Hetsipanoherana teny an'arabe tao Niamey, Niger ho fanohanana ny fisintahan'ireo firenena telo tsy ho isan'ny CEDEAO intsony. Pikantsary avy ao amin'ny fantsona YouTube, Tv5monde

Ny 28 Janoary 2024 no manamarika ny fiantombohan'ny krizy diplaomatika henjana teo anivon'ny Communauté économique des états de l'Afrique de l'ouest (CEDEAO): nisintaka tsy nisy hatak'andro niàla tamin'ity andrim-paritra ity i Burkina-Faso,  Mali ary Niger. Niteraka fanehoankevitra marobe tao amin'ny faritra ity fisarahana ity.

Vakio : Revirement géostratégique: le Burkina-Faso, le Mali et le Niger se retirent de la CEDEAO [fr.]

Herinandro vitsy talohan'ny nisintahan-dry zareo tsy ho ao anivon'ny CEDEAO, nambaran’ i Burkina-Faso, Mali ary Niger, izay ny tafika no mitondra azy, ary tamin'izany fotoana izany dia teo ambany famaizan'ny CEDEAO, ny fijoroan'ny vondron-tafika iray nomena anarana hoe Alliance des États du Sahel (AES). Nifarana hatreo ny fanantenana rehetra hisian'ny fiarahamonina diplaomatika amin'ny CEDEAO, izay ivondronana firenena 32 ankehitriny, sy ireto firenena telo ireto, rehefa nambaran’ireto farany ny fisintahan'izy ireo amin'ilay andrim-paritra.

Fanehoankevitr'ireo mpikambana hafa ao anivon'ny CEDEAO

Teo noho eo no sady nifangaroharo ny fanehoankevitra avy amin'ireo mpisehatra hafa ara-pôlitika toy ny fiarahamonina sivily avy amin'ireo firenena hafa ao anivon'ny CEDEAO. Notanisain'ilay gazety ivoariàna Koaci, fa nalahelo i Shehu Sani, loholona fahiny no sady nizeriàna mpikatroka ho an'ny zon'olombelona noho io fanapahankevitr'ireo tafika mpitondra io, izay araka ny heviny dia mitafy tsy fahampian'ny fifankahafantarana eo amin'ny samy mpitondra. Tombanany fa:

Ny fisintahan'i Mali, Niger ary Burkina Faso tsy ho ao anivon'ny CEDEAO dia maneho fihemorana goavana ho an'i Afrika Andrefana. Izany dia midika tsy fahombiazan'ny diplaomasia sy ny fifampiresahana. Namoy ireo Afrikàna rahalahintsika iray rà amintsika isika noho ireo Tandrefana “namantsika raha misy patsa”.

Feon-dakolosy tsy misy hafa amin'izany no avy amin'i Lansana Kouyaté avy ao amin'ny antokon'ny Fanantenana ho an'ny Fampandrosoam-Pirenena ao Ginea. Iraisany ny hevitr'ilay lehilahin'ny pôlitika ao Niger. Ao anatin'ity lahatsary an'ny Médi1TV Afrique ity, ampahatsiahiviny antsika fa ny fisintahan'ireo firenena telo ireo dia vokatry ny fepetra famaizana natao azy. Azo arahana dieny amin'ny segondra faha-22 eny am-piadohan'io lahatsary io ny fandraisany fitenenana:

Tao Bénin, nandritra ny lahateny ho an'ireo mpanao gazety natao tamin'ny 10 Febroary 2024, Patrice Talon, filohan'i Bénin no nanazava ny heviny momba ireny famaizana ireny izay nanasazy ny fireneny. Mpiray vodirindrina amin'i Niger, ny filoha beninoà dia mihevitra fa io toedraharaha io dia hitarika fatiantoka ho an'ny fireneny, izy hazavainy ao anatin'ity lahatsary an'ny BF1 TV, haino-vaky-jery borkinabe ity:

Tao anaty fandalinana pôlitika navoakan'ny gazetiboky Jeune Afrique, i Amadou Sadjo Barry, Gineàna, profesora mampianatra filôzôfia no sady mpikaroka momba ny etikan'ny fifandraisana iraisampirenena, ao Kanadà, dia mihazohazo eo anelanelana hevitra roa. Momba ny fahalalàna raha toa io fisarahana misy eo amin'ireo toko roa io (AES sy CEDEAO) ka ho azo sorohana, dia manome valinteny roa izy:

Sady Eny no Tsia. Eny, raha toa ny fanelanelanan'itsy farany ka nahavita nahita izay marimaritra kely indrindra sy maharitra momba ny tetiandro hiverenana ao anatin'ny lamina araka ny lalàm-panorenana ao Mali sy ao Burkina Faso, raha vitany ny nampivoitra marimaritra niraisana momba ny tanjon'ireo tetezamita, raha tsy teraka ny AES, ary farany raha tsy nanome vàhana ny hisian'ny fitondràna miaramila ny toedraharan'ny tsy fisiana fandriampahalemana sy ny tsy fahamarinan-toerana amin'ny ankapobeny.

Tsia, satria tsy mitovy fahatakaran-javatra momba izay iraka atao sy tanjon'ny tetezamita ny CEDEAO sy ireo miaramila : ny fotoana lava be sy ny fanavaozana ifotony ny fitondràna ary ny ady hanoherana ny asa fampihorohoroana (kasain'ny tafika hatao) dia mifanohitra mibaribary amin'ny fotoana fohy ho an'ny fiverenana anaty lamina araka ny lalàm-panorenana (irian'ny Cedeao ).

