Ida Le Blanc, Sekretera Jeneralin'ny Sendika Nasionalin'ireo mpiasa an-trano (NUDE), nandritra ny kongresin'ny UITA. Sary an'ny Liberty Chee, nampiasaina nahazoana alalana.

Avy amin'ny Liberty Chee

Ity lahatsoratra ity no tontosa dia noho ny programa fikarohana sy fanavaozana an'ny EU Horizon Europe, teo ambany fifanarahana famatsiambola Marie Sklodowska-Curie 101065330.

“Tsy tsaroany akory hoe mpiasa an-trano izy satria tsy nisy niantso azy ireo hoe mpiasa. Ho lazain'izy ireo hoe : miasa toy ny mpanompo  ianao.” Niresaka tam-pitiavana momba ny reniny i Ida Le Blanc, ilay vehivavy nanorina ny sendikan'ny mpiasa an-trano voalohany tao Trinité sy Tobago.

Nandritra ity fahavaratra ity dia nanam-bitana aho nihaona tamin'i Le Blanc tao amin'ny Kongresin'ny federasiona IUF tao Zeneva. Nanohy ny asan-dreiny izy amin'ny maha-sekretera jeneralin'ny Sendika Nasionalin'ny Mpiasa An-trano (NUDE). Nitondra fanafohezana anarana izay noheveriny ho sarotra hohadinoina, Clotil Walcott renin'i Le Blanc no nanorina ny NUDE, tamin'ny taona 1974. Ny Sendika no anisany  iray tamin'ireo voalohany nisolo tena ilay sehatra tany amin'ny firenena andalam-pandrosoana.

Tamin'ny fotoana nananganana azy dia nandray anjara lalina tamin'ny hetsika Black Power tao amin'ny firenena i Walcott, izay nanomboka tamin'ny fikomian'ny mpianatra nokarakarain'ny National Joint Action Committee (NJAC) ho firaisana hina tamin'ireo mpianatra Karaibeana mainty hoditra tao Montréal, izay 48 tamin'izy ireo no nosamborina noho ny fanoherana fanavakavaham-bolonkoditra tao amin'ny oniversite Sir George Williams. Nitranga tao anatin'ny korontana tamin'ny faramparan'ny taona 1960 ireny tolona niainga avy ao an-toerana ireny, nalaina avy amin'ny hetsi-panoherana ho an'ny zo sivily tany Etazonia, ny fandravana ny fanjanahana an'i Afrika sy ireo fihetsehampo midadasika kokoa manohitra ny fanjanahantany midadasika kokoa ny fanjanahantany tany amin'ny “Tontolo Fahatelo”.

Teraka avy amin'ny fikambanana hetsika marobe ny NUDE: ny tolon'ireo vehivavy sy mpiasa, ary koa ireo izay nanohitra ny lova navelan'ny fanjanahantany Britanika. Ny tanjony voalohany, hatramin'ny niforonany ka mandrak'androany, dia ny fanitsiana ny Lalànan'ny Fifandraisana Indostrialy mba hampidirana ilay sehatra ho ao anatin'ny famaritany ny hoe mpiasa. Nandritra ny taona maro, dia nisy fiovàna tsikelikely nentina, toy ny fampidirana azy ireo ao anatin'ny lalàna mifehy ny karama farany ambany sy ny fiarovana ny reny, saingy mbola nanjavozavo ny antom-pisian'ilay sendika. “Tsy nisy te-hahalala izay momba ny mpiasa an-trano. Tsy te-hahalala izy ireo satria izy ireo ihany koa dia manana mpiasa an-trano.” Nitarainan'i Le Blanc ny fisian'ny hantsana manasaraka ireo vehivavy eny ifotony tahaka azy sy ireo “vehivavy avy amin'ny fianakaviana manan-katao”. ireto farany dia nifantoka tamin'ny fanafoanana ny fanjanahantany sy ny rariny manasitrana ny holatry ny lasa. Saingy ho an'i Le Blanc, mbola tsy tapitra akory ny lasa. “Tsy tapitra ny fanandevozana, azonao ve ?” Nanaiky aho. “Ao an-tokantrano izany.”

