohany ho azo anaovana fitrandrahana ala. Nahena ny haben'ny velarantany nomena tany am-boalohany ho an'ny CAMVERT, toy izany koa ho an'ny SUDCAM ao amin'ny faritra atsinanana sy ireo toeram-pambolena Herakles, ka ny 73 000 ha (180 386 acres) lasa 20 000 ha (49 421 acres) ao amin'ny faritra atsimo-andrefana [fr].

Manaratsy endrika ny fitondràna ve ireo ONG avy any ivelany ?

Ny minisitra misahana ny ala sy ny bibidia, Jules Doret Ndongo [fr], dia naneho hevitra momba ilay taratasy misokatra nalefan'ireo ONG, tamin'ny fanamafisany fa ezaka hanaratsiana ny sarin'i Kamerona sy hanimbàna ireo ezaka fiarovana ny fahamaroan'ny zava-mananaina izany:

Ny fomba fiasan-dry zareo dia mifototra amin'ny fitsaratsaram-poana izay efa nahafantarana an-dry zareo  : fandripahana ala, fanitsakitsahana ny zon'ireo vahoaka vazimba teratany sy fitrandrahana tsy ara-dalàna ny ala, izay rehefa asesy, any amin'ny faritra ametrahana ny tetikasa CAMVERT , indostrian'ny fambolena voanio fakàna menaka ao amin'ny tendron'ny Ranomasimbe [fr]  ary ireo fiantraikany amin'ilay Valan-javaboarim-pirenena ao Campo Ma'an [fr] -(fifandonan'ny olombelona/bibidia), ary ny fanasokajiana ireo Ratsana (2) Fitantanana ny Ala (UFA) ao amin'ny ala matevin'i EBO.

Nambaran'ny minisitra, Doret Ndongo, fa ireo faritra arovana ao Kamerona dia maharakotra velarana 9 837 310 ha (24 308 522 acres), izany hoe 20,71 isanjaton'ny velaran'ny firenena, ambony lavitra noho ny tanjona 12 isanjato nofaritan'ny Firenena Mikambana. Ny tahan'ny fandripahana ala ao Kamerona no isan'ny ambany indrindra any amin'ilay vakim-paritry ny debok'i Kôngô, ary notohanany hoe ny fanohanana ny firoboroboan'ny  indostrian'ny fambolena dia paikady iray mikendry ny hampihenàna ny tsy fahampiana 160 000 taonina amin'ny famokarana menaka voanio ao Kamerona.