
Nifandona tamin’ny mpitandro filaminana ny mpomba ny mpanohitra teo am-pikasana hiditra ny Kianjan'ny 13 Mai taorian’ny antson’ireo kandidà 10 tsy mety mandray anjara amin’ny fifidianana filoham-pirenena 2023. Sary tamin'ny 4 novambra 2023 teto Antananarivo. Sary avy amin'i Rijasolo, nahazoana alalana.
Miomana amin’ny fifidianana filoham-pirenena iadian-kevitra mafy amin’ny volana novambra izao i Madagasikara, efa nahemotra indray mandeha ny fifidianana taorian’ny fihetsiketsehana sy ny herisetran’ny polisy.
Raha te hahalala bebe kokoa momba an'i Madagasikara dia vakio ny tatitra manokana ataonay momba an'i Madagasikara [fr]: Madagasikara, fiarahamonina mikorontana
Nitafatafa tamin'ilay mpaka sary malagasy Rijasolo ny Global Voices satria mitantara ny vaovao politika amin'ny alalan'ny sary manaitra ihany koa izy. Teraka tany Frantsa izy ary niverina tsy tapaka teto Madagasikara ny taona 2004 ary nanangana atrikasa fakàna sary ho an’ny tanora tany Diego Suarez, tanàna misy seranan-tsambo any avaratry ny firenena. Tamin’ny taona 2011 izy no niverina tanteraka teto amin’ny Nosy ary nanoratra ny bokiny voalohany tamin’ny 2013 “Madagasikara, nocturnes” miresaka alin’ny Malagasy.
“Ny adin'ny omby” – tetikasa an-tsary ny taona 2013 ka hatramin'ny taona 2022 no nahazoany loka tamin'ny taona 2022 tamin'ny fifaninanana malaza World Press Photo amin'ny sokajy “Africa, tetikasa maharitra”. Azo jerena ao amin'ny tranokalany sy ao amin'ny Instagram ireo sangan'asan'i Rijasolo.

Horirantavan‘i Rijasolo© Sonia Rustenburg, sary nahazoana alalana
Filip Noubel (FN) Iza no maka sary eto Madagasikara ary aiza no ahitana azy?
Rijasolo (R): Depuis l’avènement des appareils photo numériques à Madagascar, il y a dix ans, beaucoup de jeunes se sont lancés dans une pratique professionnelle de la photographie. Cette pratique exclusive de la photographie, qui leur permet de vivre et cela dans beaucoup de domaines, comme par exemple le mariage, la publicité ou le reportage corporate. Quelques collectifs de photographes et d'agence de photographes professionnels se sont ainsi, créés surtout dans la capitale Antananarivo.
En ce qui concerne la photographie documentaire et de reportages, la pratique a vraiment pris un essor au même moment que les autres pratiques photographiques, c’est-à-dire dans les années 2010-2012. Mais les photographes reporters professionnels indépendants sont encore assez rares. Je ne mets donc pas dans le lot les photographes de presse salariés qui travaillent au sein des journaux malgaches, et dont le travail n'est pas assez respecté à mon avis par leurs employeurs.
Comme toutes pratiques visuelles et artistiques, la photographie malgache est surtout visible sur les réseaux sociaux, je pense notamment à Instagram ou Facebook qui sont des plates-formes de diffusion qui ont permis de faire connaître énormément de photographes. Il existe aussi des lieux d’exposition, des centres d'Art qui peuvent montrer de la photographie et qui ont une belle notoriété et une vraie mission de promotion des arts visuels à Antananarivo. Mais pour le moment, par rapport à cette émulation qui est vraiment en plein essor, la photographie malgache a encore besoin de plus de moyens et de lieux pour pouvoir se montrer dans la capitale malgache.
Toutefois depuis cinq ans environ, la photographie malgache s’exporte énormément et se montre dans des festivals internationaux de photographie, dans des expositions ou des galeries à travers le monde. Ceci est très stimulant pour l’avenir de la photographie malgache.
