Ny filoha Bola Ahmed Tinubu. Sary avy amin'i AriseNews, nahazoana alalana

Avy amin'i Abdulrosheed Fadipe

Nanomboka tamin'ny telovolana fahatelo tamin'ny taona 2023, Nizeriana an-tapitrisany no nikorontana noho ny fidangan'ny vidim-piainana tsy mbola nisy toy izany, ny fihenan'ny sandam-bola ary ny fitomboan'ny tsy fandriampahalemana. Niakatra be ny vidin’entana sy sakafo.

Mihendanja hatrany ny Naira, vola Nizeriana, manoloana ny dolara amerikana. Hatramin'ny Alatsinainy 13 Febroary 2023, amidy N1.500 (0.93 dolara amerikana) ny dolara iray. Nanosika ny olom-pireneny an-tapitrisany ho amin'ny fahakiviana izany toe-javatra izany ary nampihena be ny fari-piainana.

Vantany vao nandray ny toerany ny filohan'i Nizeria, Bola Ahmed Tinubu tamin'ny volana Mey 2023, nanatontosa politikam-panavaozana sasantsasany izy. Nesoriny ny fanampiana ho an'ny solika tamin'ny volana Mey 2023 ary natsingevana ny naira manoloana ny vola iraisampirenena hafa. Mino ny manam-pahaizana ara-toekarena fa nahatonga ny fisondrom-bidim-piainana teo amin’ny toe-karena ireo fanavaozana ireo. Nanomboka teo, nitombo avo telo heny ny vidin'ny lasantsy manerana ny firenena, manomboka amin'ny latsaky ny N200 (0,12 dolara amerikana) isaky ny litatra ka hatramin'ny N 600 (0,37 dolara amerikana) isaky ny litatra. Niteraka fisondrotam-bidin’entana sy tolotra amin’ny ankapobeny ihany koa izany.

Manoloana ny teritery ateraky ny fidangan’ny vidim-piainana izany, nirongatra manerana ny firenena ny trangana fakana an-keriny faobe sy fakana takalon'aina.

Tamin'ny volana lasa, nisy andiana mpaka an-keriny nanafika ny Sagwari Estate, Abuja, tao amin'ny Filankevitry ny Faritra Bwari ao an-drenivohitra federalin'i Nizeria (FCT) ary naka mponina 10 ho takalon'aina. Telo tamin’ireo nalaina an-keriny no maty rehefa tsy voaloa tao anatin’ny fe-potoana voalohany ny volan'aina. Navotsotra kosa ireo olona fito ambiny rehefa voaloa ny volan'aina.

Tamin'ny faran'ny volana janoary, nikasa haka an-keriny ireo mpitondra nentim-paharazana ao amin'ny vondrom-piarahamonina telo ao amin'ny Fanjakan'i Ekiti ireo lehilahy mitam-basy voarohirohy ho mpaka an-keriny. Maty ny roa tamin’ireo mpanjaka raha nandositra ny fanafihana kosa ny mpanjakan’i Ara-Ekiti, Oba Adebayo Fatoba. Tamin'ny volana Janoary ihany koa, ankizy mpianatra dimy tao amin'ny sekoly fanabeazana fototra sy mpiasa telo tao amin'ny The Apostolic Faith Group of Schools, Emure-Ekiti no nisy naka an-keriny tao Emure-Ekiti ao amin'ny Fanjakana Ekiti, Nizeria. Nahazo ny fahafahany izy ireo ny alahady 4 febroary teo.

Araka ny tati-baovaon'ny The International Center for Investigative Reporting, olona 380 mahery no nisy naka an-keriny teo anelanelan'ny 1 Desambra 2023 sy 3 Janoary 2024.

Namaly ny olana i Isah Sanusi, talen'ny Amnesty International Nigeria tamin'ny 15 Janoary hoe: “Misedra fianahan'ny fakàna an-keriny isika izao. Miaina ao anaty toe-java-manahirana ny vahoaka eto Nizeria ankehitriny.” Nilaza izy fa mielipatrana ny tsi-fandriampahalemana sy ny korontana, miharatsy noho ny fakàna an-keriny mahazatra, “satria manamafy ny fatoran'izy ireo amin'ny firenena ny vondrona mitam-piadiana,” ary niantso ny manampahefana izy mba “hanakana avy hatrany ny onjan'ny fakàna an-keriny.”