Tamin'ny faran'ny volana Jona, vitako ny nahita dika mitovy iray tamin'ny andian-dahatsoratr'i Walcott tao amin'ny Atria Institute tao Amsterdam. Noraketin'ny Fight Back Says a Woman ny momba azy eo an-dalam-pandalinana ny “fitrandrahana avo roa heny” amin'ny maha-mpiasa sy maha-vehivavy azy raha toa mbola niasa tamina orinasa fiompiana akoho amam-borona izy. Tamin'ny 1980 no namoahan'ny Institute of Social Studies (ISS) tao The Hague izany, noho ny fandraisana andraikitra nataon'ny Trinidadiàna Rhoda Reddock mpiray tanindrazana aminy, izay nihaona tamin'i Walcott amin'ny maha-feminista mahery vaika azy tany amin'ny firenena niaviany sady mpianatra nahazo  diploma avy tao amin'ny ISS tamin'izany fotoana izany. Tao anatin'ny tafatafa an-tserasera iray, nitantara ny fihaonan'izy ireo voalohany i Reddock hoe : “Tena talanjona taminy aho. Nasainy tany an-tranony aho, nasehony ahy ireo bokiny. Nefa izy tsy nandeha tany amin'ny anjerimanontolo mihitsy. Manampahaizana proletariàna no nanasokajiako azy.

Nanasa an'i Walcott i Reddock mba handray fitenenana nandritra ilay kaonferansa iray nokarakarainy tany La Haye. Tany dia nihaona tamin'ireo feminista malaza hafa i Walcott, anisan'izany ny talen'ny ‘doctorat’ ao Reddock, ilay vehivavy alemàna sôsiôlôgy Maria Mies, sy ilay Amerikana feminista Selma James, avy amin'ny Fanentanana iraisam-pirenena momba ny Karama ho an'ireo Asa an-trano. Vetivety dia nanjary mpinamana i Walcott sy James, niaiky avy hatrany ny fifandraisana misy eo amin'ny asa tsy nandraisan'ireo vehivavy karama sy ny tsy fisian'ny fankatoavana ny asa an-trano. Nasongadin'i Reddock fa nanao tsindry hisian'ny Lalàna mikasika ny Asa Tsy nandraisan-karama tamin'ny taona 1995 tao Trinité sy Tobago i Walcott, izay nahafahana nanisa ny asa tsy nandraisan-karama tao anatin'ireo antontan'isa nasionaly ka nahatonga ny firenena ho iray amin'ireo voalohany nanao izany, sy ho modely tamin'ny Fivoriambe mikasika ny vehivavy nokarakarain'ny Firenena Mikambana tany Pékin.

Tamin'ny 2007 no maty i Walcott, taona izay nametrahan'ny International Labour Organization‘s (ILO) (Fikambanana Erantany momba ny Asa OIT) ny asa an-trano ho ao anatin'ny International Labour Conference (ILC) (Kaonferansa Erantany momba ny Asa), antsasaka taonjato iray taorian'ny ezaka farany tsy nahomby natao ho amin'izany.

Ny tatitra mikasika ny Lalàna sy ny Fanao, izay misokatra amin'ny filazana fa ny asa an-trano dia miorim-paka amin'ny tantaran'ny fanandevozana eran-tany sy ireo endrika fanompoana hafa, dia nosoratana ho fanampiana iro solontenanan'ny ILC handrafitra fitaovana ho fampahafantarana mahakasika ny asa an-trano. Nosoratan'i Adelle Blackett, profesora amin'ny Lalàna ao amin'ny Anjerimanotolon'i McGill. Roa taona taorian'ny fifampidinihana tao amin'ilay atao hoe “Parlemanta Iraisam-pirenena mikasika ny Asa” dia nekena tamin'ny taona 2011 ny Fifanarahana mikasika ny Asa An-trano (C189).

Amin'ny tena atiny, ny C189 dia mitaky ny hankatoavana ny asa an-trano ho toy ny asa hafa rehetra. Noho izany dia tokony hisitraka ireo fenitry ny asa izy, izay heverintsika ho tsy misy vidiny – ny andro tsy fiasàna sy ny fandraisana tsy tapaka ny karama, ankoatr'ireo hafa. Blackett izay nihaona tamiko tao amin'ny arsivan'ny OIT dia niteny tamiko fa nandratra ny fony ity olana ity, satria nifindra monina avy any Karaiba hanao mpiasa an-trano ny reniny. Ny renibeny, Daisy Stoute, ihany koa dia mpiasa an-trano tany Barbados talohan'ny fahaleovantena. Mpianatra asa tao amin'ny OIT i Blackett tamin'ny taona 1993, izay nanoratany ny fandinihany voalohany mifanaraka amin'izao vanimpotoana izao mikasika ny fandrindrana ny asa an-trano. Folo taona mahery taty aoriana dia nasaina izy ho lasa manampahaizana mpitarika mikasika ny C189.

