Sary avy amin'ny mpanoratra tao amin'ny Nepali Times. Nahazoana alalana.

Navoakan'i Durga Rana Magar voalohany tao amin'ny Nepali Times ity tantara ity. Navoaka indray ato amin'ny Global Voices ny versiôna nasiam-panitsiana ho ampahany amin'ny fifanarahana fifampizaràna votoaty.

Tahaka ny Nepaley maro, nandao ny tanàna niaviany tao amin'ny Distrikan'i Darchula ao amin'ny Faritanin'i Sudurpashchim ao Nepal i Surendra Dhami ho any Malezia noho ny fanantenana hanatsara ny fiainan'ny fianakaviany.

Niverina izy afaka volana vitsivitsy satria tsy araka ny nampanantenain’ilay mpanakarama azy ny asa sy ny karamany. Tsy nisy asa anefa tany Darchula, ary tsy nahavelona ny fianakaviany ny fambolena eny amin’ireo tendrombohitra mikitoantoana sy maina.

Ny toerana misy ny Distrikan'i Kailali any Nepal. Sarintany noforonon'i Rarelibra tao amin'ny Wikipedia. CC BY-SA 3.0.

Noho izany, nifindra monina niaraka tamin'ny fianakaviany nidina tany Tarai tahaka ireo mpamboly an-tendrombohitra maro hafa i Dhami, 36 taona,  mba hanorim-ponenana tao amin'ny tanànakelin'i Gharkheda ao amin'ny Kaominina Ambanivohitr'i Chure ao amin'ny Distrikan'i Kailali.

Nety tsara ny fifindra-toerana. Nahalafo voasary milanja 10.000 kilao izy tamin'ny taon-dasa, ary nivarotra legioma i Surendra sy Bhaka vadiny indraindray.

“Afaka mivelona amin’ny fambolenay izahay hatreto. Farafaharatsiny, tsara kokoa noho ny any Darchula izany,” hoy i Bhaka Dhami, 30 taona.

Nampiditra ny zanany dimy tao amin'ny toeram-pambolenin'izy ireo ny mpifanila trano aminy Krishna Devi Kandel sy Devendra vadiny. Tsy dia nety loatra ny fambolena voasary noho ny aretina, ary nisy fiantraikany tamin'ny vokatra ny tsy fisian'ny orana tamin'ny ririnina.

Surendra sy Bhaka Dhami. Sary avy amin'ny mpanoratra tao amin'ny Nepali Times. Nahazoana alalana.

“Tsy manana lakandrano itarihana rano izahay ary tsy mahazo orana tahaka ny taloha”, hoy i Devendra.

Feno fianakaviana nidina avy any Darchula, Baitadi, sy avy any amin’ny distrika tendrombohitra hafa any avaratra ny tananakelin’i Chure. Saingy na dia eto aza dia misy fiantraikany amin'ny fambolena ny fikorontanan'ny orana noho ny krizin’ny toetr’andro.

Ny fanamaroana karazam-boly no fomba tsara indrindra hiatrehana izany. Nivadika amin'ny legioma i Pabitra Sapkota rehefa maty ny famboleny voasary.

Pabitra Sapkota. Sary avy amin'ny mpanoratra tao amin'ny Nepali Times. Nahazoana alalana.

“Efa ho masaka ny voatabia nambolen’ny zanako lahy tao amin’ity trano fitaratra ity”, hoy izy, sady mihazona fehezana anana maitso izy.

Hatrany amin'ny 2.500 metatra ny haavon'ny andian-tendrombohitra Chure any andrefan'i Nepal fa tsy toy ny any atsinanana, izay latsaky ny 500 metatra. Izy io no zandriny indrindra, ivaa ary marefo indrindra amin'ireo tendrombohitra izay mandrafitra ny tandavan-tendrombohitra Himalaya ary ireo havoana voalohany miakatra avy amin'ny lemaka.

Mandrakotra efa ho 13 isanjaton'ny velaran'i Nepal ny Chure ary mamakivaky ny 37 amin'ireo distrika miisa 77 manomboka any Jhapa any atsinanana ka hatrany Kanchanpur any andrefana. Andian-tendrombohitra marefo izy io, izay nahitana fihotsahan’ny tany matetika sy tondra-drano noho ny fandripahana ala.

Zava-nitranga taorian'ny tondra-drano. Sary avy amin'ny mpanoratra tao amin'ny Nepali Times. Nahazoana alalana.