Rijasolo (R) : Hatramin’ny nisandratan’ny fakan-tsary nomerika teto Madagasikara folo taona lasa izay, dia efa maro ireo tanora no nisehatra amin’ny fakana sary matihanina. Ity fomba fiasa manokana amin'ny fakàna sary ity, izay nahafahan-dry zareo mivelona amin'ny sehatra maro, toy ny mariazy, dokam-barotra na tatitra vondron'orinasa. Natsangana araka izany ny firaisan-kinan'ny mpakasary sy ny masoivoho matihanina mpaka sary, indrindra ny eto Antananarivo Renivohitra.Mikasika ny fakana sary fanao tahiry sy fanaovana tatitra dia tena niroborobo niaraka tamin’ny fomba fakàna sary hafa ireny, izany hoe tamin’ny taona 2010-2012. Saingy mbola tsy fahita firy ny mpanao gazety mpaka sary matihanina mahaleotena. Noho izany dia tsy ampidiriko ao anatin’ny vondrona ny mpanao gazety mandray karama izay miasa amin’ny gazety malagasy, ary tsy hajain’ny mpampiasa azy loatra ny asany araka ny hevitro.Toy ny fanao amin'ny ara-maso sy ara-javakanto rehetra, hita indrindra amin'ny tambajotra sosialy ny fakàna sary malagasy, eritreretiko manokana ny Instagram na Facebook izay sehatra fampielezana nahafahana nahafantatra mpaka sary maro. Eo koa ny toerana fampirantiana, ivon-javakanto afaka mampiseho sary ary manana laza tsara ary tena manana iraka amin’ny fampiroboroboana ny zavakanto ara-maso eto Antananarivo. Fa amin’izao fotoana izao, manoloana ity fifaninanana tena mirongatra tokoa ity dia mbola mila fitaovana sy toerana bebe kokoa ny saripika malagasy ahafahana miseho eto an-drenivohitra malagasy.
Na izany aza, nandritra ny dimy taona teo ho eo, be dia be ny sary malagasy naondrana ary naseho tamin’ny fetiben’ny sary iraisampirenena, na tamin’ny fampirantiana na ny fitaratra (galleries) maneran-tany. Tena fanoitran'ny hoavin'ny saripika malagasy izany.

Mpanohitra nanatrika ny fivorian’ireo kandidà avy amin’ny mpanohitra iraika ambin’ny folo teto Antananarivo tamin'ny 21 oktobra 2023. Saripikan’i Rijasolo, nahazoana alalana.
FN: Nanao ahoana ny asa matihanina amin'ny maha mpaka sary anao?
R: Pour ma part j’ai commencé la photographie il y a un peu plus de 23 ans. Ma formation est purement autodidacte. J’ai commencé à travailler en argentique, en laboratoire photo noir et blanc de façon très artisanale, et c'est en 2007 que j’ai intégré un cours professionnel de formation en photojournalisme dans une école de journalisme à Paris. À partir de là je me suis orienté vers le photoreportage et la photographie documentaire, et j’ai décidé d'en vivre complètement.
J’ai commencé à travailler régulièrement en tant que photographe freelance pour des magazines et journaux français comme Libération, Le Monde, Paris Match. En 2007 j'ai co-créé avec d’autres photographe-reporters notre collectif qui s’appelle RIVA PRESS qui est toujours actif et présent, et qui nous a permis de faire connaître notre travail et nos identités de photographe documentaires indépendants.
En 2011 j’ai ensuite décidé de venir m’installer à Madagascar, mon pays d’origine pour pouvoir apporter une autre façon de raconter mon pays. Depuis, je corresponds régulièrement avec des médias internationaux, des ONG ou des institutions internationales. Depuis 2013, je suis également photojournaliste correspondant pour l’Agence France presse (AFP).
R: Raha izaho, efa 23 taona mahery lasa izay aho no nanomboka naka sary. Nampiana-tena aho. Nanomboka tamin'ny horonana mandeha laboratoara mamoaka sary mainty sy fotsy tamin'ny tena araka ny asa-tanana aho, ary tamin'ny taona 2007 aho no nianatra ho matihanina momba ny fakàna sary famoaka an-gazety tao amin'ny sekolin'ny asa fanaovan-gazety tany Paris. Teo aho niròna tany amin'ny fakàna sary fanao an-gazety sy ny sary fanao tahirinkevitra, ary nanapa-kevitra ny hivelona tanteraka amin'izany.
Nanomboka niasa tsy tapaka ho mpaka sary mamelo-tena ho an'ny gazetiboky sy ny gazety frantsay toy ny Libération, Le Monde, Paris Match aho. Tamin'ny taona 2007 aho niara-nanangana firaisankinan'ny mpaka sary-mpanangom-baovao antsoina hoe RIVA PRESS izay mbola mavitrika sy mijoro, ary nahatonga anay hampahafantatra ny asanay sy ny maha-izy anay ho mpaka sary fanao tahiry mahaleotena.Tamin’ny taona 2011 aho no nanapa-kevitra ny hanorim-ponenana teto Madagasikara, firenena niaviako, mba hitondra fomba hafa hitantarana ny fireneko. Nanomboka teo aho nifandray tsy tapaka tamin'ny fampitam-baovao iraisampirenena, FTMF=ONG ary fikambanana iraisam-pirenena. Nanomboka tamin'ny taona 2013 koa aho mpanao gazety mpaka sary mpifandray amin'ny Agence France presse (AFP).

Mpikambana ao amin'ny polisy miady amin'ny rotaka milanona eo afovoan'Antananarivo tamin'ny 2 oktobra 2023. Saripikan'i Rijasolo, nahazoana alalana.
