Pikantsary avy amin'ny pejy ôrizinalin'ilay lahatsoratra tao amin'ny Russian Post. Fampiasàna nahazoana alàlana.

Ity lahatsoratr'i Sofia Sorochinskaya dia navoaka voalohany tao amin'ny RussiaPost on DATE. Dika iray nokiraina no averin'ny Global Voices eo miaraka amin'ny fahazoandalàna.

Tamin'ny Novambra 2023, noforonin'ireo Rosiàna mpanome tolotra fandefasana sarimihetsika ny andian-tantara “Slovo Paatsana. Krov” na asphalte” (Ny tenin'ny mpiakàma: rà mameno ny tara).  Tanaty volana iray monja, izy no tompondakan'ny laza ao Rosia, nisongona ilay nitarika teo alohany, ilay tantara koreàna mampitaintaina Squid Game.

Tantarain'ilay andian-tantara ny tantaran'ireo andian-jatovo an-dalambe tany amin'ny fiafaràn'ny andian-taona 80s tao Kazan, renivohitr'i Tatarstan, izay naka aingam-panahy avy amin'ny zavatra tena nisy sady nifototra tamin'ny boky iray nosoratana mpikambana iray tao anatina andiany. Tamin'izany fotoana izany, ireo vondrona mpanao heloka bevava, tanora tsy ampy taona ny ankamaroany, dia niady ny hifehy faritra, niteraka tarehimarika ambony be tamin'ny resaka fahafatesana sy ny haavon'ny fanaovana heloka bevava tsy mbola nisy toa azy. “Tranga Kazan” no ilazan'ireo mpahay tantara azy io.

Andrei, 14 taona no mpilalao fototra ao anatin'ilay andian-tantara. Miara-monina amin'ny reniny sy ny anabavy keliny. Mpianatra hendry izy tany an-tsekoly ary mpitendry piano. Nila vaniny taminy foana ireo tanora hafa ary dia nikaroka mpiahy izy. Tafahaona tamin'i Marat i Andrei. Marat dia mpikambana tanaty andian-jatovo iray tao Kazan. Nanatevina laharana ilay andian-jatovo izy, ary tafiditra tamina ady saritaka sy halatra maro.

Misy fehezam-pitsipika tokana mifehy ny fiainan'ilay andiany. Ny fehezanteny hoe  “slovo patsana” — midika ho tenin'ny àkama — dia midika fanomezantoky na voady tsy azo ivadihana. Raha misy olona iray nanome toky, dia tsy maintsy mitazona ny teniny.  Mandray anjara amina ady faobe ireo mpikambana anatin'ny andian-jatovo rehefa miezaka hifehy ireo faritra sasantsasany tao Kazan, mazàna miafara amina famonoana olona. Misy fizaràna iray milaza fa saika efa nisazy fotoana ela an-tranomazina na maty ny ankamaroan'ireo olona tena izy nakàna ny ho toetoetry ny mpilalao fototra no.

Nambaran'ny sasany amin'ireo mpikambana ao anatin'ny governemanta fa mandrisika herisetra ny Slovo Patsana , ary notakian-dry zareo ny handraràna azy. Irina Volynets, kaomisera misahana ny zon'ny ankizy ao amin'ny faritra Tatarstan, nanoratra hoe ataon'ilay andian-tantara ho “toy ny tantara foronina no sady omeny rariny ilay tranga mampahatahotra fantatra amin'ny anarana hoe “Tranga Kazan”, amin'ny alàlan'ny famoronana fomba fijery diso ny tontolon'ny fanaovana heloka bevava eo imason'ireo tanora.”

Mandritra izany fotoana izany, ilay solombavambahoaka ao amin'ny Douma, Nina Ostanina, dia nitaky fanadihadiana iray hamaritana raha toa ka tena aingam-panahy naterak'ilay andian-tantara tokoa ny famonoana ilay tovolahy15 taona tao amin'ny tanàna rosiàna ao Irkutsk. Nisy tranga iray nitovitovy tamin'ny an'io tranga io tao anatin'ny Slovo Patsana.

Saingy ny laza goavana azon'ilay andian-tantara dia tsy niraharaha izay rehetra ezaka natao hanivànana azy io.

Rehefa avy nijery ilay andian-tantara, ireo tanora tao Tatarstan dia namorona efitra fifampiresahana nomena anarana nitovy tamin'ny an'ireo andian-jatovo fahiny tao Kazan ary nandefa lahatsary iray nakàn-dry zareo tàhaka ireo ady tamin'ny 1990s, tamin'ny alàlan'ny fifampitorahana vongan-dranomandry.

