Asain'ny Rising Voices ianao hiaraka aminay fizaràna fahatelo amin'ilay andiany “Fiarahabàna avy amin‘…”, “karatra paositaly misy feo” misy fizarana dimy anasongadinana ny feon'ireo Afrikàna mpikatroka dizitaly ho an'ny fiteny avy ao Afrika Atsimo, Nizerià ary Ghana.

Ao anatin'ity fizaràna fahatelo ity, hojerentsika ny fitantaràna manokana, araka ny filàzany azy, avy amin'i Siya Masuku.

Isaorana manokana ny mpamokatra, Malcolm Bamba, izay ny fandraisany anjara niaraka tamin'ireo mpikatroka tsirairay no nahateraka itony tantara mampitolagaga itony. Amin'ny alàlan'ny asany, handeha amina anjoria iray ireo mpihaino, hamantatra momba ny fiavian'ny firotsahana an-tsehatra dizitalin'ireo mpikatroka tsirairay miaraka amin'ny fitenin-dry zareo. Fanampin'izay, ity andiany ity dia hanazava ireo fanamby atrehan-dry zareo sy ny mandrisika azy ireo hanohy ny asany.

Hotsindriana manokana amin'ity fizaràna fahatelo ity ny amin'i Siya, izay ny asa ataony dia mihodidina ny famoahana boky anaty tambajotra atao amin'ny fiteny isiZulu ao Afrika Atsimo. Nitafàn'ny Rising Voices momba ny asany i Siya tao anatin'ity lahatsoratra teo aloha tao amin'ny bilaogy ity, ary azonao atao ny manaraka ny dika mitovy aminy noraketina ho feo ao anatin'ny firaketana eto ambany.

Sintony eto ilay feo

Malcolm Bamba (MB): Arahabaina ny tsirairay. Malcolm Bomba no anarako ary arahaba tongasoa ato amin'ny Rising Voices manolotra ny “Greetings from…” (Fiarahabàna avy amin'…) andiany iray manjohy ireo mpikatroka ho an'ny fiteny manerana izao tontolo izao, tonga mizara ny tantaram-pitahirizana ataon-dry zareo ao anatin'ny vanimpotoanan'ny nomerika.  Ao anatin'ity fizaràna ity,  Siya Masuku mpikatroka ho an'ny fiteny no mizara amintsika ny zavatra niainany amin'ny famadihana ho nomerika  ny fiteny isiZulu ao Afrika Atsimo. Indro àry ny tantarany.

Siya Masuku (SM): Arahaba, sanibonani.  Siya Masuku no anarako. Teraka sy lehibe tao Soweto. Miasa sy monina ao Johannesburg, Afrika Atsimo, mpikambana iray avy amin'ny AmaZulu, ny vahoaka Zulu. Ny asako dia mpanao adisisika ho an'ny fiteny isiZulu, iray amin'ireo fiteny ekena ho ôfisialy ao Afrika Atsimo.

Ao Afrika Atsimo, 35 raha kely ny fitenim-bazimba anananay, 12 amin'izany no ôfisialy ary hita amin'ireny ny fitenin'ny tànana ho an'ny Afrikàna Tatsimo. Tsy nahagaga ahy ny amin'ireo mpivarotra boky efa niorina, izay zara raha nahatahiry literatiora amin'ny fitenim-bazimba tao amin'ny fireneko. Na nahatahiry boky amin'ny fitenim-bazimba aza ry zareo,  dia amina faritra tena kely monja no ahitàna azy ireny. Fanampin'izany, matetika ireny boky ireny no nosoratan'olona tsy niainga avy any ifotony amin'ny maha-mpiteny an'ilay fiteny azy. Ny olana fototra dia ny fahasamihafana fotodrafitrasa,  nateraky ny heloka bevava natao tamin'ny zanak'olombelona, indrindra fa ny fanavakavahana volonkoditra. Nilaina ny fiovàna ary eo an-tsorok'olona maro ny andraikitra, isan'ireny aho. Raha lazaina amin'ny teny hafa, andraikitry ny AmaZulu ny manao izay hahazoana antoka fa misy fitomboana tsy tapaka ny isan'ireo boky isiZulu atonta amin'ny fotoana rehetra.

Taorian'ny nizaràko ny ahiahiko tamin'ny fianakaviako sy ny namako ary ireo mpiara-miasa, tsapako fa ny ankamaroanay dia samy manaiky hoe  hitoetra eto foana ny olana raha tsy misy olona na vondron'olona manapaka hevitra ny hiova. Taorian'ny fifampiresahana tamin'ny reniko, mpampianatra ao amin'ny Sekoly Ambaratonga Fototra Emseni, ao Soweto, tonga tamiko ny hevitra kidaladala hoe azoko atao ny manoratra, manao sary ary manao tefiendrika hanaovana bokin-tsary iray ho an'ny ankizikely ka amin'ny fiteny isiZulu, ary izaho ihany no manonta azy. Ny vokatra farany moa dia boky fianarana abidy mampianatra ny fanononana ireo voambolana isiZulu amin'ny alàlan'ny fampiasàna ady rima.