FN: Manao ahoana ny toe-draharaha mialoha fifidianana ary ahoana ny handraisanao azy amin'ny maha mpaka saripika anao?
R: Il est assez compliqué d’expliquer de façon claire et nette quelle est la situation pré-électorale ici à Madagascar. Ce qui est sûr c’est que nous vivons une crise politique faite de soubresauts, de fausses informations, de beaucoup de gesticulations dans les rues qui ne portent pas encore leurs fruits pour l’opposition.
Donc en résumé il est vraiment très tôt pour savoir vers où cette crise politique se dirige. Dix candidats, sur les 13 se portant à l'élection présidentielle, ont décidé de ne pas participer à la campagne électorale, et donc de ne pas participer au scrutin. De l’autre côté, nous avons trois candidats qui ont décidé de mener campagne comme si de rien n’était, comme si cette crise politique n’existait pas. Tout cela est assez perturbant comme situation pour nous, en tant qu'observateurs. C'est comme si le pays était vraiment partagé en deux et comme si nous étions dans deux pays différents.
En tant que photojournaliste correspondant pour l'AFP, il est difficile de faire des analyses concrète et pertinentes sur cette situation. Mon travail se concentre alors tout simplement à couvrir et à parler des faits, de ce qui se passe dans la rue, des manifestation, de la réaction des autorités. Parler des faits et raconter en photo le plus honnêtement possible la situation actuelle.
R : Sarotra ny manazava mazava sy mangarahara ny zava-misy mialoha ny fifidianana eto Madagasikara. Ny azo antoka dia miaina krizy politika misamboaravoara, feno ny vaovao tsy marina, fihetsiketsehana maro eny an-dalambe izay tsy mbola namokatra ho an’ny mpanohitra.
Koa raha fintinina dia tena mbola aloha loatra ny hahafantarana hoe aiza no hiafaran’ity krizy politika ity. Kandidà folo, amin’ireo 13 mirotsaka hofidiana ho filoham-pirenena, no nanapa-kevitra ny tsy handray anjara amin’ny fampielezan-kevitra, ka tsy handray anjara amin’ny fifidianana. Etsy andaniny, manana kandidà telo izahay izay nanapa-kevitra ny hanao fampielezan-kevitra toy ny hoe tsy nisy na inona na inona, toy ny tsy nisy izao krizy politika izao. Manahiran-tsaina anay amin'ny maha-mpanara-baovao anay izany rehetra izany. Toy ny hoe nizara roa tokoa ny firenena ary toy ny any amin’ny firenena roa samy hafa izahay.
Amin'ny maha mpanao gazety mpaka sary ho an'ny AFP, sarotra ny manao famakafakana mivaingana sy mifanaraka amin'izany toe-javatra izany. Ny asako dia mifantoka fotsiny amin'ny fandrakofana sy firesahana momba ny zava-misy, ny zava-mitranga eny an-dalambe, ny fihetsiketsehana, ny fihetsiky ny manampahefana. Miresaka momba ny zava-misy sy milaza amin'ny sary ny zava-misy ankehitriny ho mahitsy araka izay azo atao.

Ny polisy misahana ny rotaka nanaparitaka ny mpanohitra tamin'ny baomba mandatsa-dranomaso teto Antananarivo tamin'ny 7 Oktobra 2023. Sarin'i Rijasolo, nahazoana alalana.
FN: Iza avy ireo kalazan'ny saripika malagasy sy afrikanina tianao hho fantatry ny mpamaky manerantany?
R: C’est assez difficile de faire un choix sur les grands photographes malgaches ou africains, de dire qui je devrais citer ou pas, car il y en a vraiment beaucoup. Mais si je dois me concentrer sur Madagascar, on ne peut évidemment pas s’intéresser à la photographie malgache si on ne connaît pas le travail du photographe Pierrot Men. Ce photographe couvre et raconte son pays de l’intérieur depuis plus de 30 ans. Il est le photographe contemporain, vivant et emblématique de Madagascar.
R: Sarotra tokoa ny manao safidy amin’ireo mpaka sary malagasy na afrikanina malaza, mba hilazana hoe iza no tokony hotanisaiko na tsia, satria betsaka tokoa izany. Fa raha tsy maintsy hifantoka amin'i Madagasikara aho dia mazava ho azy fa tsy ho liana amin'ny sary malagasy isika raha tsy mahafantatra ny asan'ny mpaka sary Pierrot Men. Ity mpaka sary ity no nandrakotra sy nitantara ny tantaran'ny fireneny avy ao anatiny nandritra ny 30 taona mahery. Izy no mpaka sary amin'izao fotoana izao, velona ary manavaka an'i Madagasikara.