Asehon'ny  angondrakitry ny Yandex [milina rosiàna fikarohana malaza be ao amin'ny firenena] fa tao anatin'ny volana iray ireo Rosiana dia nikaroka ny  ‘Slovo Patsana’ mihoatra lavitra noho ny ‘ady ao Okraina’ nandritra ny taona 2023 manontolo. [Tsara ny anamarihana fa tsy azo atao loatra ny mitoky amin'ny angondrakity ny Yandex raha vao resaka mifandray amin'ny ady ao Okraina: eo ambany fifehezan'ny fanjakàna rosiàna ankehitriny ny Yandex, ary izay zavatra rehetra mifandray amin'ny fananihambohitra ataon'ny Rosiàna ao Okraina dia tena iharan'ny sivana mavesatra.]

Vakiteny misimisy kokoa [angl.]:  The limits of compromise: how Yandex is falling apart (Ny fetran'ny marimaritra: ny nirodanan'ny Yandex)

Araka ny voalazan'ny VTsIOM, invontoeram-panjakana mpanao fanadihadiana, mihoatra ny 80 isanjato amin'ny Rosiàna no mahafantatra an'ilay andian-tantara, ka 8 amin'ireo olona 10 efa nijery azy (82 isanjato) no manohitra ny fandraràna azy io.

Ilay hira amin'ny fiteny Tatar “Piyala” kaloin'ireo Aigel, olon-droa mpampiara-peo hip-hop, izay asongadina ao anatin'ny rakitsary fohy fampahafantarana ilay andian-tantara, no lohalaharana amin'ny fampilaharana erantanin'ny Shazam.

Tsy mba nampanarahana an'ilay feonkira ny filazàna izay loharano niaviany, na dia hita saika any anatin'ireo fizaràna tsirairay aza ilay izy, azo inoana fa mety noho i Aigel nampiaka-peo manohitra ny ady ao Okraina ary niala an'i Rosia. Niteraka fahalinana amin'ny fiteny Tatar ihany koa ilay andian-tantara. Taorian'ny namoahana ilay tantara, nisy fanangonantsonia iray tao amin'ny Change.org nitakiana ny hampidirana ny fiteny Tatar ho isan'ny ao anatin'ny Duolingo.

Vakio bebe kokoa [Ang.]: Tatar language activist who identifies as queer: ‘Under the influence of the modern Russian state, Central Asian politicians are trying to implement similar anti-gay policies’

Nahagaga, lasa tena malaza be ao Okraina ny “Slovo Patsana”. Ny gazety espaniôla El Pais dia nanoratra hoe “nampihovitrovitra ny fiarahamonina okrainiàna” ilay izy, no sady nitatitra fa “io no andian-tantara be mpijery indrindra ao amin'ny aterineto ao Okraina.”

Namoaka fanambaràna iray ny ministeran'ny kolontsaina ao Okraina nampitoviany ilay andian-tantara tamina fampielezankevitra feno fankahalàna, misolo tena ireo fahavalo. Hoy ilay fanambaràna:

Miparitaka ao anatin'ny habaky ny aterineto okrainiàna, indrindra fa eny anivon'ny tanora, ny andian-tantara iray novokarina tany Rosia izay mampiroborobo mivantana ny herisetra, ny heloka bevava ary ireo endrika ivelany ananan'ny firenena iray mpanani-bohitra. Miaty fampielezankevitra feno fankahalàna izy io, izay heverina ho tsy azo ekena velively ny fanapariahana azy anaty fotoanan'ny ady ao Okraina.

Araka ny lazain'ny BBC Russia, marobe ao Okraina no tezitra satria “ao anatin'ny maha-faratampony ny ady ifanaovana amin'i Rosia… afaka nijery andian-tantara novokarina avy any Rosia ireo tanora” no sady “nitaky ny mba handraràn'ny sampam-piarovana ao Okraina an'io andian-tantara io.” Nefa tsy ilaina ny fandraràna tahàka izany, satria ry zareo Okrainiàna dia ireo tranonkala fandefasana sarimihetsika nojirihana, efa tsy ara-dalàna sahady, no tena fijerin-dry zareo.

