Ilay Trinidadiàna mpively barika (panista), mpanoratra sy mpandrindra Earl Rodney, tamin'ny 1964, taona nidirany ho isan'ny Harmonites Steel Orchestra. Sary tao amin'ny Wikimedia Commons, (CC BY-SA 4.0 DEED).

Ny 3 Desambra 2023, nodimandry i Earl Rodney, ilay panista malaza, mpamoron-kira sy mpandrindra vely barika — ary na nitondra fisaonana ho an'ny firahalahian'ny mpilalao mozika ao an-toerana aza ny fahalasànany, dia hotsaroana izy amin'ny naha- mpisavalàlana sarobidy azy tamin'ny hetsika fivelesana barika izay “namela marika tsy afaka fafàna eo amin'ny tontolon'ny kolontsaina ao Trinidad sy Tobago.”

Ny tantaram-pitiavana nisy hatry ny ela taminy sy ny fivelesana barika dia niantomboka tao amin'ny Egypt Village, Point Fortin, toerana nahaterahany tamin'ny 1938. Natombony hatrany amin'ny fahazazàny ny filalaovana ilay zavamaneno izay notondroina ho zavamaneno nasiônalin'i Trinidad & Tobago nanomboka teo. Ny fiainany manontolo dia nifantoka tamin'ny mozika fivelezana barika izay, somary tsy dia nankasitrahana loatra tamin'zany fotoana izany, amin'ny ampahany dia noho ilay izy noheverina ho toy ny fanenjehana ho an'ireo olona avy amin'ny “saranga ambany”, tsy maintsy niafina an-dreniny i Rodney. Teo amin'ny faha-10 taonany, nanjohy ny tarika Intruders Steelband (nantsona tany am-piandohany hoe Morning Stars) tao amin'ny tanàna atsimo izy, taorian'ny nahatratrarana azy saika hangalatra lapoaly. Rehefa nahatsapa ny fahalinany, nangatahan'i James Neverson, mpanorina ilay tarika ny reniben'i Rodney mba hamela azy hiditra ho ao anatin'ilay orkestra. Teo amin'ny faha-12 taonany, izy sy namany iray avy ao amin'ny Intruders no namorona tarika iray, ny Tropical Harmony, izay lasa tena nalaza teo amin'ny sehatry ny fikarakaràna hetsika tany atsimon'i Trinidad.

Araka ny fitantaran'i Vincent Lasse, mpikambana ao amin'ny tarika Tropical Harmony, hita ao anatin'ny boky nosoratan'i Kim Johnson “The Illustrated Story of Pan (Ny tantara an-tsarin'ny vely barika)” dia nampahafantarina an'ireo tanora fa tsy ho fandindràna feno manontolo no holalaovin-dry zareo, izay “tokony hisy naoty telo aha kely indrindra.” Mba hisian'ny fiantraikany tsara kokoa, nampiana-tena i Rodney hilalao ny vely barika ampiasàna tapakazo efatra, roa isaky ny tànany tsirairay. Lasa tena fiainany sy fivelomany ny mozika. Nananany ny talenta hilalaovana izay mey ho kazarana barika ary, tamin'ny 1962, nilalao nandritra ny fotoana fohy izy niaraka tamin'ny National Steelband tao Trinidad&Tobago. Nianarany koa ny nilalao ny gitara beso, ary herintaona taorian'izay dia niditra tao anatin'ny tarika The Dutchy Brothers ho toy ny basista sy mpandrindra feo.

Tamin'ny 1967, nanjohy ny tarika mpively barika Solo Harmonites i Rodney . Herintaona taorian'io no nahazoany niaraka tamin'ilay tarika ny anaram-boninahitra voalohany azony Panorama amin'ny naha-mpandrindra azy, tamin'ny filalaovana ny hiran'i Lord Kitchener hoe “The Wrecker.” Notohizan'i Rodney tamin'ny fahazoana anaram-boninahitra Panorama efatra fanampiny tena be mpitsiriritra, niarahany tamin'ny Solo Harmonites: tamin'ny 1969 niaraka tamin'ny “Bongo” an'ny The Mighty Sparrow; tamin'ny 1971 niaraka tamin'ny “Play Mas” sy tamin'ny 1972 niaraka tamin'ny “St. Thomas Girl,” samy an'ny  Kitchener; ary tamin'ny 1973 niaraka tamin'ny “Steel and Brass.” an'ny King Wellington’.