SM: Mampiasa ny linocut sy fitaovana isankarazany aho mba handravahana ireo biby isaky ny litera, dingana iray nilàna ny taona 2015 iray manontolo. Avy eo, mba ho azon'ny ankizy rehetra sitrahana ilay boky, fantatro fa ilay karazam-boky nataoko dia tsy hampiasa saina ireo mpanonta mahazatra ho an'ny daholobes. Notadiaviko ihany koa ny ho tompon'ny teny farany amin'ny fomba hanontàna sy hamarotana ilay bokiko. Tiako ny hanana ny orinasako manokana mpanonta boky ary hirika hiaraka hiasa aman'olona sy ireo hafa ka mifampizara fahalinana tahaka izany.

Hatramin'ny niandohan'ny 2016, nametraka aho fotoana ihaonana amin'ireo olon'ny fandraharahana, araka izay tratrako. Tapaka ny hevitro fa hanangona hatramin'ny 30.000 rand mba hanontàna boky miisa 1.000. Nifamahofaho be ireo valinkafatra voaraiko teny am-pandehanana teny. Fa na ahoana na ahoana, vitako ny nahazo avansy, na  tolo-bola nialoha, isaky ny nisy fihaonana natao. Vetivety aho dia tsy nanam-bola. Tany amin'ny faran'ny volana May, mbola tapaka foana ny hevitro ny hanonta ilay boky nandritra ny fihaonana iray nataoko hanangonana vola, ka tao no nisy mpitarika iray nanosoka hevitra tamiko hanao fanangonam-bola fandraisana anjara (Crowdfunding) tety anaty tambajotra. Tamin'ny 2016, tsy dia mbola nalaza loatra tao Afrika Atsimo ny fanangonam-bola an-tambajotra ho fandraisana anjara. Eorôpa no tompon'ny tsena ary vokany dia nanararaotra ny dolara, ny pound, sy ny vola euro. Tsy hitako hoe ahoana no hametrahan'ny AmaZulu fitokisana amina boky isiZulu iray hamidy amina vola vahiny, na iza na iza no mpanoratra.

Farany, nitontona tamina fikambanana iray ao an-toerana aho, mpanome famatsiambola fandraisana anjara. Nisafidy ny 30 andro aho hahafahana manangona 30.000 rand ho toy ny tanjona farany kely indrindra. Ny fanangonambola an-tserasera dia miankina betsaka amin'ny lazan'ny olona iray. Fitaingenana lamasinina miaka-midina be io. Mifoha ianao, asehonao ny vondrom-piarahamonina nomerika misy anao ny zavatra vitanao sy izay mbola azo atao. Herinandro nialoha ny fifaranan'ny Jona, nahangona 25.000 rand ilay fanentanana. Nanaraka ny gadona nizoran'ilay fanentanana.

SM: Resy lahatra aho fa tsy hahangona velively 5.000 rand izahay ao anatin'ny 7 andro latsaka. Tao anatin'ny herinandro voalohany tamin'ny Jolay, naharay antso avy amina mpikambana iray avy any ivelany aho. Nampahafantatra ny tenany ilay olona any ambadiky ny antso ary nanazava fa Afrikàna Tatsimo miasa any RDC izy. Nahita ilay fanentanana izy taorian'ny namakiany lahatsoratra iray. Nambarany tamiko fa maniry ny handray sidina avy any RDC izy hihaona amiko, na aiza na aiza ao Afrika Atsimo.

Andro vitsy taorian'izay, nihaona izahay, tao amina trano fisakafoanana iray tao amin'ny Arabe Vilakazi, Orlando. Nanafatra tavoahangin-divay iray izy no sady nanontany ahy izay tiako hosotroina. Nilaza taminy aho fa aleoko aloha miresaka momba ilay fanentanana. Novaliany tamin'ny filazàna hoe efa tapitra ilay fanentanana. Namindra vola nitentina 150.000 rand izy ny omalin'ny nandaozany an'i RDC. Nofy lasa teny izy tamin'izany. Natory feno fahafaham-po aho namonjy ny fandrianako iny hariva iny. Tsaroako ny nifoha niaraka tamina fientanentanana. Tsy andriko izay hanambaràna ilay vaovao tsara tamin'ny olona rehetra, tena lasa zava-nisy ilay hoe hanomboka ny trano fanontana printy ahy manokana, Siyafunda online ary hanonta ny bokiko voalohany Siyafunda isiZulu. Faniriako ny hahita ny endrik'ireo ankizy rehefa mitazona voalohany ilay boky ry zareo. Tsaroako ihany koa ilay tebiteby rehefa nahatsapa aho fa tomponandraikitra amin'ilay tetikasa manontolo natolotra. Tsapako ny filàna mivoatra. Tiako ny ho lasa olona tsara, ho ahy sy ho an'ny vondrom-piarahamoniko, ny hiaina sy hampihatra ny tena dika marin'ny fehezanteny. Ny tànana iray manasa ny iray, araka ny filazànay azy amin'ny fiteny ngesiZulu, Izandla ziyaghezana.

MB: Misaotra anareo mihaino ireo andiana rakipeo “Karatra paositaly misy feo” an'ny Rising Voices. Mba hahazoana torohay misimisy kokoa momba ireo mpikatroka ho an'ny fiteny asongadina ao anatin'ity fizaràna ity, tsidiho ny rising.globalvoices.org na araho izahay ao amin'ny @DigiAfricanLang ao amin'ny X, Twitter teo aloha. Malcolm Bamba ity, ary amin'ny fizaràna manaraka indray isika mihaona