Tamin'ny taona 2010, samy nanatrika ny ILC tany Geneva i Blackett sy Le Blanc mba hijery ny asan'izy ireo nahazo laka teo anivon'io andry iray amin'ny fitantanana maneran-tany io. Raha nahatsiahy ny zavatra niainany i Blackett dia niteny fa : “Tena nahatalanjona ny nahafahany nandray anjara tamin'izany sy nahita ny fomba niatrehan'ireo mpisehatra marobe maneran-tany an'ilay olana.” Iray tamin'ireo maromaro mpisolo tena avy amin'ireo fikambanan'ny mpiasa an-trano i Le Blanc, ao anatin'ilay nantsoina tamin'izany fotoana izany hoe Tambajotran'ny Iraisam-pirenena ho an'ireo mpiasa an-trano. Teraka avy tamin'ny tolona ho an'ny C189 ary naorina ofisialy tamin'ny taona 2013, fantatra izy ankehitriny amin'ilay anarana hoe Federasiona Iraisam-pirenenan'ireo Mpiasa An-trano (IDWF) : “Betsaka ny fihaonanay satria tsy maintsy namolavola tetikady. Tsy maintsy nanomana kongresy izahay.” Nankatoavina ny C189 taorian'ny latsabato tao amin'ny CIT tamin'ny 2011 : solontena 396 no nandatsa-bato, solotena 16 nifidy ary 63 no tsy tsy nandatsa-bato. Hatreto, firenena 36 no nankato ny C189, izay ny antsasany dia avy any Karaiba sy Amerika Latina avokoa. Nisy mpanao sonia 10 ho an'i Eoropa ary dimy avy tao Afrika. Filipina irery no hany mpanao sonia ho an'ny faritra Azia manontolo.

Ilay fitaovana, na dia maharakotra ny rehetra aza, dia tsy teraka avy amin'ny toerana iray manokana na vondrona mpiseahtra iray manokana. Ireo hery ara-piarahamonina izay natsangana teny anivon'ny sehatra iraisam-pirenena sy ny fifandraisana akaiky eo amin'ny reny, zanakavavy, mpanabe ary namana no nanamafy azy. Novolavolain'ny fifandraisana samy olona sy ara-politika ireny fihaonana ireny ary maneho amintsika ny mety ho toetry ny “iraisana” – ary – mifandray akaiky amin'ny “tsirairay manokana”. Ao anatin'ireny fihaonana mifamatopatotra ireny dia nohalefahana tamin'ny alalan'ny fikatsahana antony iraisana ireo fifanenjanana eo amin'ny maripamantarana sy ny fandraisana toerana.

Ho an'i Le Blanc, ny ILC dia sehatra iray izay nahafahan'ireo olom-pirenena nanakaiky mora foana ireo ministry ny governemantan'izy ireo. Teo, dia tena aozn-dry zareo nifanatrehan-tava tokoa izy ireny. Nanamora ny fihaonany tamin'ireo namany nitovy taminy izany, tamin'ny famoronana fiarahamiasa sy fananganana firaisankina : “Nanampy ahy ho be herim-po izany. Rehefa miresaka ny asa an-trano aho dia miteny amim-pahefana, satria manana an'io fanohanana io ianao, ireo olona ireo hanohana anao.”

Nomen'ny OIT ho an'ny asa an-trano ny sata tsy nananany hatrizay, ary ny fandraisana anjara tsy tapak”i Le Blanc tamin'ny maha-solontena azy dia nanome azy ny maha-ara-drariny ny maha-sendikalista sy mpanao adisisika azy. “Tsy nanana fahatokisana ny tenako intsony aho hisolo tena an'ireo mpiasa. Satria rehefa misolo tena an'ireo mpiasa an-trano ianao dia ambanian'ny olona. Eny, nohalaviriko io karazana hevi-draikitra io.”

Tamin'ny Oktobra 2023 dia nanomana ny kongresiny fahefatra ny IDWF. Voafidy ho mpikambana ao amin'ny komity mpanatanteraka hisolo tena an'i Karaiba i Le Blanc.