“Miharatsy ny rian-dranon'i Chure ary misy hain-tany matetika, mihamihena kokoa ny vokatra azo avy amin'ny fambolena”, hoy ny fanazavan'i Sushmita Dhakal ao amin'ny President Chure Terai-Madhes Conservation Development Board.

Ny fomba iray ahafahan'ireo mpifindramonina vao haingana avy any an-tendrombohitra mankany Chure miaina amin'ny krizim-pambolen’ny fianakaviana, tsy misy manarama mpiasa ho an'ny antoka ara-tsakafo tsara kokoa, ny sakafo ary ny fiarovana ny tontolo iainana.

Nambaran’ny Firenena Mikambana ho “Taompolom-pambolen’ny Fianakaviana” ny taona 2019-2028 hikajiana ny fambolena nentim-paharazana, hampitomboana ny fandraisan'ny tanora anjara, hankatoavana ny fitarihan'ny vehivavy, hampiroboroboana ny fambolena maharitra ary hanatsarana ny fivelomana.

Amin'izany, miaro ny tokantrano amin'ny krizin'ny toetr'andro amin'ny alàlan'ny fanamaroana voly ihany koa ny fambolen’ny fianakaviana. Hisorohana ny fambolena ara-barotra mampiasa rano betsaka ihany koa izy io izay mampiasa zezika simika sy famonoana bibikely.

Devendra sy Krishna Devi Kandel. Sary avy amin'ny mpanoratra tao amin'ny Nepali Times. Nahazoana alalana.

Nisy ny fotoana nahitana fa maherin'ny 80 isanjaton'ny mponin'i Népal no niankina tamin'ny fambolena, ary fianakaviana mpamboly ny ankamaroany. Nidina ho 62 isanjato anefa izany isa izany. Manodidina ny 25 isan-jaton'ny harin-karena faobe ihany sisa ny fambolena ankehitriny.

Milaza ny agrônôma fa afaka manova io fitotonganana io ny fianakaviana mpamboly amin'ny fanaovana ny fambolena hahazoana tombony indray.

Manaporofo izany ireo mpamboly legioma ao an-tanànan'i Lisbeli ao amin'ny distrikan'i Kailali — efa vonona ny tsenam-bokatr’izy ireo any amin'ireo tanànan'i Nepal andrefana.

Miasa amin'ny tany famboleny legioma miaraka amin'ny fianakaviany i Dammari Bhatta ary misafidy ny tsy hanarama olon-kafa. Ampy hamelomana ny ankohonany mandritra ny taona ny laisoa sy ny soflera ary ny voatabia, ary amidiny mba handoavana ny fianaran-janany ny ambiny.

Ny vadiny, Madanraj Bhatta, no mitarika ny Vondrona Tantsaha Lisbeli, izay nivarotra laisoa milanja 1.700 kilao sy voatabia milanja 700 kilao tamin'ity ririnina ity.

Dammari sy Madanraj Bhatta. Sary avy amin'ny mpanoratra tao amin'ny Nepali Times. Nahazoana alalana.

Tsy misy amin’ireo fianakaviana miisa 30 eto Lisbeli no mampiasa zezika simika, fa mampiasa zezika organika kosa. Izany, indray, dia nampihena ny fihanaky ny bibikely sy ny aretina amin'ny voly, ary mamerina amin'ny laoniny ny kalitaon'ny tany.

Hoy i Manju Jagriti, mpampianatra teo aloha, ary mpamboly feno amin’izao fotoana izao hoe: “Nampitombo ny vokatra ny zezika namboarina, ary nahavokatra kokoa ny tany. “Ny fianakaviana manontolo no mamboly, ary miara-manao ny zava-drehetra izahay”, hoy i Manju nirehareha.

Tsy zava-baovao ao Nepal ny fambolen’ny fianakaviana, efa fomba fanao mahazatra amin'ny fambolena izany. Na izany aza, fianakaviana maro no nifindra toerana rehefa tonga ny fambolena ara-barotra mampiasa vokatra simika. Ankehitriny, miverina amin'ny fomba tranainy amin'ny fambolena sakafo ny fianakaviana.

Nizara ny heviny momba ny fironana i Binayak Bhandari, mpahay siansa momba ny fambolena:

We need to go back to our old sustainable farming ways, protect the environment and find the fine balance between nature and livelihood, especially to adapt to the climate crisis.

Mila miverina amin'ny fomba fambolena maharitra taloha isika, miaro ny tontolo iainana ary mila mampifandanja tsara ny zavaboary sy ny fivelomana, indrindra raha te hiaina mifanaraka amin'ny krizin'ny toetr'andro.