Ilay Rosiàna mpanao gazety, Mikhail Shevchuk, niantso ny “Slovo Patsana” ho iray isan'ny tranga ara-kolontsaina tena manandanja indrindra tato anatin'ny taona maro. Amin'ny fomba fijeriny, misy ambadika pôlitika matanjaka ilay tantara ary azo herevina ho “manohitra sôvietika”. Nolazain'i Shevchuk fa ireo miampanga ny “Slovo Patsana” ho mamadika ny herisetra ho rômantika dia “tsy mahita afa-tsy ny tenany ao anaty fitaratra” fotsiny ihany”. Hoy izy:

Amin'izao andro izao, anatin'ny fiezahana tsy mitsahatra ataon'ireo mpitondra ny firenena mba hamerina ilay ampira ary hanasa atidoha fatratra ireo ankizy ho amin'izay tanjony izay, nisy olona nandray ho andraikitra ny hampiseho amin'ireny ankizy mpianatra ireny ihany, avy ao anatiny, ny tena endriky ny ampira tamin'izany fotoana izany.

Nampiany fa nasehon'ilay andian-tantara nazava tsara fa “tany amin'ny fifarànan'ny fisiany, ny URSS izy tenany mihitsy no lasa mpankahàla sôvietika.”

Araka ny lazain'ny Shevchuk, “Tsy an-kitsitsy no itantaran'ny Slovo Patsana ny fahapotehan'ny sela ara-tsôsialin'ny URSS — tsy vitan'ny fanjakàna intsony ny niaro sy namahana ny vahoaka, ary nitsahatra tsy nanaja ny fanjakana intsony ny vahoaka.”

Yuri Saprykin, mpitsikera kolontsaina sarotakarina, dia nidera ilay andian-tantara, nanondro azy io ho tena “avy eny ifotony,” noho ny zavamisy hoe izy io dia tsy nalefa tamina fahitalavitra ary nahazo laza satria olona avy amin'ny lafi-piainana sy sokajin-taona samihafa no mifampitampita resaka momba azy.

Mijery azy na ankizy, na olondehibe, izay mahatsiahy ireny fotoana ireny  sy ireo olondehibe tsy mahatsiaro azy ireny koa. Mijery azy… ireo avara-pianarana ary ireo efa mahazatra anao hoe mpijery andian-tantara. Voasarika taminy daholo ny olona rehetra… izay zavatra tsy mpitranga mihitsy.

An'izao tontolo izao ny “Slovo Patsana”, satria “miresaka zavatra tsotra takatry ny olona rehetra, toy ny finamànana, ny fivadihana, ny valifaty ary ny rariny,” hoy ny nosoratan'i Saprykin. Ampiany hoe: “Indrisy fa tsy mba azo amidy amin'ny Netflix ilay izy mba hijerena raha toa ka hahazo laza erantany. Heveriko fa tokony ho fahombiazana goavana izany, toy ireo andian-tantara israeliàna na espaniôla izay tsy ela akory izao no lasa malaza erantany.”

Eny tokoa, sarotra be ny handingana ny “Slovo Patsana,” indrindra fa ety anaty tambajotra. Ny tenifototra #словопацана (“slovo patsana”) dia efa nahazo jery 11.3 lavitrisa tao amin'ny TikTok. Efa mitabataba ihany koa ny media sôsialy miaraka amin'ireo lahatsary avy amin'ireo fety ahitàna ireo olona mandihy amin'ireo hira malazan'ny andian-taona 80s hatramin'ny 90s asongadina ao anatin'ilay andian-tantara, mamongatra indray ireo fomba fandihy tamin'izany vanim-potoana izany..

Niverina ihany koa ny fitenin-jatovo tamin'izany fotoana izany. Ohatra, lasa nalaza indray ny fomba fiteny hoe “chushpan,” midika hoe “outsider”, olona iray tsy mpikambana ao anatin'ny andiany. Taorian'ny nijerena ilay andian-tantara, nisy ankohonana iray avy ao Kazan aza nanome anarana Chushpan ny zanaka lahin”izy ireo vao teraka.

Fianakaviana marobe no miaraka mijery ny “Slovo Patsana”. Azon'ireo ray aman-dreny natao ny nampahatsiahy ny fahatanoràny tamin'ireo taranany, ary nozarain’ireo zatovo teny anaty tambajotra ireny tantara ireny.  Asehon'ny lahatsary sasany ny fomba nahasarika ireo ray aman-dreny hijery ilay seho.

Mino i Saprykin fa hiditra ao anatin'ny tantara ny “Slovo Patsana” amin'ny maha-tranga ara-kolontsaina azy. Nambarany fa azony naka sary an-tsaina ireo fandefasana azy any anaty efitrano fandefasana sarimihetsika mba hankalazàna ny tsingerintaonan'ilay andian-tantara afaka 20 taona any aoriana.