Nanosika hatrany ny sisintanin'ny mozika izy, angamba aingampanahy azony avy amin'ny tontolo sôsialy tamin'izany fotoana izany. Tao anatin'ny Black Power Revolution tao Trinidad sy Tobago tamin'ny 1970, sy ny fahaterahan'ny soca music, nandray anjara i Rodney tamin'ny fanehoana vaovao ny mozika avy ao an-toerana, hita mibaribary ao anatin'ny rakikirany “Friends and Countrymen (Namana sy Mpiray Tanindrazana)” izay nampivadiany ny gadona afrikàna sy ny funk amerikàna, nanatsofohany ny vely barika sy ireo zavamaneno fandaboka hafa. Nomeny lanja betsaka ny filanton'ny feo tany anatin'ireo fandrindràna nataony, izay navitribitrika sy nampientana fo hatrany.

Tsy ela izy dia nangatahana handray anjara tao anatin'ireo rakikira niarahana tamin'ireo goavan'ny gadona calypso toa an'i  Sparrow (“More Sparrow More,” 1969); Black Stalin (“To The Caribbean Man,” 1979) ary Brother Valentino (“Stay Up Zimbabwe,” 1979).

Tsaroan'ny fianakaviany izy amin'ny maha-“mozisiàna iray tena niavaka azy” — nomeny anarana mihitsy aza ny tranony hoe “House of Pan” — ary lehilahy iray matotra manararaotra izay rehetra soa fanararaotra mba hizaràna ny fahalalàny amin'ireo tanora, sy ireo mozisiàna vao misandratra.

Chantal Esdelle, panista sady mpilaao “jazz fusion”, raha nandre ny fodiamandrin'i Rodney, dia nanoratra tao amin'ny Facebook hoe: “Nandao antsika ny Màzana. Isaorana ny fisiany, ny mozika nanolorany ho antsika, ary indrindra fa ho ahy manokana, ireo seho an-tsehatra nataony tao amin'ny EJC studio ary ireo kaonseritra. Efa nivonona ny handeha izy… Mba halaky sy ho azo antoka anie ny diany. Earl Rodney — panista, basista, mpandrindra feo, mpamoronkira, mozisiàna màzana.”

Nigel A. Campbell, mpampiasa Facebook, nahatsiaro ny haben'ny fitiavan'ny reniny ny Solo Harmonites Steel Orchestra, ka hoy izy, “Teo no nanombohako nahafantatra hoe iza io lehilahy io sy ny anjara toerana noraisiny tamin'ny fandrafetana ny mozika teto Trinidad : calypso, early soca, steelpan jazz, island fusion, sy izay karazana marika hafa azontsika foronina, indostria iray izy. […] Andrarezina izy, nilamina sy nalefaka, ary izany no kalitao.”

Kanefa, nomarihany fa vitsy no hita rehefa mikaroka sarin'i Rodney ao amin'ny Google. “Fantatsika i Earl Rodney,” hoy i Campbell nanazava, “sarotra ho an'izao tontolo izao ny hahita toa azy indray.” Nalahelo ny amin'ny zara fa fahitàna torohay momba an'i Rodney, izay tokony ho “fanalahidy hitazonana ny lova [navelany],” hoy izy nanampy, “Raha eo ampanohizana manamarika ny fahalasànan'ireo olomalazan'ny mozikantsika, andrasako fatratra ny fahatsiarovana vita printy, angona mihelina, tahirim-boky sy feo, fitantanana ny fizakàmanana ara-tsaina, sy ny fankalazàna an'io mpisavalàlana io, izay nanome làlana ho an'ireo andian-taranaka mozisiàna mba ho arahana, ho tahafina ary ho ankalazaina.”