Nilaza i Sanusi fa fianakaviana maro no tsy mitatitra tranga fakàna an-keriny rehefa avy nandoa vola takalon'aina, noho ny tahotra valifaty, ka vokatr'izany, tranga maro no tsy voarakitra an-tsoratra, ary nampiany hoe: “Ny fianahan'ny fakàna an-keriny amin'izao fotoana izao dia manasongadina ny tsy fahombiazan'ny manampahefana Nizeriana amin'ny fiarovana ny aina amin'ny fomba mahomby. ”

Nanao hetsi-panoherana noho ny fiakaram-bidim-piainana sy ny fielezan'ny tsi-fandriampahalemana ao amin'ny firenena ny olom-pirenena tezitra sasany.

Tamin'ny 17 Janoary, nanohitra ny firongatry ny raharaha fakana an-keriny tao an-drenivohitra federaly  sy ny tsi-fandriampahalemana izay nandrava faritra tao amin'ny firenena ny mpikambana ao amin'ny Foiben'ny Tanora Afovoany ao Abuja. Nisy ny andiam-behivavy sy tanora nanao fihetsiketsehana hanoherana ny hanoanana sy ny fiakaram-bidim-piainana ao Minna, tany amin'ny Fanjakan'i Niger, ny 5 Febroary. Tamin'ny 9 Febroary, nanao hetsi-panoherana ireo fandrobàna tsy mety misahatra mandrava ny vondron'ny mpianatra ireo mpianatra ao amin'ny Oniversite Federaly momba ny Teknolojia ao Akure.

Ny omalin'io, ny 8 febroary, namoaka filazana fitokonana 14 andro manerana ny firenena ny Kongresin'ny Asa Nizeriana sy ny Kongresin'ny Sendikàn'ny mpiasa noho ny tsy fanatanterahan'ny governementa ireo fifanarahana natao tamin'ny 2 Oktobra 2023, taorian'ny fanesorana ny fanampiana ara-tsolika. 

Namaly tamin'ny resaka WhatsApp tamin'ny Global Voices tamin'ny Alarobia i Umasoye Igwe, mpikambana ao amin'ny National Youth Service Corps (NYSC) miasa ao Abuja, ary nanoritsoritra ny fiantraikan'ny toe-draharaha eo amin'ny fiainany andavanandro sy ny asany: ” Tena nisy fiantraikany teo amin'ny fiainako, ny asako ary fifandraisana amin'ny hava-tiana ny fisondrotam-bidim-piainana. Mpianatra asa NYSC amin'ny orinasa iray aho. Tsy afaka mandeha miasa isan'andro aho noho ny halafosan'ny saran-dalana. Raha te-handeha hiasa isan'andro aho, dia antsasany mahery amin'ny karamako no lany. Tsy afaka mitsidika ny fianakaviako koa aho. Tsy maintsy mandinika tsara aho alohan'ny handehanana noho ny firongatry ny tsy fandriampahalemana. Izany no nahatonga ahy tsy mba afaka mamangy ny fianakaviako. Lafo koa ny vidin-tsakafo. Tamin'ity herinandro ity, mividy sakafo ho an'ny N 1,500 (0.93 dolara) eny an-tsena ianao; amin'ny herinandro manaraka dia hiakatra ny vidiny. Manantena aho fa hihatsara ny zava-drehetra.”

Mba hanamaivanana ny fahasahiranana mianjady amin'ny Nizeriana, nanome baiko ny Minisiteran'ny Fambolena sy ny Fanjarian-tsakafo mba hamoaka avy hatrany ny sakafo milanja 42.000 taonina ho an'ny daholobe ny filoha Bola Ahmed Tinubu, tamin'ny 8 Febroary. 

Tamin'ny lahateniny nandritra ny fankalazana ny fetin'ny fahaleovantena tamin'ny harintaona tamin'ny 1 Oktobra, nanentana ny Nizeriana ny Filoha Tinubu mba hiaritra ny fahasarotam-piainana nateraky ny fanesorana ny fanampiana, ka nilaza hoe: “Iriako mba tsy nisy ny fahasahiranana ankehitriny. Saingy tsy maintsy miaritra anefa isika raha te hanatratra ny lafiny tsara amin’ny hoavintsika.”

Satria miharatsy ny toe-draharaha ara-toekarena sy ara-piarovana, manontany tena hatrany ny Nizeriana hoe haharitra hafiriana izy ireo no hiaritra mandra-pihatsara ny toe-javatra.