Sary an'i Alexander Shatov avy ao amin'ny Unsplash. Nampiasàna ny lisansa Unsplash.

Ny 25 Oktôbra 2023, nitondràn'ilay sehatra tambajotra sôsialy “X”, fantatra fahiny tamin'ny anarana hoe Twitter, fanavaozana ireo pôlitikany ankapobeny momba ireo Torolàlana ho an'ny vondrom-piarahamonina. Araka ny lazain'ny  Platform Governance Archive* (toerana iray fanangonana angondrakitra ary manaraka ho azy (suivi automatique) ireo fiovàna pôlitika amina vovonana 18) dia nanalefaka be mihitsy ny  pôlitikany momba ny kabary mahery setra ny “X”. Nandritra ny 2023, ireo fiteny mahery setra dia nofaritan'ny X (Twitter fahiny) ho toy ny loza mitatao mahery vaika na fikasàna hanohintohina.

Amin'ny ankapobeny, ireny fanovàna ireny dia midika fa nahenan'ny orinasa X be tokoa ny tokotanim-pampiharany ny fepetrany mifandraika amin'ireo fanehoankevitra mahery setra ary hatramin'ny vokadratsy aterak'izy ireny rehefa tsikaritra ny fanehoankevitra tahàka izany. Toy ny milaza amin'ireo mpampiasa azy ny orinasa X hoe sehatra kelikely kokoa sisa no iharan'ny fanasaziana ho an'ireo votoaty mahery setra, ary na ireo sazy aza dia mety ho maivamaivana kokoa.

Tonga ireny fanovàna ireny raha mbola ao anatin'ny fanenjehana ny  Center for Countering Digital Hate (CCDH) ny X, ny CCDH izay fikambanana iray tsy mitady tombony ara-bola miady manohitra ireo kabarim-pankahalàna sy ny fandisoana vaovao, miampanga azy ho nanao fanambaràna diso. Araka ny tatitry ny Reuters, ity raharaham-pitsaràna ity dia tohin'ny tatitra iray navoakan'ireo media tamin'ny fampiasàna ireo fikarohana nataon'ny CCDH tamin'ny Jolay  2023, izay nanamafy fa hatramin'ny nividianan'i Elon Musk ilay orinasa, tamin'ny Oktôbra 2022, dia nitombo be ireo kabarim-pankahalàna natao an'ireo vondrom-piarahamonina vitsy an'isa teo amin'ilay vovonana. Tsy ela akory izay dia nanamarika ihany koa ny The Guardian fa ny Fiombonambe Eorôpeàna, araka ny lalàna ao aminy momba ireo tolotra nomerika (Digital Service Act na DSA), dia nampitandrina ny X noho ny namelàny « ny fandisoana vaovao voalaza fa momba ny fanafihana nataon'ny Hamas an'i Israely » tao amin'ny vovonany, raha ny  7amleh kosa – ivontoerana arabo ho amin'ny fampandrosoana ny media sôsialy, dia nandrakitra fitomboan'ny fanavakavahana an-tambajotra, ny fanavakavaham-bolonkoditra, ny fihantsiana ary ny fandisoana vaovao tao amin'ny X.

Toy izao manaraka izao ireo fanovàna nataon'ny X:

Niala tamin'ny pôlitikan'ny “tsy fandeferana mihitsy” fa naka ny “fampihenana tsotra ny fahitàna”

Tany aloha kokoa, ireo torolàlana ho an'ny vondrom-piarahamonina tao amin'ny X dia nanambara fa :

X dia toerana iray azon'ny rehetra amosahana ny heviny, mikaroka vaovao momba izay mitranga ary miady hevitra momba ireo olana erantany. Na izany aza, tsy afaka ny hivelatra ny adihevitra madio rehefa ampiasaina hampitàna hafatra ireo fomba fiteny mahery setra. Izany no antony ampiharanay ny pôlitikan'ny tsy fandeferana mihitsy na kely aza amin'ireo kabary mahery setra, mba hiarovana ireo mpampiasa anay sy hanakànana ny fanaovana ho fenitra ny hetsika mahery setra. [nampiana fanantitranterana]

Ankehitriny, toy izao ny lahatsoratra :

X dia toerana iray azon'ny rehetra amosahana ny heviny, mikaroka vaovao momba izay mitranga ary miady hevitra momba ireo olana erantany. Na izany aza, tsy afaka ny hivelatra ny adihevitra madio rehefa ampiasaina hampitàna hafatra ireo fomba fiteny mahery setra. Noho izany,  azonay atao ny mamafa na “mampihena ny fahitàna” ireo kabary mahery setra mba hiarovana ireo mpampiasa anay sy hanakànana ny fanaovana ho fenitra ny hetsika mahery setra. [nampiana fanantitranterana]

Hazavaina lavidavitra kokoa ao anatin'ilay taridàlana vaovao ho an'ny vondrom-piarahamonina ilay fikisahana avy amin'ny « tsy fandeferana mihitsy na kely aza » mankamin'ny «  azonay atao ny mamafa na mampihena ny fahitàna ».

