Sary asongadina avy ao amin'ny Canva Pro.
Manoloana ny firongatry ny olan'ny toetrandro, dia tafiditra anaty kihon-dàlana lehibe ny faritra ao Karaiba, toerana tena ilàna mafy tokoa mihoatra noho ny hatrizay ny filàna lahateny fampahafantarana sy ny asa fanaovana gazety mandona kokoa. Ao anatin'io toejavatra io ilay fikambanana tsy mitady tombony ara-bola Climate Tracker (CT), izay mikendry ny hanohana, hanofana ary handrisika ny asa fanaovana gazety ho an'ny toetrandro manerantany, no nanomboka ny voalohany amin'ilay Loka ho an'ny Asa Fanaovana Gazety ho an'ny Toetrandro tao Karaiba.
Noho ny finoany ny tanjaky ny asa fanaovana gazety hitarihana fiovàna miabo amin'ny pôlitika momba ny toetrandro sy ny tontolo iainana, ny tariky ny CT ao Karaiba dia nanofana sy nanohana ireo mpanao gazety 100 eo ho eo avy amina firenena 15+ ao Karaiba tamin'ny alàlan'ny fiahiana isambatan'olona sy fandalinana lohahevitra mafonja. Nandrakotra lohahevitra maika marobe ireo tantara mihoatra ny 200 miresaka ny toetrandro avy amin'ireo mpanao gazety tato anatin'ny roa taona, nanomboka tamin'ny Fivoriamben'ireo Mpiara-miombona antoka tao amin'ny Firenena Mikambana ka hatramin'ny Fifanarahan'ny Firenena Mikambana momba ny Fiovàn'ny Toetrandro, ny rariny ara-toetrandro ary ny tetezamita ara-angovo.
Tsy mijanona fotsiny ho an'ireo mpiaramiasa amin'ny Climate Tracker anefa ilay loka. Fa izy io dia antso misokatra, ao amin'ny faritra, izay mikatsaka ny hankasitraka, hankalaza ary hanome voninahitra ireo ezaka fandavantenan'ireo mpanao gazety feno fahavononana hamàha ny fahasarotan'ny fiovaovàn'ny toetrandro sy ireo endrika samihafan'ny fiantraikany amin'i Karaiba.
Tamin'ireo mpitsara dia nahitàna mpanao gazety roa, ilay mpiaramiasa amin'ny Global Voices monina ao Jamaika, Emma Lewis, izay mankafy ny momba ny tontolo iainana sy ny rariny ho an'ny toetrandro, ary ilay Trinidadiàna mpanao gazety, Tyrell Gittens, mpandrindra tetikasa ao amin'ny Cari-Bois Environmental News Network, iray amin'ireo mpanonta miaramiasa amin'ny Global Voices; ary koa ilay manampahaizana manokana ara-teknika, Rianna Gonzales, izay matianina misahana ny fitantanana ny loharanon-drano ao Trinidad & Tobago, sady tompondakan'ny fanaovana adisisika ho an'ny zon'ny tanora sy ny tontolo iainana.
Raha nandray fitenenana nandritra ny lanonana virtoaly fanolorana ny loka, noantitranterin'i Lewis ny filàna milaza ireo tantaran'ny toetrandro ao amin'ny faritra: “Amin'ny fanazavàna sy fanaingoana ireo fiantraikan'ny toetrandro, mitana anjara toerana goavana ny asa fanaovana gazety. Zava-dehbe izy io ao Karaiba satria fantatr'ireo olompirenena ary tsapan'izy ireo ny fiantraikan'ny tsy fisian'ny rariny. Amin'ny alàlan'ny fitantaràna, izahay dia manampy amin'ny fanairana ary afaka mampifanaraka amin'ny maha-olona ny fiovàn'ny toetrandro.”
“Fo mampitempo azy io,” hoy izy nanohy, “ny olona. Miara-dàlana amin'ny zo maha-olona ny rariny ara-toetrandro. Ho an'ny ray na reny tokantena, mety ho ady sy tolona ny famelomana ny ankohonana rehefa injay teten-drano fotsiny no mivoaka ny paompy, na tena tsy misy mihitsy; ho an'ny olona iray manana fahasembanana, mety ho izay fahafahana mivezivezy nalàna taminy izay; ho an'ny mpanjono, mety ho ny fiampitàna faratampony eo anelanelan'ny haintany sy ny tondradrano. Ireny dia zo matetika heverintsika ho efa azontsika, nefa isika tsy maintsy misaina [izay fomba hiatrehana azy ireny any anivon'ny firenentsika tsirairay avy] rehefa nahenan'ny fiantraikan'ny toetrandro izy ireny.”