Ho an'ny lafy avy ao Togo, Paul Amegakpo, filohan'ny Institut Tamberma pour la Gouvernance (ITG) dia maneho fijoro somary henjankenjana ihany momba ny heviny hisiana CEDEAO iray ahitàna firenena maro. Tao amin'ny medià Koaci, nilaza ny heviny izy momba ny fisintahanan'ireo firenena telo:

Ny tokony hotadidiana dia ny hoe, aleo aza CEDEAO iray nihena isa ny firenena mpikambana ao aminy, toy izay CEDEAO iray mandefitra amina mpanao putschs (fanonganam-panjakàna), sy ny jadona miaramila na izay rehetra endrika jadona amin'ny fitantanan-draharaham-bahoaka ataon'ireo firenena mpikambana ao anatiny.

Faly sahirana ireo vahoaka any amin'ireo firenena ao anatin'ny AES

Ao anivon'ny “Alliance des États du Sahel (AES)”, izay ankehitriny ahitàna vahoaka miisa mihoatra ny 71 tapitrisa, toa nahazo ny fankatoavan'ny ampahany amin'ny vahoaka ilay fisintahana. Ao  Burkina-Faso, heverin'ny vahoaka fa hanome tombony ho an'ny fireneny izay nizaka famaizana io fanapahankevitra io. Ao anatin'ity lahatsary an'ny Radiodiffusion Télévision du Burkina (RTB) ity, manome ny heviny ry zareo Burkinabé:

Any amin'ireo olompirenena ao Niger sy Mali, mazàna dia sady hafaliana no ahiahy no manetsika ny sasany. Tao anaty lahatsary iray fanadihadian'ny France24, teratany iray avy ao Niger tena diboky ny hafaliana no manazava hoe:

Hatry ny ela ny CEDEAO no nampijaly anay, fa andro mahafinaritra kosa ny androany. Mpamadika ry zareo ireo, izany no antony nisintahan'ny  “Alliance des États du Sahel” tsy ho ao.

Teratany iray hafa avy ao Niger, mbola eo amin'ny fandraisampeon'ny France24 ihany, no miahiahy :

Tena vonona tokoa ve izahay hiàla amin'ny CEDEAO? Satria misy vokany io fivoahana io ary tena vonona tokoa hiatrika izay fiantraikany ve izahay?

Miara-manantena no sady miara-manahy amin'ireo any Niger ireo teratany avo any Mali mipetraka any Senegal.  Raha nitafàn'ny France24, niarahaba tena noho io fisintahana io i Aboubacar Kanté, Maliàna mpivarotra ao Senegal :

Tena faly aho satria efa hatry ny taona vitsivitsy no tsy nitondra na inona na inona ho anay ny CEDEAO.

Avy amin'io loharanom-baovao io ihany, Allassane, Maliàna mpivarotra ihany koa, dia manahy ny amin'ny hoaviny amin'ny maha-teratany maliàna azy ao anatin'ny habaka CEDEAO. Nefa aleony mitazona fanantenana mba hahitàna izay vahaolana tsara indrindra :

Ny pôlitika dia pôlitika ihany, fa isika vahoaka dia afaka mitantana ny amintsika samy isika. Ny ambiny, irariana mba hizotra ho amin'ny làlana tsara.

Tohizan'ireo mpitarika ny CEDEAO ny manamaro ireo hetsika sy fihaonana, ao anatin'ny fanantenana ny hiverenan'ireo firenena telo ho ao anatin'ilay andrim-paritra indray. Eny tokoa, ireo firenena maro mpikambana ao anivon'ny CEDEAO  dia misitraka tombontsoa marobe, toy ny : fahalalahan'ny fivezivezen'ny entana sy ny olona, ary tsenam-paritra iray midadasika be izay manamora ny fandraharahàna ara-barotr'ireo firenena mpikambana ; ary ny fahafahan'ireo firenena ao Sahel misitraka ireo faritra misy seranan-tsambo any amin'ireo firenena manana morontsiraka.

Sarotra ny maminavina izay mety hitranga amin'izao fotoana izao. Ny fihaonana teo amin'i Faure Gnassingbé, filohan'i Togo sy Allassane Ouattara, filohan'i Côte d'Ivoire, natao tamin'ny 16 Febroary tao Abidjan no porofo iray amin'izany.  Ny 24 Febroary 2024, nandritra ny fivoriana tsy ara-potoana tao Abuja, Nigeria, ireo filoham-panjakana ao anatin'ny CEDEAO dia nandray ny fanapahankevitra hanafoana ireo sazy henjana nitambesata tamin'i Niger ary nosaininy ny hiverina hijery ny fomba fizoran-dry zareo ho anatin'ny lamina araka ny lalàm-panorenana any amin'ireo firenena efatra ambany fitarihana miaramila : Burkina-Faso, Mali, Niger sy Guinée. Ho hita eo indrindra indrindra raha toa ilay ankolafin'ireo firenena telo mivondrona ao anatin'ny AES ka hanaiky na tsia hiverina indray ao amin'ny CEDEAO ao anatin'izao toedraharaha mitsingilahila izao.

Lire : Misedra fanoherana mivaivay ankehitriny ny CEDEAO, màndan'ny fampiatina isam-paritra ao Afrika Andrefana [mg]