Fialàna amin'ny famafàna kaonty amin'ny « ankamaroan'ny tranga » mankany amin'ny hoe «ho ana tranga sasantsasany » ihany

Tany aloha, tena henjana be ny sazy omen'ny X ho an'ny ankamaroan'ireo fanitsakitsahana ny pôlitikany:

Amin'ny ankamaroan'ireo tranga, atsahatray avy hatrany ary mandrakizay izay kaonty tsy manaja ity pôlitika ity. Ho an'ny tranga fanitsakitsahana tsy dia henjana loatra, azonay atao ny mandrara anao vonjimaika tsy ho afaka hiditra amin'ny kaontinao alohan'ny hahafahanao mandefa hafatra vaovao indray. [nampiana fanantitranterana]

Nohalefahana ilay dika vaovao ho an'ny ankamaroan'ireo fandikàna fitsipika:

Amin'ny ankamaroan'ireo tranga, atsahatray avy hatrany ary mandrakizay izay kaonty tsy manaja ity pôlitika ity. Na izany aza, ho an'ny ankamaroan'ireo  fanitsakitsahana, azonay atao ny manidy vonjimaika ny kaontinao alohan'ny hahafahanao mandefa hafatra vaovao indray. [nampiana fanantitranterana]

Miala aminy “fampiatoana tanteraka”, mankany amin'ny “mety ho fampiatoana” ny kaonty

Lazain'ireo torolàlana ho an'ny vondrom-piarahamonina ao amin'ny X ihany koa fa ireo votoaty mahery setra dia mety, amin'ny tranga tsy dia fahita firy, ho atao tsy dia tazana, saingy izay fanitsakitsahana miziriziry atao an'io pôlitika io aorian'ny fampitandremana nalefa dia mety hitarika amin'ny “fampiatoana tanteraka” ny kaonty. Lazain'ilay dika teo aloha amin'io pôlitika io fa “ho atsahatra tanteraka” ireo kaonty.

“Fanombànana ny toedraharaha” mankany amin'ny “tsy fanombànana”

Nasian'ilay orinasa fanavaozana ihany koa ny famaritany ireo votoaty tsy iharan'ny pôlitikany amin'ny resaka fanehoankevitra mahery setra, tamin'ny filazàna fa « omenay alàlana ny endri-javatra sasantsasany, ny sariitatra na fomba faneho ara-javakanto rehefa fomba fanehoankevitra no toedraharaha manodidina azy fa tsy fihantsiana hanao herisetra na fanohintohinanana mety hitondra amina fanenjehana». Eto dia famaritana mazava kokoa an'ireo votoaty tsy iharany. Ny pôlitika teo aloha dia nilaza fa : « Alohan'ny hanaovanay hetsika dia ataonay izay hiantohana ny fanombànana ny toedraharaha manodidina ilay adihevitra ».

Tapabolana lasa izay, ny sehatra Facebook an'ny Meta koa dia nanova ny pôlitikany mahakasika ireo votoaty feno habibiana, noforonin'ny saina ary mahery setra. Na izany aza, nohamafisina bebe kokoa ireo fepetra.

Amin'izao fotoana izao, ao anatin'ny antsoina hoe  DSA, ny Meta sy X ary vovonana goavana hafa ety an-tambajotra  (YouTube, TikTok) dia anaovan'ny kaomisiôna eorôpeàna fanadihadiana ny momba ny fanarahany ny lalàna. Ny kaomisiôna eorôpeàna dia nandefa fangatahana tany amin'ny  X, Meta ary TikTok, nitaky tamin'izy ireo ny hanome tatitra momba ny fomba ataon-dry zareo hanalefahana ny fanapariahana ireo votoaty tsy araka ny alalàna sy ny fandisoana vaovao manodidina ny adin'i Israely sy Palestina.

Ny DSA, izay nanomboka nanan-kery tamin'ny Novambra 2022, dia manery ireo vovonana tena goavambe ety an-tambajotra ao amin'ny Fiombonambe Eorôpeàna mba hanalefaka ny ambana ara-tsôsialy, isan'izany ireo kabary « tsy ara-dalàna sy mety hanimba ». Amin'izao fotoana izao dia misy 17 ireo vovonana tena goavambe voatondro, raha kely indrindra dia manana miisa 45 tapitrisa ny tsirairay amin'izy ireny. Anatin'izay fotoana izay ihany, ny sasany amin'ireo fiarahamonina sivily ao Eorôpa no nampahafantatra ny ahiahin-dry zareo momba ny fampiasàna ny DSA ho toy ny fitaovana hanaovana tsindry amin'ireo vovonana mba hamafàn'izy ireny malaky ireo votoaty mandritra ny fotoanan'ny krizy, izay mety ho lasa fanitsakitsahana ny fahalalahana maneho hevitra sy hanohintohina ny zon'olombelona.

*Ny Platform Governance Archive (PGA)  dia toerana iray fitahirizana angondrakitra no sady vovonana manangona sy mitahiry ny pôlitikan'ireo vovonana fototra fampiasan'ny media sôsialy, manana fijery lavitra. Eo ambany fitantanan'ny Platform Governance, Media and Technology Lab, sy ny Center for Media, Information, and Communication Research (ZeMKI) ao amin'ny Oniversite ao Brême, Alemaina