Amin'ny maha-mpitsara, nasehon'i Lewis ny haben'ny hafaliany nahita ireo tantara izay zara raha nisy nitantara, na tsy nisy mihitsy: “Ahoana ny amin'ireo mpianatra tanora sahirana mafy any anaty efitranon-tsekoly tsy ampy rivotra? Ahoana ny amin'ireo olona izay miasa any ivelan'ny trano? Ilay tantara momba ny toejavatra henjana iainan'ireo mpamono afo ao amin'ny Repoblika Dominikàna; ilay tantara avy any Suriname izay voarafitra tsara tao anatin'ny fanaovana adisisika sy nitànana ho tomponandraikitra ireo eo amin'ny fitondràna. Tena mila ambara ireo tantaran'ny rariny ara-toetrandro ao Karaiba. ”
Raha nanome torohevitra ho an'ireo tanora mpanao gazety tonga nanatrika, dia hoy izy nanampy, “Tohizo ny manome fanantenana sy fahaiza-miatrika. mamelom-pientanentanana daholo ianareo rehetra. Mandrisika anareo aho mba hanosika mafimafy kokoa, hisaina sy hitrandraka lalindalina kokoa. Enga anie hitohy ny adihevitra.”
Anisan'ireo nandresy nahazo loka ny mpanao gazety roa avy ao amin'ny Repoblika Dôminikàna — Rubí Morillo, 23 taona ary mpamokatra lahatsary fantatry ny maro amin'ny fahaizany mamorona votoaty haino-vaky-jery manintona, izay nahazo ny loka ho an'ny Tanora Mendrika Indrindra Mpanao Tatitra Momba Ny Toetrandro, taorian'ny nitsofohany lalina tao anatin'ny tontolon'ny lamaody, ary ny tantaran'i Laura Castillo momba ny fanodinana ny “sargasse” no nahazo ny loka ho an'ny Tatitra momba ny Vahaolana Tsara Indrindra Mitodika mankamin'ny Toetrandro.
Tafavoaka tsara ihany koa ireo firenena miteny anglisy ao Karaiba. Vishani Ragobeer avy ao Goiàna no nahazo ny loka ho an'ny Asa Fanaovana Gazety Fanadihadiana momba ny Toetrandro, tamin'ny tantara iray mahakasika ireo olona manampy ireo sokatra very toeram-ponenana. Ny loka ho an'ny Tantara Tsara Indrindra momba ny Rariny ara-Toetrandro kosa dia lasan'ireo mpanao gzety roa any amin'ny faritra — Neil Marks, avy any Goiàna, tamin'ilay tantara momba ny zon'ireo vahoaka vazimba teratany, ary i Candice Stewart, avy ao Jamaika, izay navoaka tato amin'ny Global Voices tamin'ny Septambra 2023 ny tantara iray nosoratany momba ny vanimpotoanan'ny fahantràna.
Tao anaty lahatenim-pisaorana iray nahalatsa-dranomaso, niaiky i Stewart, “tsy mbola niainako mihitsy ny traikefa mandalina vanim-potoanam-pahantràna” noho ny tontolo manodidina tsy nanohana ny tanjona napetrany, dia ny ho mpanao gazety momba ny toetrandro. “Isika izao tonga amina teboka iray hoe ity tantara ity — tantara iray ninoako, tantara iray mendrika ny hotrandrahana sy hotantaraina — dia nohitsakitsahana sy natao tsinontsinona noho ny resaka fahambonian-dehilahy sy ny fanavakavahana. Taorian'ny andro roa nisainana tamin-tebiteby saingy tamim-pahamalinana fatratra, noraisiko ny fanapahankevitra hentitra hiala — ho fanoherana, sy ho fiarovana ny tenako ihany. Hatreo, nifantohako ny famatsiambola [Climate Tracker] sy ireo tantara mahafinaritra tiako hotantaraina. Hifindra malaky hankamin'ny anio isika, ilay tantara nohitsakitsahana tamin'izany ihany, tao anaty tontolo iray nanaovana izay hahatsiarovako tena ho bitika, no ilay tantara nanolorana loka ho ahy androany.”
Eny tokoa, matetika ireo mpanao gazety ao Karaiba no misedra fanamby amin'ny famatsiambola, fiofanana ary teknôlôjia, ka manohintohina ny fahafahan-dry zareo manao fanadihadiana lalina sy mamokatra tatitra avo kalitao momba ny fiovàn'ny toetrandro. Fanampin'izay, ny tsy fisian'ny tohana sy ny fiarovana avy amin'ireo andrim-panjakana dia mety hamela ireo mpanao gazety ho marefo manoloana ny fandemena, ny sivana ary hatramin'ny herisetra ara-batana rehefa manao fandrakofana an'ireo olana mafampàna momba ny tontolo iainana.
Na eo aza ireny sakana ireny, ity andiana mpahazo loka ity, tsy hoe fotsiny naneho fahaiza-miatrika, fahaizamamorona sy fahavononana miavaka tamin'ny fanjohian-dry zareo ny asa fanaovany gazety momba ny rariny ho an'ny toetrandro, fa koa mampiseho ny fandavantenany hitondra ny feon'ireo vondrom-piarahamonina atao anjorom-bàla, mamamky bantsilana ireo tsy rariny ara-tontolo iainana sy mitàna ireo olona eo amin'ny fitondràna ho tomponandraikitra noho ny asa nataony’.
Ato anatin'ireo herinandro hoavy, ho avoaka ato amin'ny Global Voices ireo tantara nandresy.
