Gara metro pariziana. Saripika nahazoana alalana avy amin'ny niaviany, Kelvik Pineda.

Na an-tery na tsia, tsy azo lavina fa miteraka aretina isan-karazany ny fifindra-monina, tsy ho an’ny olona mifindra monina ihany fa ho an’ny fianakaviana, namana, ary ireo olona nifandraisana manokana isan-karazany nilaozany. Maro amintsika no mahafantatra ny fomba, na ny marimarina kokoa, mianatra ny fomba hiatrehana ireo enta-mavesatra maro. Raha tsy izany, manery antsika ny toe-javatra misy antsika hanao ho laharam-pahamehana ny fiavotantena mihoatra noho ny fihetseham-po.

Na izany aza, na ho ela na ho haingana, matetika mameno ny mpifindramonina amin'ny ambaratonga samihafa ny hanina ny tanindrazana. Mitondra antsika hiverina avy amin'ny fotoana ela ireo fihetseham-po ireo, avy amin'ny hafatra an-tsoratra, votoaty media sosialy, ary eny fa na dia ny (hafanana) sosialin'ny firenena izay iainanatsika amin'izao fotoana aza.

Raha ny amiko, ny fanapihana nahatonga ahy hieritreritra ireo zavatra rehetra ireo sy hahatsiaro ny fiainako talohan'ny nandaozako an'i Nikaragoà dia ny fahatsapana fa mihoatra ny dimy taona izay no nialako tany. Tamin'izay fotoana izay, nahenika ahy ny fihetseham-po, izay tsy voatery ho miiba daholo fa izay no zavatra tsapako rehefa niala aho, ka nahatonga ahy hiaina indray ny alaheloko am-pifindramonina.

Araka ny nambaran'i Joseba Achotegui, Espaniola mpitsabo aretin-tsaina, manana endrika manokana izay mampiavaka azy amin'ny alahelo mahazatra ny alahelom-pifindramonina, toy ny famoizana olo-malala iray, ohatra. Iray amin'ireo endri-javatra manaitra indrindra ny fahamaroany. Mizaka famoizana maro noho ny antony iray ny olona iharan'ity famoizana ity: fifindra-monina.

Ny fiantraikan'ny alahelom-pifindramonina amin'ny fahasalaman'ny olona

Tsy tokony hoheverina ho mitovy dika mivantana amin'ny fifindramonina ny alahelom-pifindramonina. Araka ny nomarihin'i Achotegui, “Hidika fitsipahana ireo lafin-javatra miabo maro amin'ny fifindramonina sy ny tombontsoa azo avy aminy izany.” Mety hisy vokany tsara koa ny fandaozana firenena iray: fahafahana hahazo asa vaovao, fianarana tsara kokoa, fitantanam-bolam-pianakaviana tsara kokoa, ary, matetika heverintsika ho azo avy hatrany, ny hoe velona miaina.

Raha voalaza izany, dia tsy azontsika odian-tsy hita fa iainana (mandritra) ny fifindra-monina matetika ireo mpiteraka rarintsaina maro. Tamin'ny taona 1973, nofaritan'i Hans Selye, manam-pahaizana “endocrinologue” (momba ny taova mpandefa izay noforoniny ho ao anaty ra), ny “rarintsaina” ho “valiny tsy voafaritra mazava asetrin'ny vatana amin'izay rehetra tadiavina manoloana an'io.” Ahoana anefa ny fiantraikan'ny rarintsaina amin'ny fahasalaman'ny olona?

Tamin'ny taona 2001, i Maddock sy Pariante nanao petrakevitra fa “mety manapìka famotsorana cytokines mahatonga fanaintainana ny rarintsaina. Mahatonga fiovam-pihetsiky ny hôrmônina sy ara-pitondran-tena (fitondran-tena mananaretina) izany. Raha jerena amin'ny maha-dingana pathophysiologique (fihotakotahan'ny fiasan'ny taova) ny rarintsaina (ara-tsaina), mampihena sy manimba ny fiasan'ny hozatra, ankoatra ireo antony hafa, ny famotsorana cytokines ary manakely ny neuroplasticity.

Hita amin'ireo fepetra ireo ny fandraisan'ny axe hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) anjara, izay rafitra voalohany mamaly ny rarintsaina. Fiafaran'asan'io teza (axe) io ny famoahana hôrmônina ao amin'ny lalan-drà, iray amin'izany ny “hôrmône rarintsaina” malaza antsoina hoe cortisol.