Ny tranonkala When Steel Talks niantso an'i Rodney hoe “iray amin'ireo mpandrindra nomen-kaja indrindra ho an'ny Vanimpotoana Volamenan'ny vely barika,” raha ilay etnô-bôtanista, Francis Morean, indray kosa nizara ny hoe “ny fiainana manontolon'i Rodney tamin'ny resaka barika, raha ny marina, dia tena anjoria ara-panahy,” tamin'ny filazana fa “hisaona ny fahalasànanao i Trinidad & Tobago ary ny tany tontolo. Nefa tsy misy antony tokony hisaonana. Nandrotsaka izay rehetra azo natao ianao. Voakolokolo tsara ilay vihin'ny talenta ara-mozika, izay novolen'Andriamanitra tao anatinao […] fony ianao mbola zazalahy, ary nitombo ho hazo goavambe.”

Ilay mozisiàna, Michael Low Chew Tung, nanamarika fa “Miara-dia amintsika ireo goavambe, mametraka ny marik'izy ireny eny amin'ny habakabaka miaraka amina horakoraka be voninahitra ho fankalazàna ny fisiantsika. Fa rehefa lavo anefa ry zareo, ty misy feo re na kely aza. Mandria am-piadanana Earl. Mba hitohy hanakoako manerana ity tany ity anie ny feonao.”

Niaiky ilay mpitsoka saxofôna, Anthony Woodroffe: “Mamokatra olona marobe manana fahaiza-mamorona [Isika] saingy tsy vitantsika ny manome azy ireny ny haja sy ny fankatoavana sahaza an-dry zareo. Voatahy manokana [aho] tafahaona im-betsaka tamin'i  Earl.  Anarana iray tena tokony hosoratana sy hasandratra ao anatin'ny tantaran'ny kolontsaintsika.”

Valentine Young, mpampiasa Facebook , dia isan'ireo feo marobe nitomany ny fodiamandrin'i Rodney “tsy niaraka tamin'ny voninkazony.” Iray tamin'ireo fisehoana farany imasom-bahoaka nataon'i Rodney ilay natao tamin'ny 2019 ho fanamarihana ny  faha- 81 taonany.

Ilay Trinidadiàna malaza, mpitsoka trômpeta amin'ny jazz, Etienne Charles, izay niaiky fa “voafaokan'ny” “fomba firoso sy fiasa feno faharanitantsaina mamorona eo noho eo,” nananan'i Rodney, dia nandefa fanomezam-boninahitra iray nampihetsi-po: “Ho eo ambavako mandrakariva ny anaranao ry henjana […] ireo fisafidianana ny fitendry, ny lantompeo sy ny naoty ampiasaina amin'ny barika, ireo fandrindràna mamiratra sy ny filalaovana ny gitara beso, ilay hafanàna malefaka, ny fanetrentena sy fahaizana mandray olona, ny fomba nataonao ho lasa aingampanahy ho an'ireo taranaka.

“Toy ny fitendry piano no nilalaovan’ [i Rodney] ny barika, voafehiny ireo rindrampeo ampiasana ny fivelesana efatra izay tsy dia fahita firy amin'ny fivelesana barika. Ary io dia iray monja amin'ireo fahaizany manokana. […] Lazaina fa tamin'ny 1973 ny Soca no ‘teraka’. Nefa ny fitendry beso an'i Earl Rodney dia efa taloha be an'izany no nanamarika tanteraka ny ampahany iray tamin'ny tetezamita niainga avy amin'ny calypso nankany amin'ny Soca. Ohatra iray goavana be ny ‘Pan Man’ an'i Mighty Sparrow,  noraisim-peo tamin'ny 1970.

Goavambe [iray] tamin'ny mozika, maherifo tsy nisy mpankalaza, mpisavalàlana, lehilahy iray nanana ny kilasiny. Feno fankasitrahana ny hery nampifandray antsika tao anatin'io sehatra io aho. Azo antoka fa ireo razambe dia efa mitazana sahady rehefa miantsa ‘serenade’ izy.”