Araka ny Best & Taylor Treatise on Physiology,  hita amin'ny fiantraikan'ny cortisol amin'ny fahasalamana ny sasany amin'ireto :

• Amin'ny resaka lalan-drà dia miteraka fiakaran'ny tosidra izany.
• Eo amin'ny taolana, mihena ny fitelemana kalsiôma ary mitombo ny famoahana lotso (sécrétion) amin'ny fiasan'ny tsinay sy voa ka miteraka osteopenia (fihenan'ny hakitroky ny taolana).
• Amin'ny tranga lalina, toy ny Cushing Syndrome, mety hiteraka fahaketrahana, hafaliana izaitratra, ary hatramin'ny fahadalan-javatra mihitsy aza.

Amin'ny ankapobeny, ireo no traika mivantana avy amin'ny fitarazohan'ny fiakaran'ny hôrmônina. Na izany aza,  mitana anjara toerana lehibe amin'ny fampifanarahana ny rarintsaina koa ny cortisol sady manana asa iadiana amin'ny fanaintainana, manana ny asan'ny fo, ny asan'ny taova manova zaka (fandevonana) ary asa miaro amin'ny aretina araka ny fiasan'ny taova tsirairay avy.

Tsy midika avy hatrany fa hiaritra aretina lalina isika raha mahatsapa embom-pifindramonina na mizaka rarintsaina hatrany noho ireo fanapihana manodidina antsika. Noho izany, zava-dehibe, amin'ny maha-mpifindra monina, ny mahatsiahy fa samy manana ny azy ny toe-javatra iainan'ny tsirairay. Samy manana ny azy ihany koa ireo toe-javatra nahatonga antsika hifindra monina sy ny fivoaran'ny fiainantsika.

Lavitry ny hanaitaitra sy hanaiky ny anjara, katsahin'ity lahatsoratra ity ny hampahatsiahy vetivety fa mifandray akaiky amin'ny fiantraikany ara-batana ny rarintsaina iainana amin'ny maha-mpifindramonina sy ny fiantraikany ara-pihetseham-po. Noho izany, tsy tokony hotsinontsinoavina ny olantsika ara-pahasalamana amin'izao fotoana izay mety tsy nananana talohan'ny nifindra-monina.

Afaka misoroka ny hanim-pifindra-monina ve isika?

Taona vitsy lasa izay, niantsafa olona vitsivitsy nanao sesitany ny tenany avy any Nikaragoà izahay sy ny namako iray hanaovako podcast, La Guarida del Oso (Zohin'ny orsa). Nahazo fomba fijery samihafa momba ny zava-nitranga tany Nikaragoà tamin'ny Avrily 2018 izahay, ny niainan'ireo olona voatery nandao sy niatrika ny zava-misy vaovao, sy ny sisa. Nisy ihany koa fotoana vitsivitsy nisaintsainanay tao amin'ireo fifanakalozan-kevitra ireo ny fomba namoronan'ny tsirairay ny tsirikevitry ny “tanindrazana” sy ireo mampanembona momba izany. Matetika manenika anay noho ny antony maro samihafa ny embona : sakafo, havana, namana, biby an-trano, fananan’ny tena, ary zavatra fatao andavanandro.

Hisy hatrany ny zavatra miteraka hanina (alahelo), fahatsiarovana, ary fahatsapana tsy milamina momba ny fiainantsika taloha tany an-tanindrazana. Tsy maintsy mandalo ireny fihetseham-po ireny isika, farafaharatsiny ao an-tsaina, satria mampifaka antsika amin'ny zava-misy maha-olombelona afaka mandresy ireo fanamby lehibe ireny, toy ny fialana amin'ny faritra ahazoantsika aina, ny manodidina antsika, ny fianakaviana, ny sakafo, ny fa na dia ny fitenintsika aza.

Tsy azo nafenina fa tsapa izany alahelo izany. Na izany aza, afa-mandray fepetra ianao mba hisorohana ny traika ara-pihetseham-po mandalo tsy ho lasa olana ara-pahasalamana mitaiza tsy azontsika fehezina rehefa mandeha ny fotoana.

Amin'ny fanamarihana manokana kokoa, mamporisika anao aho hanao hetsika ara-batana izay mamela ny fotoana. Miezaha hahatsapa fiarahamonina miaraka amin'ny vahoaka vaovao, ary misokafa amin'ny haify vaovao sy fifanakalozana ara-kolontsaina amin'olona liana hianatra ny kolontsainao. Fa ny zava-dehibe indrindra, aza mahatsiaro ho meloka amin'ny fihetseham-ponao na amin'ny fanapahan-kevitrao izay nitondra anao mankany amin'ny zava-misy hafa any amin'ny firenena hafa ahitana vahoaka hafa tanteraka. Rehefa dinihina tokoa, mandrahona ny hampisaraka anay amin'ny fizianay ny fifindra-monina, ary ao anatin'izany ireo kasinga rehetra ireo.